«Расея прадае зброю Азэрбайджану — ворагу Армэніі. Як яна можа заставацца нашым саюзьнікам?» — армяне пераглядаюць стаўленьне да асноўнага партнэра па інтэграцыйных працэсах і бачаць у расейскай ваеннай базе не абарону, а пагрозу нацыянальнай бясьпецы. Свабода паназірала за акцыяй грамадзкага непадпарадкаваньня ў Ерэване.
Гэта карціна, якой немагчыма ўявіць у Беларусі. Больш за паўгода ў самым цэнтры Ерэвану ладзіцца своеасаблівы «сядзячы пікет», арганізаваны народным рухам «Фронт грамадзкага выратаваньня «Новая Армэнія». Штаб-намёт з сымболікай арганізацыі, партрэтамі палітзьняволеных і скрынкай для збору сродкаў сем’ям вайскоўцаў усталяваны проста ля прыступак будынку Армянскага акадэмічнага тэатру опэры і балету на Плошчы Свабоды. Абмінуць «пост» немагчыма, бо гэта адно з улюбёных месцах прамэнаду гараджанаў і турыстаў.
Нягледзячы на позьні час — амаль поўнач — у намёце «пікетуе» малады чалавек. Прадстаўляецца як Аванэс Казаран — «просты грамадзянін, які падзяляе задачы руху». «Я побач з кожным, хто дамагаецца зьменаў у гэтай краіне», — зазначае суразмоўца:
Прыхільнік ідэй фронту Аванэс Казаран
«Наша „вахта“ пачала працаваць ад сьнежня мінулага году і цягнецца да гэтага часу. На выпадак правакацый кожную ноч тут застаюцца некалькі чалавек. Справа ў тым, што раз-пораз сюды падсылаюць правакатараў, якія нібыта хочуць учыніць ці акт самаспаленьня, ці гэта проста п’яная моладзь у неадэкватным стане. Такім чынам намагаюцца зьвязаць гэтых людзей з намі, сказаць, што яны з нашых шэрагаў і мы адмыслова сьцягваем сюды ўсялякі „зброд“. Праўда, апошнім часам спробы фізычнай канфрантацыі крыху спыніліся, але па-ранейшаму супраць нас ідзе інфармацыйная вайна. Асабліва гэта датычыць сацыяльных сетак „Фэйсбук“, „ВКонтакте“ — там атака практычна бесьперапынная».
Спачатку арганізатары сядзячага пікету з «Новай Армэніі» патрабавалі правядзеньня пазачарговых прэзыдэнцкіх і парлямэнцкіх выбараў, а таксама скасаваньня вынікаў сьнежаньскага канстытуцыйнага рэфэрэндуму, які дае цяперашняму прэзыдэнту магчымасьць узурпаваць уладу.
Плякаты з выявай армянскіх салдатаў
Крытыкі разглядаюць заканатворчыя навінкі як спробу Сержа Саргсяна захаваць пасаду пасьля заканчэньня другога і апошняга тэрміну. Згодна з папраўкамі, кіраўнік краіны цяпер выбіраецца на сем гадоў замест ранейшых пяці і не народным галасаваньнем, а дэпутатамі разам з абранымі прадстаўнікамі мясцовага самакіраваньня. А гэта, лічаць апанэнты рэжыму, простая дарога да «выбараў без выбару». Паступова, удакладняе Аванэс Казаран, сьпіс прэтэнзій да ўлады пашырыўся — усё больш выразна пачаў акрэсьлівацца расейскі фактар:
Зьняволеныя дзеячы армянскай апазыцыі
«Мы тут стаім, бо хочам, каб антынародная ўлада сышла, спыніўшы распрадаваць багацьці Армэніі і пакінуўшы армянскі народ у спакоі. Зараз ідзе татальная здача нашай незалежнасьці, ласыя кавалкі „зьліваюцца“ расейскім алігархам, якія ўжо кантралююць асноўныя сфэры эканомікі. Гэта першае. Па-другое, у Гюмры дыслякаваная расейскай ваенная база, што ёсьць прамой пагрозай нашым грамадзянам і ўсёй краіне. Мабыць, нават у Беларусі ведаюць, што расейскі салдат сышоў з часткі ды з асаблівай жорсткасьцю выразаў цэлую армянскую сям’ю разам зь дзецьмі. Існаваць побач з такімі „абаронцамі“ страшна і небясьпечна».
Расейская ваенная база ў Гюмры
Расейскія вайскоўцы ў Армэніі
Як кажа суразмоўца, антырасейскія настроі ў грамадзтве рэзка ўзмацніліся падчас нядаўняга абвастрэньня армянска-азэрбайджанскага канфлікту ў Нагорным Карабаху. Калі да нядаўняга часу Расея ўспрымалася стратэгічным партнэрам, які прыйдзе на дапамогу «праваслаўным братам, заціснутым у мусульманскім кальцы», то цяпер дзеяньні Масквы называюць няйначай як «ударам у сьпіну»:
Штаб-намёт у цэнтры Ерэвану
«Расея і Азэрбайджан робяць сумесны бізнэс на гандлі сучаснай зброяй і ваеннай тэхнікай. Ня ведаю чаму, але нават цяпер армянскія ўлады працягваюць гаварыць, што расейцы — нашы саюзьнікі. Ну, калі расейцы прадаюць гарматы, ракеты, мінамёты Азэрбайджану, ворагу Армэніі, — як яны могуць заставацца нашымі сябрамі? Такога не бывае ў прынцыпе! Армянскі незаконны ўрад тлумачыць, што гэта толькі бізнэс, ня трэба зьвяртаць увагі. На жаль, за столькі гадоў ва ўладзе людзі калі чаму і навучыліся, дык гэта нахабна перакручваць факты, пакідаючы толькі тое, што ім выгадна. Многія яшчэ ў гэта вераць, хоць настроі і зьмяняюцца».
