Дзеці-самасёлы чарнобыльскай вёскі Савічы

Ірына з дочкамі

Чарговы рэпартаж з жыцьця самасёлаў у чарнобыльскай зоне распавядае пра шматдзетную сям’ю ў адселенай вёсцы Савічы Брагінскага раёну.

За трыццаць гадоў пасьля Чарнобылю вёска перажыла розныя пэрыяды. Адсюль адсялілі 373 сям’і, потым больш як паўтары сотні самасёлаў вярнуліся. Улады давалі надзею, што вёска адродзіцца.

Цяпер у Савічах засталіся апошнія трынаццаць жыхароў. Апусьцелыя падворкі пры ўезьдзе закапалі нядаўна ў дол. А тыя, што засталіся на доўгіх вуліцах Леніна ды Перамогі, выглядаюць прывідамі — зарасьлі быльнягом, дзікім хмелем, кустоўем і нават ладнымі дрэвамі. І толькі сем хацін яшчэ сьвецяцца вокнамі сярод гэтай нематы й запусьценьня. Пра долю самасёлаў апавядаюць самі вяскоўцы.

Саша + Ірына = тры дачушкі

У Савічах пры канцы вуліцы Леніна — тым, што ўпіраецца ў вясковы пагост — стаіць ладная па вясковых памерах хаціна. На пацямнелых ад часу бярвёнах, часаных сякераю, — жоўтыя плямы ад сукоў.

Кожнага, хто набліжаецца да гэтага дома, вясёлым брэхам сустракаюць трое сабачак рознай масьці. Яны першымі нагадваюць падарожніку, што сярод гэтай пустэльні й нематы цепліцца жыцьцё. Прычым — на дзіва! — маладое.

Хата Ірыны і Аляксандра

У вялікай стараватай хаце жывуць ажно пяцёра: гаспадар Аляксандар Скачок, яго жонка Ірына ды тры малыя дачушкі. Разам яны складаюць ледзьве не палову ўсіх цяперашніх савіцкіх самасёлаў. Гэта выглядае нейкім выключэньнем, чарнобыльскай анамаліяй, якая дзівіць, шакуе і нават палохае. Дзеці й радыяцыя — малая яна ці вялікая — ніяк не сумяшчаюцца ў сьвядомасьці.

«Дзяўбу, дзяўбу — не пагаджаецца»

Пачуўшы залівісты брэх сабачак, на падворак выходзіць невысокага росту жанчына. Гэта і ёсьць Ірына, маці трох дачок. Раней, як і муж Аляксандар, Ірына працавала ў лясьніцтве Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніку. Цяпер яна ў дэкрэтным адпачынку, бо год таму нарадзілася меншая дачка — Маргарыта.

Ірына з Маргарытай

Чаму ў Савічах? Маладая жанчына тлумачыць проста:

«Цішыня, спакой, ніхто нэрвы не матае. Дый Саша ня хоча нікуды пераяжджаць. Я яму ўжо дзяўбу, дзяўбу — не пагаджаецца».

У гэтай сям’і даводзілася быць дзесяць гадоў таму — летам 2006-га. Тады цяперашняя сярэдняя дачушка Сашы й Іры была зусім маленькая, ляжала ў калысцы. Жывы быў яшчэ й дзед Іван, бацька Сашы. Гасьцявалі ў хаце й дзеці Сашы ад першага шлюбу.

Лазьню ў Савічах даўно развалілі, але дзед Іван ведаў, чым яе замяніць, прынамсі для ўнукаў. І, праўдападобна, не зважаў на радыяцыю:

«Вось дождж прайшоў, дык у калюгу — у гразі купаюцца. Купацца яны любяць. А то вунь у начоўкі, у балею — і няхай плаваюць».

Ірына кажа, што дзеда ўжо чатыры гады як няма. Затое падрастае Маргарытка. А дзяцей сям’я купае па-старому: вады з калодзежа наносяць, у чыгуне ці вялікай каструлі нагрэюць — і ў балею. І купаюць.

Пра радыяцыю шматдзетная маці надта ня думае:

«Прыяжджалі неяк навукоўцы — буракі правяралі. Казалі, што чыстыя. Чаго яе баяцца, тае радыяцыі — яна ўсюды. Сталі цяпер хаты кінутыя закопваць, дрэвы. Чысьцей выглядае, а то неяк дзіка».

Курэй пакраў шуляк

Вялікая сям’я трымае сьвіней, трох сабачак, пару катоў — для забаўкі дзецям.

«Былі і куры, — кажа гаспадыня,— але шуляк пакраў. Толькі пятух на падворку й застаўся. Адбіваўся, мусіць, удала ад налётчыкаў».

У двары ў гаспадароў ня толькі певень. Стаяць тут і матацыклы — адзін напаўразабраны, іншы на хаду і нават зь люлькаю. Поўна на падворку і ўсялякага іншага жалезьзя. Аляксандар хоць і працуе ў радыелягічным запаведніку, але і нейкі прыработак патрэбны — а яго прыносіць здача мэталалому. І цяперашняя сям’я вялікая, і ранейшай сям’і, што засталася паблізу ў вёсцы Грушнае, таксама трэба дапамагаць.

Былая сярэдняя школа ў Савічах, дзе ў 1986 годзе разьмяшчаўся штаб МУС

Дзьве большыя дачкі — школьніцы пятага і сёмага клясаў. Старэйшая Ніна кажа, што кожны будзённы дзень па іх прыяжджае аўтобус з Хракавічаў, забірае ў школу, а пасьля прывозіць назад у Савічы.

І бацькі, і самі дзяўчаткі разумеюць, што ў выселенай вёсцы яны жывуць, пакуль малыя — няма рады, калі бацькі вырашылі атабарыцца ў гэтай выселенай вёсцы.

«Гуляем тут, на ровары катаемся», — Ніна дзяўчынка нешматслоўная. Больш усьміхаецца, чым гаворыць. Вядома, не яна распараджаецца сваім лёсам. Тлумачыць, што калі скончыць школу, то паедзе куды-небудзь вучыцца, і ў Савічы, канечне, жыць ня вернецца. Ня тое месца, каб шкадаваць і нудзіцца:

«Цікавага тут нічога няма, хіба што яноты або дзікі прыходзяць. А радыяцыі я не адчуваю, і ў школе нам пра яе асабліва не расказваюць».

Галаву шматдзетнай сям’і засьпець не ўдалося — паехаў адведаць сясьцёр у Рагачоўскі раён і меўся быць толькі вечарам.

«А куды я пераеду?»

Шыльда

Ірына апавяла, што іншым разам да іх заяжджае мясцовае начальства:

«Прыедуць і толькі нэрвы трэплюць: чаго тут седзіце, чаго седзіце? А рэальна дапамагчы ніхто ж ня хоча — ні з хатай, ні зь пераездам. Кажу: а куды я пераеду — у чыстае поле?»

Гаспадыня згадвае, што апошнім часам начальнікі знаходзяць што сказаць і на гэта — раяць браць крэдыт і купляць хату дзе-небудзь у жывой вёсцы, бліжэй да цывілізацыі. Але Ірына і з такімі прапановамі ў паняверцы:

«Я ж з бацькам сваіх дачок афіцыйна не расьпісаная. Ён, я ж казала, упарціцца пераяжджаць. А самой мне хто дасьць крэдыт, калі я ў дэкрэце? Дый заробкі ў прыбіральшчыцы, нават калі я й працавала, — не пазайздросьціш. Як і куды пераяжджаць, відаць, і Бог ня скажа».

Сярэдзіна хаты на вуліцы Леніна

Канцавая хата на вуліцы Леніна