Расейскі прадпрымальнік Бонда Дароўскіх, які займаўся нафтавым бізнэсам, а затым працаваў у маскоўскай будаўнічай кампаніі, вырашыў адправіцца добраахвотнікам на ўсход Украіны. Ён быў перакананы, што едзе ваяваць з фашызмам.
Дароўскіх прынялі ў брыгаду «Призрак» Аляксея Мазгавога ў Луганскай вобласьці, затым ён ваяваў на тэрыторыі так званай ДНР. Але, апынуўшыся ў Данбасе, Бонда Дароўскіх выявіў, што там адбываецца зусім ня тое, пра што ён марыў, і «ніякай» расейскай ідэі «там няма». Усьвядоміўшы, што прапаганда яго падманула, Бонда Дароўскіх вярнуўся ў Расею. «Усё так перавярнулася ў галаве, што хочацца ўступіць у шэрагі нацбатальёнаў Украіны, каб адстойваць іх незалежнасьць», — піша былы апалчэнец.
Пра тое, што ён убачыў на ўсходзе Ўкраіны, Бонда Дароўскіх распавёў карэспандэнту Радыё Свабода Дзьмітрыю Воўчаку:
— Многія едуць ваяваць за грошы. Вы — бізнэсовец, забясьпечаны чалавек. Што вас заахвоціла паехаць на вайну?
— Я сапраўды думаў, што Расея ў небясьпецы, там ваююць найміты, імкнуцца захапіць нашу краіну, думаў, што Данбас — гэта фарпост Расеі, дзе мы павінны стаяць і абараняць свае інтарэсы.
— Гэта значыць, выключна ідэалягічныя меркаваньні без матэрыяльнага дадатку?
— Пра матэрыяльнае гаворкі не магло быць, таму што я купляў усю амуніцыю самастойна, бронекамізэльку. Мне абышлося прыкладна ў сто тысяч рублёў, каб туды адправіцца і сабрацца самому. Таму пра грошы гаворкі не ішло. Ды там грошай асаблівых і не плацяць, там цяпер 360 даляраў, і тое ня ўсе іх атрымліваюць. Туды людзі едуць хто па прыгоды, хто па баявы вопыт... У кожнага свае прычыны. Вядома, нейкая неўладкаванасьць па большай частцы ў гэтых людзей. Як у так званую «Ісламскую дзяржаву», чаму туды едуць людзі? Думаюць, што яны будуць там патрэбныя, будуць запатрабаваныя. Тут тое ж самае. Калі трапляеш туды, літаральна з першых хвілін разумееш, што гэта ня воінскае падразьдзяленьне — гэта банда самая сапраўдная.
Your browser doesn’t support HTML5
"З узбраеньнем праблемаў у мяне няма ніякіх"
— Памятаеце, што было апошняй кропляй, калі вы канчаткова вырашылі ехаць? Нейкая перадача па тэлевізары або штосьці ў інтэрнэце прачыталі?
— У мяне ў галаве пастаянна быў канал «Расея-24», дзе паказвалі найноўшую гісторыю Ўкраіны. А потым я сабе нават казаў: я туды не паеду, мне гэта ня трэба. Кожную раніцу сабе гэта казаў. Але варта было ўключыць тэлевізар, дзе з раніцы да вечара толькі пра гэта і казалі... Вядома, сродкі масавай інфармацыі паўплывалі.
— А перш вы бывалі ва Ўкраіне, ведаеце гэтую краіну?
— Не, ніколі ня быў — гэта быў мой першы візыт.
— Куды вы зьвярнуліся для таго, каб стаць добраахвотнікам?
— Ёсьць некалькі магчымасьцяў у інтэрнэце. Ёсьць інтэрбрыгада ад партыі Лімонава «Іншая Расея», адпраўляецца анкета невялікая на адрас электроннай пошты, яны паведамляюць, што трэба прыехаць, дапусьцім, у Шахты, а з Шахт ўжо перапраўляюць у раён апалчэньня. Я пісаў ўсім, напісаў у інтэрбрыгаду, у Маскве быў адкрыты ваенкамат «ДНР», я напісаў туды, мне далі кантакты, ухвалілі нібыта маю анкету. Там ўхваляюць анкету ўсім. Затым даюць нумар тэлефону. Калі прыяжджаеш у Растоў-на-Доне, па гэтым нумары тэлефануеш, табе кажуць, куды трэба пад’ехаць, дзе знаходзіцца перавалачны пункт.
— Гэта значыць, ніякай праверкі няма, яны не цікавяцца вашым вайсковым досьведам, ня правяраюць, ці не правакатар вы?
