4 лютага — Сусьветны дзень барацьбы супраць раку. У 2000 годзе яго абвясьціў Міжнародны зьвяз дзеля змаганьня з анкалягічнымі захворваньнямі (UICC). Мэта правядзеньня — падвысіць абазнанасьць жыхароў плянэты наконт раку як аднаго з самых цяжкіх захворваньняў сучаснасьці, а таксама прыцягнуць увагу грамадзкасьці да яго папярэджаньня, выяўленьня і лячэньня.
«Жыцьцё пасьля раку» — такую назву атрымаў адмысловы праект, які ў 2014 годзе на Радыё Свабода распачала журналістка Ганна Соўсь. Гэта дзясяткі гісторыяў людзей, якія захварэлі на рак, але ў выніку намаганьняў мэдыкаў і ўласных высілкаў перамаглі хваробу і вярнуліся да актыўнага ладу жыцьця. У выніку ў сэрыі «Бібліятэка Свабоды» выйшла кніга «Жыцьцё пасьля раку», прысьвечаная гэтым людзям і прыкладу іх змаганьня за жыцьцё.
Адным з галоўных герояў кнігі сталася Ірына Жыхар, якая двойчы сутыкнулася з дыягназам «анкалёгія» і здолела ня толькі перамагчы хваробу і вярнуцца ў актыўнае жыцьцё, але стварыла і ўзначаліла грамадзкую сацыяльна-асьветніцкую ўстанову — Цэнтар падтрымкі анкапацыентаў «У імя жыцьця». З нагоды Сусьветнага дня барацьбы супраць раку Ірына Жыхар падзялілася ўласным досьведам змаганьня з ракам:
Ірына Жыхар
— У маёй асабістай гісторыі рак быў двойчы: першы дыягназ паставілі ў чэрвені 1994 году, а другі — узімку 2008 году. Хачу сказаць, што калі б я з большай увагай паставілася да свайго здароўя, то гэтага магло б і ня здарыцца. Бо калі ў мяне ўпершыню зьявілася пухліна на твары, то я гэтак была занятая працай, сваім асабістым жыцьцём, асьпірантурай, у якую тады паступіла, першы год працавала ў прэстыжнай школе з ангельскай мовай навучаньня, то як гэтаму актыўнаму і цікаваму жыцьцю магла перашкодзіць нейкая гарошынка, якая зьявілася на твары? І мая вялікая віна, што я дазволіла, каб гэтая пухліна пачала расьці, бо напачатку рак разьвіваецца без асаблівых сымптомаў. Але тое, што са мной адбывалася, хвалявала маіх калегаў, і пасьля першых аналізаў лекары не давалі аптымістычных прагнозаў. Была апэрацыя, было лекаваньне, і маё вялікае жаданьне не дапусьціць маміных сьлёз прывяло мяне на адмысловыя курсы па вывучэньні розных мэтодыкаў лекаваньня. Я гэтаму паверыла і цалкам зьмяніла лад свайго жыцьця. Калі захварэла другі раз, гэта быў ужо не такі працяглы шок, як упершыню. І матывам падтрымкі і моцы ў змаганьні ізноў былі мае блізкія — гэта моцная глеба, якая сілкуе і дае сілы ў змаганьні.
— Вы ня толькі перамаглі хваробу, яле яшчэ і стварылі ды ўзначалілі грамадзкую арганізацыю.
— Так сталася, што да мяне зьвярнуліся журналісты ў справе праграмы, прысьвечанай анкалёгіі, і я распавяла сваю гісторыю, каб падзяліцца вопытам. А празь некаторы час на гэтую публікацыю пачалі прыходзіць водгукі іншых людзей, хворых на рак. Таксама ў гэты час захварэла мая матуля, і пакуты сталіся невымерна большымі, чым падчас уласнай хваробы. І вось гэта сталася дадатковым моцным штуршком для таго, каб складаць супольнасьць дзеля дапамогі іншым людзям у пошуках духоўнага і псыхалягічнага апірышча. І ў 2011 годзе мы пачалі ствараць такую супольнасьць разам зь лекарамі, якія таксама разумелі, наколькі важнае такое асьветніцтва і дапамога. Гэтак і ўтварылася наша арганізацыя, каб разам з мэдычнымі і сацыяльнымі арганізацыямі, бізнэсам вырашаць тыя праблемы, якія паўстаюць перад анкахворымі і іхнімі блізкімі.