Плошча Свабоды ў Ерэване
Актывісты «Новай Армэніі» праводзяць паралелі зь Беларусьсю, дзе мэханізм выбараў даўно вынішчаны. Каб захаваць уладу, кажа Аванэс Казаран, кіраўнікі гэтых краін выкарыстоўваюць ідэнтычныя мэтады:
«Пэўная колькасьць людзей проста падкупленая. То бок, ім даюць грошы, каб яны ўдзельнічалі ў незаконных выбарах і галасавалі за таго, за каго скажуць. Выкарыстоўваецца шантаж. Прыкладам, калі ў цябе ёсьць сын —студэнт прызыўнога ўзросту — яму можна выдаць адтэрміноўку ад службы, а можна паабяцаць закінуць у зону канфлікту. Ці калі дачка вучыцца ў ВНУ, ёсьць розныя спосабы, каб адлічыць яе за „непасьпяховасьць“. Такім чынам, трымаюць у страху, не даюць выявіць грамадзкую пазыцыю. Дарэчы, сапраўдная праблема — галасаваньне „мёртвых душаў“: памерлыя ўдзельнічаюць у выбарах ледзь не нароўні з жывымі. І, што паказальна, нябожчыкі „падтрымліваюць“ выключна Саргсяна».
Палітычна-культурнае суседзтва з опэрным тэатрам
З абодвух бакоў імправізаванага штабу-намёту — якасна выкананыя інфармацыйныя плякаты. На адным «крыле» — фотаздымак маладых салдатаў, яўна з раёну карабахскага канфлікту, а таксама заклік падтрымаць матэрыяльна сем’і забітых і параненых. Зь іншага боку — галерэя апазыцыйных палітыкаў і грамадзкіх дзеячаў, якія знаходзяцца ў зьняволеньні:
«Мы ініцыявалі збор грошай для дапамогі сем’ям, у якіх сваякі загінулі на фронце, ці атрымалі цяжкія раненьні, — гаворыць Аванэс Казаран. — Гэтыя людзі маюць рэальную патрэбу ў матэрыяльнай падтрымцы. Іншая важная праблема — лёсы людзей, якіх перасьледуюць за іх погляды. Таму таксама зьмешчаныя выявы палітзьняволеных, якія сядзяць у турме проста за тое, што ня згодныя з палітыкай цяперашніх уладаў. Сёньня асуджаных крыху больш за дзясятак, але калі раптам нехта будзе дадавацца, мы будзем інфармаваць. Жыхары Армэніі мусяць ведаць, што ў краіне па-ранейшаму перасьледуюць за іншадумства».
Скрыня для дапамогі сем’ям забітых салдатаў
У Беларусі апанэнты рэжыму трапляюць за краты па самых розных артыкулах. Аванэс Казаран тлумачыць, чым уладам не прыйшліся даспадобы тамтэйшыя дэмакраты:
«Большая частка палітзьняволеных адбывае пакараньне за тое, што падчас масавых акцый пратэсту на чале калёны незадаволеных хацелі прайсьці да адміністрацыі Сержа Саргсяна. Але правакатары з натоўпу пачалі кідаць у бок міліцыі дымавыя гранаты, гэта была расцэнена як спроба сілавога захопу ўлады з усімі вядомымі наступствамі. Арганізатараў затрымалі, судзілі, і ад таго часу яны знаходзяцца за кратамі. Некалькі чалавек ужо на волі, таму мы іх выявы зьнялі. Пакінулі толькі інфармацыю, за што яны былі пакараныя».
Ерэван, нашы дні
Фронт грамадзкага выратаваньня «Новая Армэнія» утвораны ў кастрычніку 2015 году і аб’ядноўвае апазыцыйныя сілы, мэта якіх — адхіленьне ад пасады прэзыдэнта Сержа Саргсяна і перагляд канстытуцыйнай рэформы. Органам праўленьня зьяўляецца палітычная рада, якая дзейнічае паводле надпартыйнага прынцыпу, і ў склад якой уваходзяць лідэры асноўных палітычных партый і рухаў Армэніі: «Дэмакратычная радзіма», «Спадчына», «Уставай, Армэнія!», «100-годзьдзе без рэжыму», «Устаноўчы парлямэнт», Саюз палітолягаў і г.д. У адпаведнасьці з дэклярацыяй, каб рэалізаваць свае задачы ў рамках закону, аргкамітэт руху інфармуе грамадзянаў аб дзейнасьці ўладаў, пакідаючы за сабой права на правядзеньне акцый грамадзянскага непадпарадкаваньня.