— Наогул ніякіх праверак няма. Больш за тое, былі выпадкі, калі хтосьці з ксэракопіяй мяжу пераходзіў, у кагосьці наагул дакумэнтаў не было. Калі мы прыехалі ў апалчэньне, там проста спыталі прозьвішча, імя, імя па бацьку і ўсё. Ты фатаграфуеш, табе на прозьвішча, якое ты назваў, выдаюць пасьведчаньне асобы.
— І зброю выдаюць?
— Найперш. Зброю выдаюць табе адразу. Наогул, я быў снайпэрам, у мяне быў аўтамат, у мяне была вінтоўка. Быў і гранатамёт, і кулямёт, у прынцыпе стралковая зброя была ўся. Калі мы прыбылі на пазыцыю ў Нікішына, на перадавую, там стаялі мясцовыя апалчэнцы, у іх быў адзін ражок на кожнага і аўтамат, яны толкам не апранутыя, а ў нас было ўсё, мы былі экіпіраваны цалкам — і гранаты, і кулямёты, і РПГ, і зарады да іх, усё абсалютна. У нас нават былі дзьве свае машыны, на якіх мы маглі перасоўвацца.
— Гэта ўсё вам выдалі ў Растоўскай вобласьці ў трэніровачным лягеры?
— Не, у Растоўскай вобласьці нічога не выдаюць, гэта ўсё выдалі на тэрыторыі Данбаса. У Растоўскай вобласьці апалчэнцаў, якія раней былі танкістамі арміі, адпраўлялі на палігон, там на гэтым палігоне іх навучалі, фармаваліся экіпажы. Там ім выдавалі зброю. Я гэта бачыў сам. На тралах гэтыя танкі давозіць да мяжы Расеі і Ўкраіны, там ужо перасякалі сваім ходам і адпраўляліся непасрэдна ў зону баявых дзеяньняў. А мне зброю выдавалі на Данбасе.
— Як вы пераходзілі мяжу?
— Нас праз поле перавезьлі. Першы раз мы прыехалі на КПП афіцыйна, але ў мяне было абмежаваньне на выезд за мяжу, мяне там не прапусьцілі. Потым памежнік мне сказаў: праблем ніякіх няма, вас хлопцы правядуць. Нас сапраўды правезьлі, сфармавалі групу пабольш, чалавек 15, і днём паехалі па полі проста, там мяжы як такой няма.
— У вас было даўгавое абмежаваньне на выезд?
— Ёсьць невялікі доўг у судовых прыставаў, таму ў мяне быў зачынены выезд за мяжу, я пра гэта ня ведаў.
— Падразьдзяленьне было сфарміравана яшчэ ў Расеі ці ўжо на тэрыторыі Данбаса?
— У падразьдзяленьне ўліваюцца ўжо на тэрыторыі Данбаса. У Растоўскай вобласьці некалькі перавалачных пунктаў, там зьбіраюцца і чакаюць адпраўкі. Хто-небудзь хоча ў ДНР, хто-небудзь хоча ў ЛНР, хто-небудзь хоча ў брыгаду «Призрак» — гэта ўлічваецца, вас адправяць менавіта туды. У брыгаду «Призрак» ноччу прыехалі, з раніцы прыходзяць з розных рот, прапаноўваюць: хочаце ў Вергулеўку, хочаце ў выведку, хочаце ў танкісты, хочаце ў контрвыведку — калі ласка, куды хочаш, туды і ідзеш.
— Але неабходныя ж нейкія навыкі?
— Тэарэтычна так, павінны быць нейкія навыкі. Але якія навыкі ў контрвыведцы? Якія там контрразведчыкі? У іх проста ўлада, адкрытым беззаконьнем займаюцца. Неабходныя навыкі, калі ты, дапусьцім, танкіст. А страляць або стаяць у акопе, якія там навыкі патрэбныя? Стой сабе і стой, ідзе артылерыйская вайна. А потым усё гэта пачынае рухацца, танкі ў адзін бок, прычым у гэтых танках элемэнтарна не бывае танкавай перамоўнай прылады, у іх няма рацыі, пяхота ня можа дакрычацца да танкістаў, танкісты ідуць у адзін бок, пяхота ідзе ў іншы бок, прычым няма ні зладжанасьці, ні навучаньня, нічога. Вы думаеце, гэты статак можа выйграць вайну? Вайну летам, ведаеце, як выйгравалі? Заляталі «сушкі» з Расеі. Адзін з апалчэнцаў, які быў на зэнітнай ўстаноўцы, сказаў: паступіў загад, зараз заляціць «сушкі», па іх агонь не адчыняць. Летам былі расейскія войскі, хутчэй за ўсё. Што самалёты былі, я ад апалчэнцаў чуў. Сам я расейскіх войскаў не бачыў. Афіцэраў, так, вельмі шмат бачыў афіцэраў, «адпускнікі», якія там былі. У штабе таго ж «Прызрака» ёсьць некалькі расейскіх кадравых афіцэраў.
