Расейскі палітоляг Андрэй Піянткоўскі заявіў, што ў Беларусі адбываецца спроба «гібрыднага перавароту». Палітоляг мяркуе, што ідэальная магчымасьць для гэтага — заплянаваныя на сакавік сумесныя вучэньні расейскіх і беларускіх войскаў. Пра ўвод улетку расейскіх войскаў напісаў у сераду і ўкраінскі аналітык Аляксей Арэстовіч.
Гэтую тэму ў «Экспэртызе Свабоды» абмяркоўваюць менскі палітоляг Вольга Харламава і палітоляг з Варшавы, журналіст Польскага радыё Аляксандар Папко.
Гурневіч: Вольга, ці ёсьць пагроза «гібрыднага перавароту» ў Беларусі? Ці ёсьць тэндэнцыі, якія могуць пры гэта сьведчыць?
Харламава: Я ўпэўненая, што нічога такога ня здарыцца. Гэта на дадзены момант нявыгадна Расеі. Беларусь і так знаходзіцца пад уплывам Расейскай Фэдэрацыі. Гэта статус кво. Ніякіх пераваротаў ня будзе. Ідзе інфармацыйная апэрацыя і яна досыць пасьпяховая.
Гурневіч: А якая яе мэта?
Харламава: Захаваць тое, што ёсьць. Захаваць уплыў.
Гурневіч: А ёсьць пагроза расейскім уплывам у Беларусі?
Харламава: Гэта робіцца, каб утрымаць уплыў. Бо сёньня ў самой Расеі складаная сытуацыя, і эканамічная, і міжнародная.
Гурневіч: Аляксандар, ці сапраўды Ўладзіміра Пуціна задавальняе тое, што ёсьць? Ці не хацелася б яму пасьля паразы на Данбасе пахваліцца посьпехам, у гэтым сэнсе Беларусьсю.
Зьмена статусу кво Расеі насамрэч нявыгадная.
Папко: Дзеяньні Пуціна вельмі цяжка прадказваць. Я думаю, што і ў Крамля ня ведаюць, які крок яны зробяць заўтра. Магчыма, у іх ёсьць некалькі варыянтаў, а магчыма, што яны дзейнічаюць па сытуацыі. Непрадказальнасьць расейскіх уладаў ужо стала аксіёмай для сьвету. Зьняўшы Лукашэнку, парушыўшы той балянс, які ёсьць цяпер, Расея атрымае больш праблемаў, чым выгады. Зьмена статусу кво Расеі насамрэч нявыгадная.
Аляксандар Папко
Вядома ж, ім не падабаецца тое, што Лукашэнка ня хоча пагадзіцца на разьмяшчэньне расейскай базы ў Беларусі. Ані тое, што Беларусь ня хоча плаціць дамоўленую цану на газ. Расея не давярае Беларусі ў вельмі жорсткім вайсковым пляне. Цяпер у Расеі ідэалёгія аточанай крэпасьці. Краіна вядзе ваенныя апэрацыі. Яны на поўным сур’ёзе патрабуюць ад Лукашэнкі ваеннай ляяльнасьці. А ведаючы паводзіны Беларусі на міжнароднай арэне яны ня могуць гарантаваць, ня могуць быць упэўненыя ў тым, што ў момант X Аляксандар Лукашэнка павядзе танкі і беларускіх салдат на абарону расейскіх інтарэсаў.
Гурневіч: Вольга, а як вы думаеце, ці эфэктыўныя ўсе гэтыя расейскія інфармацыйныя апэрацыі супраць Беларусі?
Харламава: Два гады тамы я б сказала, што яны эфэктыўныя. Але за апошні год сытуацыя зьмянілася досыць моцна. Інфармацыйная апэрацыя вядзецца ня толькі Расеяй, але і Беларусьсю. І ўжо ёсьць першыя вынікі. Так, расейскія апэрацыі вельмі прадуманыя. Яны выдаткоўваюць на іх шмат грошай. Але за апошні год-паўтара яны зрабілі шмат памылак. Гэтыя памылкі шмат якія эфэкты гэтай апэрацыі нівэлявалі. Два гады таму расейскія шанцы на кантроль Беларусі і ўплыў на яе былі большымі.
Гурневіч: А што вы маеце на ўвазе пад беларускай інфармацыйнай апэрацыяй?
Харламава: Цяпер модна казаць пра мяккую беларусізацыю. Модна-ня модна, але яна ёсьць. Яна назіраецца і ў побыце, але ня толькі. Пару тыдняў таму я набывала нешта ў краме «Кераміну» і са мною размаўлялі па-беларуску. Два гады таму гэтага ня магло быць проста па вызначэньні.
Гурневіч: Аляксандар, вось Піянткоўскі кажа, Беларусь паводзіць сябе ў гэтай гібрыднай вайне значна больш рашуча, чым украінскае кіраўніцтва. У Беларусі проста арыштавалі некалькі найбольш заўзятых прапагандыстаў Крамля. А ва Ўкраіне адзін з арганізатараў расстрэлаў Майдану і расейскай інтэрвэнцыі Медзьвядчук ня толькі на волі, але і вядзе ключавыя перамовы па абмене палоннымі і па іншых важных пытаньнях. Як вы ацэньваеце рэакцыю Менску на расейскія апэрацыі?
Украіна у гэтым пляне нашмат больш дэцэнтралізаваная і ў выніку слабая.
