Абмяркоўваюць: Алег Грузьдзіловіч, Віталь Цыганкоў, Юры Дракахруст.
Грузьдзіловіч: Для сябе я падзяліў пытаньне на дзьве часткі. Калі музыка і журналіст Аляксандар Памідораў, вядомы па актыўным удзеле ў нацыянальна арыентаваных праектах, прыкладам, у выдатным «Народным альбоме», які мы дагэтуль усе слухаем, пайшоў працаваць на расейскі Sputnik — дык што, гэта ва ўсіх апазыцыянэраў норавы такія ж: не істотна, дзе працаваць, абы плацілі? І другая частка пытаньня: чаму Sputnik’у запатрабаваўся такі журналіст і музыка? Пра што гэта кажа?
Адносна выбару Аляксандра Памідорава — усё ж цяжка яго асуджаць, калі сапраўды журналіст два гады быў бяз працы. То бок іншых прапаноў няма, а, як кажуць, сям’ю карміць трэба і самому трэба рэалізоўвацца. Праўда, як тады іншыя вытрымліваюць? Шукаюць некія праекты, самі прапануюць, але — «не паступаюцца прынцыпамі»? Добра, можа ў іншых атрымалася, у яго — не. Куды запрасілі, туды і пайшоў. Тым больш — далі музычны кірунак, маўляў, ніякай палітыкі, свае погляды пакідаеш дома і працуеш. Магчыма, пэўны час гэтак і будзе. Але як доўга? Калі наступіць час, што прыйдзецца вызначацца і, умоўна кажучы, адказваць на пытаньне, чый усё ж Крым? У камэнтах сам Памідораў гэтую тэму спрабуе абмінаць, але ня думаю, што сапраўды гэта працягнецца доўга.
Крок Аляксандра Памідорава зноў падымае пытаньне, ці павінны быць нейкія межы для тых, хто абраў менавіта беларускую Беларусь сваім жыцьцёвым праектам? А як толькі не атрымалася — дык што, можна перабягаць? І ці гэта здрада?
Бура эмоцыяў, якую выклікаў кар’ерны крок Памідорава, мне сьведчыць пра тое, што тэма хвалюе кожнага з нас. Бо раней ці пазьней мы ўсе аказваемся перад такім выбарам (кажу пра нацыянальна арыентаваную аўдыторыю, пра журналістаў, палітыкаў, музыкаў, дзеячаў культуры, грамадзкіх актывістаў): заставацца на гэтых пазыцыях — ці пайсьці туды, дзе больш заплацяць?
Дык вось, як па мне, дык трэба заставацца, калі выбар аднойчы зроблены. Тым больш цяпер, калі рэальна ідзе змаганьне за будучыню краіны, культуры, мовы, якія ў небясьпецы, як ніколі за 50 гадоў.
Згадайце: што было праз 20 гадоў пасьля першага здабыцьця незалежнасьці ў Літве, Латвіі, Польшчы? Канец 1930-х гадоў — страта незалежнасьці, разгром нацыянальных кадраў. Калі тое самае адбудзецца ў Беларусі, мы ўжо можам як самастойны народ і не адрадзіцца, бо ў нас і малой часткі нацыянальных сіл не назапашана, як было праз 20 гадоў у Літве ці Польшчы. У нас у гэтай барацьбе на нашым баку ня так шмат людзей, кожны вельмі важны. У любым выпадку гэта істотная страта.
Аляксандар Памідораў, канечне, можа нейкі творчы праект запусьціць на Sputnik’у, які будзе на карысьць беларускай музыцы і культуры. Такое магчыма, і яшчэ праз шмат гадоў хтосьці будзе згадваць, што далучыўся да беларушчыны менавіта праз працу Памідорава на Sputnik’у. Далібог, магчыма і такое. Час пакажа.
Але шанцаў на посьпех асабіста я бачу няшмат. І пакуль для мяне, скажам так, час Памідорава скончыўся, зноў пачаўся Крывашэеў.
І чаму ўсё ж Sputnik’у спатрэбіўся такі беларускі музыка Аляксандар Памідораў? Відаць, спраўджваюцца прагнозы, што гэты праект — ня проста інфармацыйны, а скіраваны найперш на ідэалягічную і культурніцкую экспансію Расеі, на паступовае, зьнешне не агрэсіўнае перацягваньне беларускай аўдыторыі ад уласных крыніц да расейскіх.
Заўважым, калі зьявіўся той Sputnik? Пасьля падзеяў ва Ўкраіне, як рэакцыя на тое, што большая частка Ўкраіны адвярнулася ад Расеі, зрабіла іншы цывілізацыйны выбар. Каб гэтага не атрымалася і тут, у Беларусі, сюды і ўкінутыя вялікія расейскія грошы, і яшчэ будуць укідвацца.
Нядаўна на сустрэчы студэнтаў факультэту міжнародных адносін БДУ з расейскім міністрам замежных спраў Сяргеем Лаўровым нібыта ад студэнтаў, нібыта не арганізавана звонку, прагучала прапанова: адкрыйце ў нас, калі ласка, у кожным абласным цэнтры такі ж самы Дом Масквы, як у Менску! Дарэчы, менавіта там і прытуліўся Sputnik.