— Мелі зносіны ці проста бачылі выпадкова?
— Я іх вельмі добра ведаў, я вельмі часта бываў у штабе. Я ведаў начальніка выведкі штаба брыгады, начальніка штаба, начальніка штаба паменш, сутыкаўся, калі прыяжджалі добраахвотнікі. З начальнікам выведкі вельмі часта меў зносіны, недалёка жывем, абодва расейцы. Я імкнуўся да выведцы больш, таму больш размаўлялі.
— Чым займалася брыгада «Призрак» падчас вашага знаходжаньня там?
— Калі я быў у «Призраке», фактычна брыгада кантралявала цалкам горад Алчэўск. Нашы баявыя часткі былі на лініі судакрананьня ў Вергулеўцы, у Камісараўску і яшчэ ў некалькіх населеных пунктах. Чалавек 100-150 ў Вергулеўцы знаходзяцца, у Камісараўцы невялікія падразьдзяленьні, а ўсе астатнія знаходзіліся ў Алчэўску. У прынцыпе, ДНР, ЛНР не прызнавалі брыгаду «Прывід». У іх унутраная канфрантацыя была, яны рабілі абмежаваньні ў пастаўках ўзбраеньня. Быў час, калі ўзбраеньне ня вельмі ішло з Расеі, ні артылерыя, ні танкі, але ў іх неяк атрымлівалася ў «Призраке» гэтыя пытаньні вырашаць. Некалькі інтэрнатаў: добраахвотнікі пастаянна прыбывалі з Расеі, з іншых краінаў таксама. Адзінае, хто трэніраваўся, — гэта гішпанцы, інтэрнацыянальная ў іх была рота: гішпанцы, італьянцы, французы. Ва ўсіх астатніх распарадак такі: з раніцы ротны ўстаў, правёў пераклічку, шыхтаваньне, такая ж пераклічка ўвечары. Увесь астатні час апалчэнцы ходзяць па Алчэўску, здымаюць мэталялом, дзесьці жалезныя вароты здымаюць, марадзёрствам займаюцца, здаюць яго, каб грошы былі на выпіўку, папаліць купіць. Яны самі сабе прадастаўленыя. Дзесьці нап’юцца, адзін аднаго перастраляюць. Было такое нават: адзін напіўся, у пакой хацеў гранату кінуць, своечасова скруцілі. Такая мірнае жыцьцё. Каму сумна, адпраўляюцца на перадавую.
Your browser doesn’t support HTML5
Навучаньне сапёрнай справе пад Алчэўскам. Відэа Бонда Дароўскіх
— Гэта значыць жалаваньня наогул не плацілі, даводзілася зарабляць зборам мэталялому?
— Фактычна так. Хто і зброю прадаваў. Расейцы зьбіраюць грошы, рацыі, амуніцыю дасылаюць, бронекамізэлькі — гэта ўсё прадаюць, прапіваць. Такое было жыцьцё.
— Якія прыкладна суадносіны паміж мясцовымі людзьмі ў брыгадзе «Призрак» і прыезджымі з Расеі і іншых краінаў?
— Дзесьці, думаю, адсоткаў 10, максымум 30 прыезджых, усё астатняе — гэта мясцовыя.
— Як мясцовае насельніцтва да вас ставілася?
— Калі мы прыбылі ў Алчэўск, на наступны дзень мы пайшлі на рынак абмяняць рублі, мы сустрэлі бабулю, якая кажа: ты ж супраць нас? Потым літаральна праз паўгадзіны пайшлі ў царкву, жанчына да мяне падышла, кажа: хутка будуць выбары ў нас, за каго нам галасаваць? Я кажу: галасуйце, да чаго душа ляжыць. Вам хіба хтосьці можа сказаць, за каго галасаваць? «Нам Пуцін не патрэбен, мы не хочам у Расею. Мы хочам, каб у нас была Ўкраіна незалежная». Гэта першае, з чым я стаў сустракацца, прычым адразу ж пасьля прыезду. Потым у Нікішына да адной жанчыны падышоў, спэцыяльна пацікавіўся. Я кажу: калі Нікішына было пад ўзброенымі сіламі Ўкраіны, як сябе паводзілі? Яна кажа: ўсё было вельмі добра, да іх пытаньняў ніякіх не было. Але, кажа, «Оплот» калі зайшоў — Захарчанка узначальваў гэтае падразьдзяленьне, — яны нас проста вывелі з дамоў і проста падганялі машыны, усякую дробязь заграбалі туды, вывозілі па дробязях, проста рабавалі. Расейцы, выратуйце нас, мы, кажа, нацыкаў не баімся, мы баімся «Оплота», мы баімся апалчэнцаў. Вось гэта, што я сустракаў. Яшчэ былі розныя выказваньні ад людзей, якія нас у прынцыпе лічаць акупантамі. У іх пытаньне: навошта вы сюды прыехалі?