— Вашу арганізацыю складаюць людзі, якія самі перажылі рак?
Калі кожны анкахворы падзеліцца сваім вопытам змаганьня і патлумачыць, наколькі гэта важныя папераджальныя меры, то гэта даць палёгку і нават выратуе жыцьцё многім іншым людзям.
— У асноўным так, але ёсьць і валянтэры, якія нам дапамагаюць і падтрымліваюць. Цяпер такія групы ёсьць у сямі гарадах Беларусі — гэта да пяцідзесяці чалавек. Мы ладзім сустрэчы, сэмінары, дзе распавядаем пра прафіляктычныя захады, наведваем стацыянары, дзе размаўляем зь людзьмі. Распавядаем, як арганізаваць бясьпечны лад жыцьця. Бо навука паказвае, што ў шмат якіх выпадках хваробу можна прадухіліць. І калі кожны анкахворы падзеліцца сваім вопытам змаганьня і патлумачыць, наколькі гэта важныя папераджальныя меры, то гэта даць палёгку і нават выратуе жыцьцё многім іншым людзям. Бо сучасныя дасьледаваньні цьвердзяць, што лячэньне раньняй стадыі ў пяць разоў таньнейшае для дзяржавы і больш выніковае для пацыентаў — да 92–93% жыцьця празь пяць гадоў пасьля лекаваньня.
— Ці сапраўды актыўны лад жыцьця дае шанец, што хвароба ня вернецца?
— Такай статыстыкі няма, і досьвед вельмі розны, бо хвароба працякае па-рознаму, і ў кожным выпадку гэта асобная гісторыя. Але якасьць жыцьця людзей актыўных на некалькі парадкаў вышэйшая. Таксама ёсьць выпадкі, калі людзям псыхалягічна больш утульна жыць закрыта, толькі дзеля сваёй сям’і — і гэта таксама будзе правільна для іх. Да прыкладу, да нас прыходзяць людзі, якія маюць такі спажывецкі падыход: яны хочуць атрымаць параду і нават не заўсёды жадаюць падзяліцца ўласным досьведам. Але ёсьць і людзі, якія, атрымаўшы станоўчы досьвед, хочуць падзяліцца гэтым досьведам, каб іншым таксама дапамагчы. Увогуле, спэцыялісты даўно вызначылі ўсе стадыі перажываньня захворваньня: напачатку шок і агрэсія, затым торг, і пасьля прымірэньне. На кожнай з гэтых стадыяў чалавек паводзіць сябе па-рознаму. Напачатку — зразумела як. Затым чалавек таргуецца — едзе па сьвятых месцах, прыходзіць у нейкую арганізацыю, каб узамен атрымаць выздараўленьне, і гэтак далей. А ёсьць стадыя прымірэньня, калі чалавек прымае сваё захворваньне, што яно ёсьць, і пачынае жыць са сьвядомасьцю, што жыцьцё зьмянілася. І гэта найбольш станоўча для самога чалавека і людзей, якія вакол яго.
— Што б вы параілі ўсім людзям, якія сустракаюцца ў жыцьці з праблемай анкалёгіі?
Вельмі важна дазволіць сабе быць самім сабой, незалежна ад таго, што скажуць іншыя людзі і нават самыя блізкія. Вельмі важна зразумець свае пачуцьці і не клапаціцца, што падумаюць іншыя пра сьмех ці сьлёзы.
— Па-першае, хацела б параіць з уласнага досьведу і досьведу кантактаў з хворымі людзьмі. Вельмі важна дазволіць сабе быць самім сабой, незалежна ад таго, што скажуць іншыя людзі і нават самыя блізкія. Вельмі важна зразумець свае пачуцьці і не клапаціцца, што падумаюць іншыя пра сьмех ці сьлёзы. Бо калі чалавек дазваляе сабе быць сабой, то дазваляе і людзям вакол быць самімі сабой. Гэта прынцыпова зьменіць лад жыцьця ўласны і жыцьця блізкіх людзей. І калі ўзьнікае праблема захворваньня, неабходна задаць сабе пытаньне: што я магу зрабіць, каб гэтую праблему вырашыць? І не перакладаць гэтую праблему на плечы іншых людзей.