Гэта сьведчыць, што барацьба за розум беларусаў, за іх цывілізацыйны выбар будзе працягвацца, прычым больш актыўна. І што, Аляксандру Памідораву проста так дазволяць распавядаць пра беларускую музыку, беларускія гурты, як ён лічыць патрэбным, бяз пэўных нацыянальных рамак?
Ад Памідорава Sputnik’у патрэбнае яго імя, яго, умоўна кажучы, беларускі акцэнт. Але яны будуць прымушаць яго гаварыць, зноў умоўна кажучы, па-расейску. Ці ён згодны сам займацца самацэнзурай? Магчыма, у мяне такі занадта аднакаляровы падыход, але ўсё ж сумняваюся.
Дракахруст: Канечне, праца ў «Спутніку» на Кісялёва — гэта справа маральна сумнеўная. У мяне ёсьць знаёмы маскоўскі журналіст, зусім ня дойлід беларушчыны, які працаваў у РИА Новости, але калі ў 2014 годзе туды прызначылі Кісялёва, ён на наступны дзень пайшоў і прынёс яму заяву аб сыходзе. Кісялёў яму нават сказаў: ну, можа, заставайцеся — ён сказаў: не, дзякуй. Да пабачэньня. І, дарэчы, два гады пасьля мой калега хадзіў бяз працы. Але праца з Кісялёвым для яго была выключаная ў прынцыпе.
Абсалютна відавочна, у Беларусі «Спутнік» — гэта інструмэнт правядзеньня пэўных ідэй. Беларускі «Спутнік» працуе з пэўнай таргет-групай, бо для людзей простых і някніжных ёсьць труба расейскага ТБ. Першы канал — глядзіце. А гэта — праца з інтэлектуаламі, таму яны працуюць больш асьцярожна. Але гэта ня значыць, што ў іх мэсыдж іншы ці будзе іншы.
У апраўданьне Памідорава, калі ён мае патрэбу ў гэтым, можна сказаць, што — так, пакуль, прынамсі, у нейкіх прыкметных гадасьцях беларускі «Спутнік» заўважаны ня быў. Але, тым ня менш, больш-менш зразумела, пад што ён заточаны. І тут справа нават ня ў тым, што мы з вамі асудзім Памідорава ці даруем яму. Справа ў тым, што там людзі спрактыкаваныя. Ён можа апынуцца перад такім выбарам, такой сытуацыяй, што тварылка зламаецца. А для творцы гэта кепска. Гэта ніякімі грошамі не скампэнсуеш.
Важны момант — гэта стаўленьне да асобы Памідорава. Магчыма, сытуацыя такая: хтосьці зрабіў зь яго куміра, хтосьці паставіў яго на п’едэстал, глядзеў на яго як на ўладара думак, а ён аказаўся слабым чалавекам. Можа, і ня варта было рабіць куміра, асабліва з мастака. Бо кіруе гэтым «Спутнікам» спадар Качура. Працаваў там пэўны час Васіль Сямашка. Ніхто з нас не гаварыў «Божа, як Качура туды пайшоў!». Дык, можа, і Памідораў гэтак жа і пайшоў.
Цыганкоў: Хацеў бы ў такой далікатнай тэме адысьці ад канкрэтных асобаў. Заўсёды ў такіх сытуацыях важныя прынцыпы, нейкія рэчы, якія фармуюць сьветапогляд, выражаюць наша стаўленьне да тых ці іншых сытуацыяў жыцьця. Два дні праходзіць зацятая дыскусія ў СМІ і друку наконт гэтай сытуацыі. Мяне ўразіла, як шмат людзей пішуць у стылі: «Калі б я застаўся бяз працы, то пайшоў бы і на БТ, і на „Спутнік“, бо трэба карміць сям’ю і забясьпечваць».
Ясна, што мы ня ведаем, што добра, што кепска, маральны рэлятывізм, бо ўсё адносна, і хто мае рацыю. Калі пакінуць гэтыя абстрактныя рэчы, то, сапраўды, ёсьць плянка патрабаваньняў у людзей наконт свайго стаўленьня да таго, што такое добра і кепска, што можна рабіць, а што не. Я назіраю, што гэтая плянка, безумоўна, рухаецца, і, магчыма, гэта зьмяняецца ў бок ляяльнага стаўленьня да любых крокаў.
Тое, што яшчэ б гадоў 10–15 таму відавочна было б асуджана... Я памятаю, як нават асуджалі паход музыкаў да Праляскоўскага. Ну, схадзілі, пагаварылі, высьветлілі пазыцыі — гэта ня значыць, што яны сталі сьпяваць на канцэртах за Лукашэнку. І тады гэта наша грамадзтва ў значнай ступені асуджала. Былі людзі настроеныя больш прынцыпова. Цяпер меркаваньні падзяліліся, можа, палова на палову.
Сам такі прынцып няправільны: дзе плацяць — туды іду. Тады чаму б не пайсьці ў добраахвотныя інфарматары КДБ? Будуць жа плаціць. Гэта прыводзіць нас у нейкую прорву. Мне зьдзіўляе, што гэты прынцып выглядае масавым, папулярным у гэтыя дні.
Нейкая прынцыповасьць у стаўленьні да рэжыму, да ўлады за апошнія гады ў значнай ступені зьмянілася. Можа, гэта зьнешнія чыньнікі і так званая лібэралізацыя.