— Мясцовыя людзі, якія служылі з вамі ў брыгадзе, былі ультрапатрыётамі Данбасу, або ў іх былі мэркантыльныя інтарэсы, ці проста абыякавыя да палітыкі?
— Мне здаецца, ім на палітыку напляваць. Па большай частцы гэта раней судзімыя, прычым неаднаразова судзімыя. У мяне ёсьць фатаграфіі, якія віселі ў нас у казарме, я іх сфатаграфаваў. Камічнасьць у тым, што гэтыя раней судзімыя шукаюць былых супрацоўнікаў міліцыі. Не, яны ўсё далёкія ад палітыкі. У ДНР плацілі грошы, яны ішлі туды выключна пераседзець вайну, каб плацілі хоць нейкую зарплату. Усе астатнія — гэта проста адмарозкі, якім далі ў рукі зброю. Больш за тое, у яго як у апалчэнца ёсьць ўлада якая-ніякая. Там жа няма ніякіх законаў, а калі езьдзіць транспарт, на чырвонае сьвятло апалчэнцы заўсёды праяжджаюць. Калі мясцовае насельніцтва ўбачыць, што едуць узброеныя людзі, вядома, яны заўсёды апалчэнцаў прапускаюць, таму што апалчэнцы узброеныя. Апалчэнцы кажуць: нас паважаюць, мы можам езьдзіць і на чырвонае сьвятло, не павінны спыняцца.
— Вы інтэлігентны чалавек, вам, напэўна, было цяжка знайсьці зь імі агульную мову. Як у вас складваліся адносіны?
— Асабліва і не складваліся. Быў у мяне таварыш, ён 10 гадоў пражыў у нямеччыне, мы зь ім размаўлялі. Было некалькі расейцаў. З Расеі крыху іншыя людзі едуць, не ўсе, але ёсьць людзі, зь якімі можна пагутарыць. Потым гішпанцы, адзін хлопец з Мадрыда быў малады. Было, зь кім пагутарыць, але ня так шмат такіх людзей. Таму, напэўна, я зьехаў. Я з Алчэўска хацеў зьехаць адразу, але я хацеў яшчэ даехаць да перадавой, паглядзець, што адбываецца там. Там я пачаў спачуваць супрацьлегламу баку. Таму што гэта было перамір’е, а супраць іх выкарыстоўвалі цяжкую ствольную артылерыю, рэактыўную артылерыю, «Грады». Калі па рацыі чуеш, калі нашы хлопцы пад Нікішына спалілі два «Ўрала» з жывой сілай, калі чуеш, як там людзі крычаць, вядома ж, ты разумееш, што ўсё адбываецца з дакладнасьцю наадварот, чым ты думаў. Пачуцьцё жалю да таго боку, які проста там зьнішчаюць. А зьнішчаюць іх звычайныя галаварэзы, ім бяз розьніцы, супраць каго ваяваць, у іх лад жыцьця такі бандыцкі.
— Гэта было адразу пасьля падпісаньня першых менскіх пагадненьняў?
— Так. Я ў Нікішына быў з лістапада, лістапад-сьнежань. У Вергулеўцы было абсалютна тое ж самае. Бамбавалі з нашага боку.
— А ўкраінцы выконвалі перамір’е і не адказвалі?
— Не, яны, вядома, таксама бывала шчыльненька па нас білі. Але я глядзеў, якія страты, нашы ж рабілі пастаянна вылазкі туды. Два «Урала» спалілі пры мне, потым танк падбілі, потым БТР падбілі. Як нап’юцца, пойдуць кашмарыць блёкпост. З таго боку да нас вылазкі не рабілі. Хоць я выдатна рэальна разумеў, што нас проста перабіць, нас у гэтым Нікішына было, можа быць, чалавек 80, нас проста перабіць з Каменкі, дзе велізарная колькасьць супернікаў знаходзілася... У іх проста жаданьня такога не было.
