Каманды прэтэндэнтаў на прэзыдэнцтва Віктара Цярэшчанкі і Сяргея Гайдукевіча заяўляюць, што ўжо сабралі неабходныя для рэгістрацыі сто тысяч подпісаў. Блізка да гэтай лічбы падышоў і Мікалай Улаховіч. Пра што сьведчаць гэтыя заявы, пра які сцэнар выбараў? Ці азначае гэта, што ўлада, як і ў 2010 годзе, мае намер зарэгістраваць фактычна ўсіх патэнцыйных кандыдатаў?
На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы «Экспэртыза Свабоды» адказваюць намесьнік рэдактара газэты «Наша Ніва» Зьміцер Панкавец і публіцыст Вадзім Казначэеў. Вядзе перадачу Віталь Цыганкоў
Цыганкоў: Ці верыце вы дадзеным наконт збору подпісаў, якія прадстаўляюць Цярэшчанка, Гайдукевіч і Ўлаховіч? Што гэта азначае? Магчыма, гэтыя кандыдаты ўжо ведаюць, што іх зарэгіструюць?
Зьміцер Панкавец
Панкавец: Я не зусім веру ў гэтыя лічбы. Ініцыятыўная група Гайдукевіча даволі шматлікая, і тэарэтычна ён можа сабраць такую колькасьць подпісаў. Але што тычыцца Віктара Цярэшчанкі — людзі ў яго не ідэйныя, працуюць за грошы, пікетаў па горадзе вельмі мала, і ў абыходзе кватэраў іх ніхто ня бачыў. Так што казаць, што Ўлаховіч і Цярэшчанка сабралі па сто тысяч — гэта проста сьмешна.
Сьведчыць гэта найперш пра тое, што гэтыя кандыдаты ведаюць — яны будуць зарэгістраваныя, яны будуць у выбарчых бюлетэнях для галасаваньня. І таму асабліва не саромяцца, называючы лічбы сабраных подпісаў.
Казначэеў: Я, вядома, не магу сказаць, ці былі нейкія канкрэтныя перамовы ў гэтых кандыдатаў з уладамі. Калі і былі, то зь нейкімі дробнымі клеркамі — а можа, і зусім не было. Але яны адчуваюць генэральную лінію ўлады, якая не зьмяняецца ад папярэдняй кампаніі — рэгістраваць усіх і зрабіць досыць вялікую колькасьць кандыдатаў.
Што да саміх лічбаў, то Зьміцер сказаў — «не зусім веру». Але я б
Цярэшчанку і Гайдукевічу нічога не пагражае — незалежна ад таго, якую колькасьць подпісаў яны рэальна зьбяруць
сказаў — «зусім ня веру». Нават у дачыненьні да Гайдукевіча. На ранейшых выбарах заўсёды была «неправераная інфармацыя», што ў яго і блізка не было такой колькасьці подпісаў. Але зразумела, што ён быў патрэбны — асабліва калі былі 1–2 апазыцыйныя кандыдаты. Так што, я думаю, Цярэшчанку і Гайдукевічу нічога не пагражае — незалежна ад таго, якую колькасьць подпісаў яны рэальна зьбяруць.
Што тычыцца Ўлаховіча, то тут улады будуць глядзець, наколькі ён небясьпечны з пункту гледжаньня таго, ці могуць на яго зрабіць стаўку расейскія колы. Калі ўлады палічаць гэта небясьпечным, то яго не зарэгіструюць — «на законных падставах».
Панкавец: А ў мяне ёсьць такая вэрсія — рэгістрацыя Ўлаховіча можа быць зьвязаная з тым, што ўлады, наадварот, захочуць паказаць, што падтрымка «русского мира» ў Беларусі сягае ўсяго некалькі працэнтаў. Маўляў, «русский мир» не прайшоў.
Цыганкоў: У адрозьненьне ад вышэйназваных прэтэндэнтаў, апазыцыйныя кандыдаты зьбіраюць подпісы зь цяжкасьцю. Ці і ў гэтым выпадку ўлада зацікаўленая, каб зарэгістраваць усіх?
Вадзім Казначэеў
Казначэеў: Усё залежыць ад таго, ці падумаюць улады, што яны ўяўляюць нейкую небясьпеку. Я амаль упэўнены, што гэта ня тычыцца Тацяны Караткевіч — тут ужо відаць па пэўных прыкметах, што курс адназначна ўзяты на яе рэгістрацыю. А з боку Лябедзькі і Калякіна — калі ўлады адчуюць небясьпеку, то могуць іх не зарэгістраваць. Варыянт рэгістрацыі ўсіх мне ўяўляецца больш імаверным.
Цыганкоў: Вы маеце на ўвазе, што Лябедзька, напрыклад, можа сказаць у тэлеэфіры нешта вельмі рэзкае, і гэтага ўлады хацелі б пазьбегнуць?
Казначэеў: Не. Рэзкія словы якраз створаць пэўны фон — маўляў, глядзіце, якая ў нас ідзе барацьба. Лябедзька сапраўды можа іх сказаць, і тады ўлады будуць сьцьвярджаць — глядзіце, якіх кандыдатаў мы зарэгістравалі, але яны прайгралі.
Панкавец: Існуе рызыка сутыкнуцца з казахстанскай сытуацыяй — калі кандыдатаў нібыта хапае, але ніхто зь іх рэальна не крытыкуе ўладу.
Цыганкоў: Але хіба гэта ня самы непажаданы для Лукашэнкі сцэнар?
Панкавец: А ад яго ўжо мала што залежыць. Калі Лябедзька і Калякін сумленна заяўляюць, што яны не пасьпяваюць сабраць сто тысяч, то і пытаньне адпадзе само сабой — нават Ярмошына ня можа намаляваць подпісы гэтым кандыдатам. Таму я не выключаю такога, «казахстанскага» варыянту.
Віталь Цыганкоў
Цыганкоў: Калі казаць пра ацэнку выбараў Захадам, то яна залецжыць толькі ад выкананьня пэўных працэдур, ці наяўнасьць нейкіх кандыдатаў таксама мае значэньне?
Панкавец: Прысутнасьць апазыцыйных кандыдатаў — гэта ўсё ж істотны чыньнік у тым, як будуць ацэненыя гэтыя выбары. Калі там застануцца Лукашэнка з Улаховічам — гэта адна справа. Калі там будуць людзі, якія прадстаўляюць нейкія альтэрнатыўныя погляды — зусім іншая. Ніхто ў Эўропе ня пойдзе на прызнаньне гэтых выбараў, ніхто ня скажа, што яны прайшлі сумленна і дэмакратычна. Але можна разьлічваць, што ацэнкі гэтых выбараў будуць мякчэйшыя.
Казначэеў: Мне здаецца, тут ёсьць пэўныя нюансы. У 2010 годзе пэўнымі эўрапейскімі структурамі ўжо была падрыхтаваная дактрына «адноснага прызнаньня» выбараў. І каб не падзеі 19 сьнежня, яна была б уведзеная. Калі сёлета нічога такога драматычнага не адбудзецца — а найхутчэй якраз так — то і будзе нейкі варыянт «адноснага прызнаньня». І для гэтага наяўнасьць нейкіх апазыцыйных кандыдатаў была б пажаданая.