Надзея Саўчанка знаходзіцца ў расійскім СІЗА зь лета 2014 году. У сьнежні яна абвясьціла галадоўку на знак пратэсту супраць затрыманьня. 5 сакавіка адвакаты Саўчанкі паведамілі, што яна вырашыла часткова прыпыніць галадоўку, якую трымала больш за 80 дзён. Маці Надзеі, Марыя Саўчанка, распавяла ў эксклюзіўным інтэрвію Радыё Свабода пра тое, як яна выхоўвала дачку, чаму дачка стала лётчыцай, як Надзя была параненая на Майдане і як паехала на вайну.
Фрагмэнты:
Марыя Саўчанка: Гісторыя вельмі сумная, як для маці. Я ўвесь час плачу. Па начах я ня сплю. І днём ня хочацца спаць. Таму што я перажываю, плачу, Богу малюся за яе вызваленьне і ўсіх салдат, прашу Бога, каб іх не параніла, каб яны вярнуліся жывыя-здаровыя. Але вайна ёсьць вайна. І тое, што яны ў мяне такія патрыёты — я ганаруся гэтым. Так што больш бы такіх патрыётаў, як мае дочкі, то, мабыць, і Ўкраіну не здалі б, так як гэта яны зараз здалі Украіну, і ў нас забіваюць дзясяткамі за адзін раз, а ўжо тысячы і тысячы забітых, і больш чым дзясятак тысяч параненых. (...)
Надзя ў мяне — спэцыяліст на ўсе рукі. Яна і электрык, і сантэхнік, і мастак, і сталяр, і што хочаце. І яна ў сяле мне яшчэ рабіла рамонт, яна і ў Кіеве рамонт зрабіла ў кватэры, яна вельмі разумная дзяўчына. Яна ўсё сама прыдумае. Неяк у яе быў адпачынак — яна на Майдане была. У яе на левай назе шэсьць раненьняў ад гранаты, якая разарвалася...
РС: На Майдане? На Грушэўскага?
Марыя Саўчанка: Так, так. А ў правую нагу — там ужо кулявое раненьне. І ў яе яшчэ заставалася 12 дзён адпачынку. Яна казала: «Мама, я прыеду ў адпачынак і ўсё табе ў сяле зраблю». І тут — вайна. І яна гэты адпачынак хоча выкарыстаць, а ёй не даюць.
РС: Дзе яна ў гэты момант служыла?
Марыя Саўчанка: У Бродах. Яна вывучала самалёты-бамбавікі, зьнішчальнікі. А тады на трэцім курсе яна праехала ўсю Ўкраіну, дзе стаяць вайсковыя самалёты, гэта Хмяльніцкая вобласьць, Старая Александрыя, і паколькі яны ня лёталі, яна ўзяла кірунак у Броды, на вайсковыя верталёты. Два месяцы яе адсылалі на перанавучаньне, у Мікалаеў, яна там перанавучылася і стала верталётчыкам. То яна гэты адпачынак выкарыстала — паехала на вайну. Ёй не давалі, так не пасылалі — яна прасілася.
РС: Вы ведалі пра гэта?
Марыя Саўчанка: Ведала, яна ж са мной разьвіталася, сказала: «Мама, не хвалюйся, усё будзе добра», і я ёй пажадала ўсяго добрага, каб яе Бог бярог, каб яна вярнулася жывая-здаровая. 20 траўня яна зьехала, 17 чэрвеня яе ўжо ўзялі ў палон. І пры тым узялі ў палон, калі яна перавязвала параненых. Ні ў кога не страляла. (...)
11 кастрычніка [адвакат] Віктар Сьцяпанавіч Чаўгуз патэлефанаваў Дрыманаву, генэралу сьледчага міністэрства Расеі. І той сказаў:"Прыяжджайце, вы Надзю ўбачыце«. Мы паехалі 13-га, паколькі меўся суд быць. А 10-га яны ўжо Надзю адправілі ў псыхлякарню на судовую экспэртызу. Дык я, калі зайшла да Дрыманава, яму адразу сказала: «Што вы нас падманулі? Мы вам тэлефанавалі 11-га, Надзя ўжо была ў псыхлякарні», і наўпрост сказала: «Навошта ж вы яе выкралі з нашай краіны, прывезьлі ў сваю і судзіце! Якое вы маеце права судзіць? Зь іншай дзяржавы выкрадзены чалавек!». Ён мне сказаў, што яны яе «захоўваюць», таму што на Украіне яе хочуць забіць. Дык я там так расплакалася! Я хуценька пад язык таблетку ад сэрца... Сказаў, што дадуць «спатканьне» з дачкой. І мы паехалі. Не дапускалі нікога, а як Віктар Сцяпанавіч зь ім перамовіўся, то і Віктар Сцяпанавіч зайшоў, і я зайшла, і консул, а затым і [адвакат Ільля] Новікаў зайшоў. Нас чатырох адразу пусьцілі! А нікога не пускалі. Праз шкло гаварылі. А чатыры такія здаравенныя мужыкі стаялі пры дзьвярах. Надзя была без кайданкоў. Гэта ў псыхлякарні. І яны мне каманду падаюць: «Размаўляць толькі на расейскай мове!». А я кажу: «Я расейскай гаворкі не разумею». «Па нашым законе — толькі па-расейску!». Я адказваю: «Па нашым законе — толькі па-ўкраінску». Надзя засьмяялася: «Давайце перакладчыка». Яны засьмяяліся, і мы размаўлялі па-ўкраінску.
Я калі зайшла і Надзю ўбачыла — плакаць захацелася. Надзя сказала: «Мама, толькі ня плач». Яна дала каманду — значыць, ты ня маеш права яе ня выканаць. Гэта ў яе такая натура. Яна сама ня плача, тым больш, што яе так выхоўвалі. Яны пасадзілі каля дзьвярэй у яе вартаўніка нейкага. Які там вартаўнік — мабыць, з гэтых самых кадэбістаў або энкавэдыстаў, ці я ведаю? І вартаўнікі гэтыя былі ў вайсковай форме. Потым па тэлебачаньні казалі, што яны ўключылі ёй сьвятло, каб днём і ноччу гарэла, і яны грукалі ў дзьверы, не давалі спаць... Тады консул мне патэлефанаваў, сказаў: «Не хвалюйцеся, я напісаў заяву, каб выключылі сьвятло, забралі вартаўніка, які барабаніў у дзьверы ўвесь час, і каб яе выводзілі больш на сьвежае паветра».
Калі яна зьбіралася ехаць 20 траўня, я кажу: «Надзя, гэта ж вайна, гэта ж мужчынская праца, ты ж дзяўчына!» А яна кажа: «Мама, я не дзяўчына, я вайсковая асоба, я дала клятву свайму народу — абараняць свой народ і сваю дзяржаву. Вайна ёсьць вайна, я павінна быць там. Ты нас выхавала патрыётамі, ты ў нас патрыётка, і я павінна быць там, дзе цяжка нашай дзяржаве».