Крыстафэр Мілер, Расейская служба РС
Андрэю Турчанку было ўсяго сем ці восем гадоў, калі ў пачатку 1990-х гадоў бацька прывёў яго да помніка Леніна, усталяванага на бульвары Шаўчэнкі ў Кіеве, каб расказаць пра правадыра бальшавікоў. Як успамінае Турчанка, бацька адчуваў настальгію па савецкіх часах. На гэтым тыдні Турчанка чарговы раз прыйшоў на бульвар, але ўжо з сваім пяцігадовым сынам Аляксандрам — каб даць яму свой урок гісторыі. І зрабіць сэлфі там, дзе 67 гадоў стаяла статуя Леніна.
Цяпер яе няма — помнік зьнесьлі ўдзельнікі Эўрамайдану ў 2013 годзе. Да пустога пастамэнта прыстаўленая лесьвіца, і любы ахвочы можа забрацца на яго, пастаяць на месцы Леніна і расказаць пра свае адчуваньні. Для Андрэя і Аляксандра Турчанкаў фатаграфія стала сымбалем вызваленьня іх радзімы. «Я сказаў сыну, што адсутнасьць Леніна азначае, што Ўкраіна цяпер свабодная», — кажа Андрэй.
Ідэя мастацкай жывой інсталяцыі пад назвай «Усяляючыся ў цені» належыць мэксыканцы Сінтыі Гут’ерэс. Яе мэта, распавядае Сінтыя, «ініцыяваць дыскусію і развагі аб гістарычнай памяці, абрынутай сыстэме, пустаце, самаідэнтыфікацыі і занятай прасторы». Арганізатарам стаў цэнтар культурных ініцыятыў «Ізаляцыя», які быў вымушаны пераехаць з Данецку ў Кіеў пасьля таго як ў 2014 годзе ў Данбасе пачаліся баявыя дзеяньні. «Усяляючыся ў цені» — частка вялікага экспазыцыйнага праекту «Сацыяльны кантракт», прысьвечанага публічнай сымболіцы ва Ўкраіне. Выстава будзе працаваць у цэнтры «Ізаляцыя» да 24 жніўня.
Людзі фатаграфуюцца на былым пастамэнце помніка Леніну. Кіеў 9 ліпеня
Статуя Леніна на бульвары Шаўчэнкі была зьнесена актывістамі Майдану і раздробленая на кавалкі 8 сьнежня 2013 году. Для многіх украінцаў гэтая падзея стала сымбалем імкненьня Ўкраіны праводзіць незалежную ад Масквы палітыку і права яе грамадзянаў самім вызначаць свой лёс. Па ўсёй краіне было зьнесена больш за тысячу дзьвесьце статуй і бюстаў Леніна — працэс пазбаўленьня ад помнікаў правадыра сусьветнага пралетарыяту ва Ўкраіне назвалі «Ленінапад». Імкненьне да дэкамунізацыі Ўкраіны, вызваленьня ад савецкай спадчыны ўключае ў сябе ня толькі знос помнікаў — у краіне перайменаваны некалькі дзясяткаў гарадоў, вуліц, плошчаў. З фасадаў будынкаў прыбіраюць сымбалі камуністычнай эпохі — такія, як скрыжаваныя серп і молат.
Але дэкамунізацыя падабаецца далёка ня ўсім, асабліва на ўсходзе Ўкраіны, дзе традыцыйна моцныя сувязі з Расеяй. Пэнсіянэры, з настальгіяй успамінаюць Савецкі Саюз, кажуць пра тое, што ўлады спрабуюць сьцерці памяць аб іх мінулым. Іншыя праціўнікі дэкамунізацыі лічаць, што нельга зьмяняць назвы і аблічча гарадоў без грамадзкага абмеркаваньня, і абвінавачваюць тых, хто яе праводзіць, у выкарыстаньні тых самых мэтадаў, якія яны самі горача асуджаюць.
Кацярына Філюк, якая курыруе праекты «Усяляючыся ў цені» і «Сацыяльны кантракт», мяркуе, што цяперашняя жывая інсталяцыя на бульвары Шаўчэнкі спрыяе дыялёгу на тэму аб дэкамунізацыі. Арганізатарам праекту «Сацыяльны кантракт» паступіла больш за дваццаць прапаноў з усяго сьвету, але яны выбралі прапанову Гут’ерэс, паколькі, як падкрэсьлівае Кацярына Філюк, гаворка ішла не пра тое, каб чымсьці або кімсьці замяніць Леніна, а стварыць новую плятформу, якая б дазволіла людзям выказацца, ацаніць сваю мінуласьць, паспрабаваць пазбавіцца ад спадчыны некаторых аспэктаў гэтай мінуласьці.
Бывай, Ленін
У цэлым праект «Усяляючыся ў цені» быў сустрэты вельмі добразычліва. Адна пажылая жанчына ўспамінала, як давала піянэрскае абяцаньне на гэтым месцы 60 гадоў таму. «Ну а цяперашняя акцыя для мяне выдатная магчымасьць сказаць Леніну „бывай“», — сказала яна.
Ёсьць тыя, хто мяркуе, што інсталяцыя псуе эстэтычнае аблічча бульвара Шаўчэнкі. Філюк згаджаецца, што яна не выглядае асабліва прывабна, але падкрэсьлівае, што галоўнае ня гэта.
Зьнесеная статуя Леніна ў Кіеве. 8 сьнежня 2013 году
Каб зьнесьці помнік Леніну, запатрабаваліся жалезны трос і некалькі хвілін. А вось дыскусія пра тое, хто або што можа запоўніць апусьцелы п’едэстал, працягваецца ўжо два гады і далёкая ад завяршэньня. У лютым 2014 году на ім ненадоўга ўсталявалі «залаты ўнітаз» — гэта была рэакцыя на вестку аб тым, што ў прыбіральні рэзыдэнцыі былога прэзыдэнта Віктара Януковіча, падчас кіраваньня якога дзяржаўная карупцыя набыла асаблівы размах, быў знойдзены ўнітаз з золата.
Сёлета ў самым пачатку ліпеня, незадоўга да пачатку працы цяперашняй інсталяцыі, на пастамэнце зьявілася калёна, увянчаная маленькай статуяй Дзевы Марыі. Але і яе прыбралі. Падабраць варыянт, які б задаволіў усе пласты ўкраінскага грамадзтва, гарадзкім уладам пакуль не ўдаецца. Але, як мяркуе Кацярына Філюк, сьпяшацца з гэтым ня варта. «Пусты пастамэнт — таксама вельмі магутны сымбаль», — упэўненая яна.
А Андрэй Турчанка, які прыйшоў сюды з сынам, прапануе выкарыстоўваць былы п’едэстал Леніна для часовых выставаў: «Няхай яны мяняюцца разам з тым, як мяняемся мы».