Папко: Я б ня зводзіў усё да такіх простых параўнаньняў. Шмат аналітыкаў кажа пра тое, што Беларусь больш функцыянальная і кантраляваная дзяржава. Гэта значыць, што калі аддаецца нейкі загад ці праводзіцца палітыка, то яна праводзіцца ўсімі зьвёнамі адміністрацыйнага ланцугу. Калі аддадзены загад, то ёсьць вельмі вялікая імавернасьць, што ад міністра да ўчастковага міліцыянта, усе гэты загад выканаюць. Украіна у гэтым пляне нашмат больш дэцэнтралізаваная і ў выніку слабая. Там дзяржаўныя інстытуты не зьяўляюцца моцнымі. Тут ёсьць і плюсы, і мінусы. Напрыклад, бытавая карупцыя ва Ўкраіне. Я не кажу, што ў Беларусі яе няма, але ў Беларусі яна не ўмешваецца ў сфэру прыняцьця палітычных рашэньняў. У пэўным сэнсе можна сказаць, што калі будзе загад змагацца з пагрозамі, то яго будуць выконваць. Але пытаньне ў іншым: ці распазнаюць улады пагрозу, ці будзе гэты загад і якім ён будзе?
Гурневіч: Вольга, атрымліваецца іронія лёсу: аўтарытарызм можа уратаваць Беларусь?
Харламава: Любы рэжым мае свае плюсы. Я не чапаю цяпер таталітарызм. А вось у аўтарытарызму сапраўды ёсьць пэўныя плюсы. Бо гэта адзіная сіла, адзіны цэнтар прыняцьця рашэньняў. Праблема ў тым, як рашэньне будзе выконвацца. З аганьком ці без аганьку.
Вольга Харламава
Гурневіч: А ці ёсьць цяпер у Беларусі прарасейская глеба, на якую маглі б абапірацца інтэрвэнты?
Калі ў Расеі будзе палітычная воля, то ёй непатрэбна будзе шукаць у Беларусі вялікія групы дасьведчаных кіраўнікоў у беларускай уладзе ці пасіянарнай падтрымкі насельніцтва.
Папко: Вядома ж, у Беларусі ёсьць прарасейскія сілы альбо сілы, якія змогуць служыць любой уладзе. Ніхто да канца ня ўпэўнены ў беларускай арміі, у сілавым апарце. Ня ў тым сэнсе, што яны мараць перайсьці пад сьцягі Расеі. А ў тым, ці будуць яны актыўна супраціўляцца, паводле ідэалёгіі і інфармацыі, якія яны атрымліваюць з расейскіх СМІ. Гэта людзі, якія жывуць у расейскай інфармацыйнай прасторы і каштоўнасьць беларускай незалежнасьці для іх нізкая. Яны могуць проста перайсьці на іншы бок. Калі казаць пра актыўных пасіянарыяў, то насамрэч іх у Беларусі вельмі мала. Можна гэта лічыць плюсам. Але калі мы прыгадаем анэксію Крыму і дзеяньні на Данбасе, то выявілася, што каб стварыць «новую ўладу», непатрэбныя былі вельмі шырокія кантакты ў элітах. Былі ўзятыя некалькі маргіналаў, зьвязаныя з крыміналам. Невядомыя людзі, альбо фінансавыя махляры. А зь іх зрабілі міністраў і кіраўнікоў краін. Калі ў Расеі будзе палітычная воля, то ёй непатрэбна будзе шукаць у Беларусі вялікія групы дасьведчаных кіраўнікоў у беларускай уладзе ці пасіянарнай падтрымкі насельніцтва. Пасіўнае прыняцьце зьменаў правілы гульні адбудзецца сярод насельніцтва і сілавога блёку.
Гурневіч: Вольга, а якімі на вашу думку, будуць паводзіны, ЗША, НАТО, калі нешта такое будзе адбывацца, улічваючы новага амэрыканскага прэзыдэнта?
Харламава: Я б вельмі асьцярожна рабіла такога кшталту прагнозы. Нас чакаюць выбары ў Францыі, якія адцягнуць увагу, і там таксама можа зьмяніцца сытуацыя і эліты, стаўленьне да Эўропы і НАТО. Першыя 100 дзён Трампа пакажуць, чаго нам чакаць.
Гурневіч: Аляксандар, хто, на вашу думку, будзе паміраць за Беларусь?
Папко: Паміраць за Беларусь — гэта прэрагатыва беларусаў. Але я тут не пагаджуся нават у даце са спадаром Піянткоўскім. Вучэньні заплянаваныя на верасень. Калі казаць пра Эўропу, то я ня веру ў прыход прарасейскіх сілаў у Эўропе. Пасьля перамогі Трампа мы назіраем пэўную кансалідацыю. Эўрапейцы зразумелі, што праблема ёсьць і што гэтыя праблемы Эўропы ніхто апрача эўрапейцаў ня будзе вырашаць. А калі казаць пра Беларусь, то мы мусім запомніць, што сьвет ня круціцца вакол Беларусі. Мы цяпер пэрыфэрыйная праблема. Нават вайна у Данбасе сышла на пэрыфэрыю сусьветнай палітыкі. Трэба аналізаваць сытуацыю і спрабаваць дагрукацца да заходніх элітаў і спрабаваць мабілізаваць уласнае грамадзтва.