8 кастрычніка а 14-й гадзіне па беларускім часе Швэдзкая акадэмія абвясьціла пра наданьне Сьвятлане Алексіевіч Нобэлеўскай прэміі па літаратуры.
Алег Кашын: «Я насамрэч вельмі рады. Я разумею, што для антылукашэнкаўскай нацыянальнай інтэлігенцыі, якая пад бел-чырвона-белым сьцягам, гэта таксама свая перамога: «Мы, беларусы, перамаглі!».
Гэта перамога таго «русского мира», якім ён мусіў бы быць, калі б ня Пуцін.
Для мяне, для расейца, гэтая перамога — мая. Гэта перамога таго «русского мира», якім ён мусіў бы быць, калі б ня Пуцін. Якраз я лічу Алексіевіч аскепкам савецкай культуры, прычым менавіта той расейскай савецкай культуры, якая павінна перамагчы «пуціншчыну», пуцінскі «русский мир». Я вельмі рады, што зьявіўся такі чалавек рэальна з мандатам. Бо Нобэлеўская прэмія па літаратуры ў нашай традыцыі — гэта рэальны мандат на роўную размову з расейскай дзяржавай. І яна мае права гаварыць «Расея бяз Пуціна» — вось гэтыя правільныя, патрэбныя і важныя рэчы. І яе пачуюць ва ўсім сьвеце. Нават калі яна сама будзе казаць «я беларуска», «я за будучыню Беларусі», то для нас, для расейцаў у Расеі — гэта вельмі важны крок, эпізод, які паказвае, што Эўропа — радзіма кожнага расейскага чалавека, што эўрапейская культура неаддзельная ад расейскай. Алексіевіч — гэта той шэраг, дзе Пастэрнак, Салжаніцын, Бродзкі, Бунін і Шолахаў. Яна наш шосты літаратурны Нобэлеўскі ляўрэат.
РС: Вы ўскладаеце на беларускую пісьменьніцу спадзевы на адраджэньне і рэабілітацыю паняцьця «русский мир». Як гэта паўплывае на стасункі хаця б паміж інтэлігенцыяй расейскай і беларускай? Ці не пачнуцца «войны за Алексіевіч»?
Сьвятлана Алексіевіч — гэта апошняе, што мы павінны дзяліць.
— У сацыяльных сетках яны ўжо пачынаюцца, і гэта выглядае камічна. Сьвятлана Алексіевіч — гэта апошняе, што мы павінны дзяліць. Усё ж яна сапраўды агульная. Усе яе галоўныя кнігі напісаныя на расейскай мове, мелі посьпех у Расеі. Летась яна з-за баязьлівасьці, мне здаецца, расейскіх літаратурных дзеячаў не атрымала галоўную прэмію «Большая книга». Але, безумоўна, яна такая ж зьява расейскай літаратуры, як і Набокаў, і Бродзкі, і ўся проза расейскага замежжа.
РС: Вы кажаце, што Алексіевіч ня трэба дзяліць, а ў той жа час называеце яе «расейскай пісьменьніцай». Як з гэтым?
— Не-не, я ж не кажу, што я хачу забараніць беларусам лічыць Алексіевіч беларускім пісьменьнікам. Можна згадаць Моцарта, якога аўстрыйцы лічаць сваім, а немцы сваім. Усе яго любяць і ўсе яго цэняць. Тут якраз няма аніякай праблемы. Калі Нобэлеўская прэмія Алексіевіч паслужыць нацыянальнаму адраджэньню беларусаў, якіх у апошнія 20 год іхная дзяржава гранічна саветызуе і пазбаўляе нацыянальнай самаідэнтыфікацыі, то на здароўе. Але гэта не адмяняе таго, што яна і для расейцаў вельмі важная.
РС: Якое ў Расеі стаўленьне да яе творчасьці?
У Расеі яе ведаюць і цэняць. Яе першыя кнігі, перадусім «У вайны не жаночае аблічча» — гэта такая пазьнейшая савецкая клясыка ваеннай літаратуры
— Я б ізноў спаслаўся на прэмію «Большая книга», дзе яе кніга «Час сэканд-хэнд» была сярод фаварытаў. Якраз у Расеі яе ведаюць і цэняць. І яе першыя кнігі, перадусім «У вайны не жаночае аблічча» — гэта такая пазьнейшая савецкая клясыка ваеннай літаратуры, якая менавіта дзякуючы яе напаўдакумэнтальнаму жанру закрыла тэму, якую адкрывалі, ізноў жа, і расейскія, і беларускія пісьменьнікі. І Васіль Быкаў, і Юры Бондараў, і Рыгор Бакланаў, і іншыя. Тут ня бачу супярэчнасьці.
Якраз сымбалем суаднясеньня нашай і вашай культуры я назваў бы «Блякадную кнігу» Граніна і Адамовіча. Расейскі і беларускі пісьменьнікі разам напісалі галоўны тэкст пра ленінградзкую блякаду. Сувязі такога кшталту разарваць немагчыма, як бы палітыкам гэтага ні хацелася.