— Шмат было загінуўшых у вашым падразьдзяленьні?
— Не, на нашым баку ў Нікішына за месяц адзін чалавек ўсяго толькі загінуў, асколкам снарада яму параніла галаву. На іншым флянгу, дзе быў ротны, пазыўны яго «Байкер», ад іх я не чуў таксама, каб людзі гінулі.
— Вы сказалі, што ў брыгады «Призрак» былі канфліктныя адносіны з "ДНР". У чым гэты канфлікт выяўляўся і якія яго прычыны?
— "ДНР" і "ЛНР" брыгаду «Призрак» не хацелі прызнаваць, палітычнае нейкае пытаньне. Прапаноўвалі Мазгавому ўвайсьці ў склад ЛНР ня ўсёй брыгадай, а па частках расфармаваць, каб не было ў яго ўлады ніякай. Ён, вядома, на гэта не ішоў, хацеў заставацца самастойнай фігурай.
— А вы зь ім размаўлялі непасрэдна?
— Вітацца вітаўся, але ня меў зносінаў. Я меў зносіны са Стралковым, але гэта яшчэ ў Маскве. Я выпадкова сустрэў Стралкова, і мы размаўлялі з нагоды Мазгавога. Ён сказаў, што гэта адзіны камандзір, якому ён яшчэ давярае.
Your browser doesn’t support HTML5
Нікішына, сьнежань 2014. Відэа Бонда Дароўскіх
— А калі ўпершыню вы адчулі расчараваньне — калі зразумелі, што тое, што вам казалі па «Расеі-24», наогул не адпавядае рэчаіснасьці? Гэта быў павольны працэс усьведамленьня або вы з самага пачатку гэта адчувалі?
— З самага пачатку. Толькі мы перайшлі мяжу, першае, што мы ўбачылі літаральна праз 5 хвілін, — гэта была бойка паміж апалчэнцамі. Потым прыйшла калёна дзесьці гадзіны праз дзьве, замкамбрыга Мазгавога Мікалаіч хадзіў з пісталетам, хацеў расстраляць дваіх кіроўцаў. Я адразу ж зразумеў, куды я трапіў, тут арміяй не пахла. У мяне расчараваньне было адразу ж, у далейшым яно толькі пацьвярджалася.
— Чаму ж вы паўгода пратрымаліся?
— Было так: я прыйшоў у ліпені, прабыў тыдзень, выйшаў адтуль, вярнуўся ў Расейскую Фэдэрацыю. У Маскве сустрэўся са Стралковым, проста выпадкова мы зь ім сустрэліся на Рублёўскай шашы ў гандлёвым цэнтры. І неяк я палічыў, што, можа быць, я не да канца ўсё паглядзеў, можа быць, дзесьці ўсё па-іншаму. Першапачаткова я хацеў паехаць да Стралкова, я думаў, што, магчыма, ад камандзіра нешта залежыць. Потым я адправіўся яшчэ раз, як раз у кастрычніку прыехаў. Прабыў у «Призрак» і пераканаўся, што ўсё так, як я думаю. Потым я адправіўся ў "ДНР", у Нікішына, і ўбачыў тое ж самае абсалютна. Больш за тое, я там размаўляў зь іншымі людзьмі, як ідуць справы ў «Заре» у "ЛНР", усюды ўсё адно і тое ж.
— Як вы думаеце, доўга пратрымаюцца самаабвешчаныя рэспублікі?
— Калі б Расея не дапамагала, гэтага ўсяго б не было. Расея настроеная далей падтрымліваць гэты рух, таму апалчэнцы будуць яшчэ доўга трымацца.
— Што б вы хацелі сказаць слухачам у Расеі, якія разважаюць, ці не дапамагчы ім самаабвешчаным рэспублікам?
— Я хацеў бы параіць ня ехаць на Данбас — гэта ілжывы патрыятызм. Ніякай Расеі там няма, там самая сапраўдная агрэсія. Больш за тое, вы проста трапіце ў банду. Калі я нядаўна ўбачыў інфармацыю, што паліцэйскі з Масквы, сьледчы пакінуў сваю працу і адправіўся туды, у мяне проста валасы дыбам. Ён адправіўся проста ў логава самае сапраўднае. Я ня ведаю, як ён там будзе жыць сярод такіх людзей. Я хацеў бы параіць людзям туды не езьдзіць, таму што гэта да абароны радзімы ніякага дачыненьня не мае. Нам паказваюць па тэлевізары так, як быццам гэта ўжо Вялікая айчынная вайна, на самай справе гэта не Вялікая айчынная вайна, а гэта самая сапраўдная агрэсія.