Прывезьці ў падарунак зь Беларусі пляшку старажытнай «Крамбамбулі» беларускай вытворчасьці ўжо не атрымаецца. А краіна страціла вытворцу нацыянальнага прадукту.
Легендарны беларускі напой «Крамбамбуля» ад аднаго з найстарэйшых прыватных вытворцаў «БелПІ» зьнік з паліцаў крамаў. Ужо паўгода не абнаўлялася інфармацыя на сайце кампаніі. Тэлефанаваньне на прадпрыемства дало нечаканы вынік:
— Гэта «БелПІ»?
— Так.
— А ў вас «Крамбамбуля» выпускаецца?
— Не.
— А чаму?
— Падаткамі задушылі. Гэта бессэнсоўна.
— І больш ня будзе?
— Мы спынілі вытворчасьць алькаголю. Больш гэтым не займаемся.
«Крамбамбулю» — «Панскую», «Хлебасольную», «Паляўнічую», «Шчодрую» і «Сярдзітую» — выпускае кампанія «БелПІ». Яна была заснаваная яшчэ ў 1993 годзе сям’ёй пісьменьніка Леаніда Дайнекі — аўтара раманаў «Меч князя Вячкі» і «Сьлед ваўкалака». Кіруюць бізнэсам ягоныя сыны Зьміцер, Сяргей і Сьцяпан. Апроч «Крамбамбулі», кампанія выпускала вядомую гарэлку «Генэрал».
Сяргей Дайнека паведаміў Радыё Свабода, што з-за нязручнай схемы падаткаабкладаньня вытворчасьць у Беларусі сапраўды давялося спыніць.
«З 1 сьнежня фірма „БелПІ“ трапіла ў сьпіс прадпрыемстваў, якія сплочваюць падатак не праз 90 дзён пасьля адгрузкі, а праз 30. У Беларусі няма сэнсу нам вытворчасьцю займацца. Таму тут мы спыніліся і пераносім яе, найхутчэй, у Італію»
Дайнека спадзяецца, што да канца году прадукцыя пад брэндам «Крамбамбуля» зьявіцца ў беларускіх крамах зноўку. Але гэта будзе ўжо не беларуская, а італьянская вытворчасьць.
«Сам гандлёвы знак, назва належаць нашай сям’і. Гэта беларускі брэнд. І ўвесь сэнс вытворчасьці быў, каб быць у Беларусі. Бо мы амаль 70 працэнтаў прадукцыі прадавалі ў Эўропе, нам нават там прасьцей».
Дайнекі займалі адметнае месца на алькагольным рынку. Іхныя напоі пазыцыянаваліся як выключна беларускі прадукт, а ў рэкляме выкарыстоўвалася толькі беларуская мова.
За досыць кароткі час Дайнекі змаглі зрабіць пляшку «Крамбамбулі» ці не галоўным сувэнірам зь Беларусі.
Самі беларускамоўныя і нацыянальна арыентаваныя, Дайнекі прыцягвалі да працы адпаведных людзей. Так, дызайн пляшак «БелПІ» ў свой час рабіў мастак Міхал Анемпадыстаў.
Міхал Анемпадыстаў. Здымак Арцёма Канцавога.
«Апроч „Крамбамбулі“ яшчэ быў шэраг прадуктаў, дзе выкарыстоўваліся беларускія культурныя коды. Яны спачатку выпускалі гарэлку „Генэрал“, а пасьля зрабілі рэбрэндынг і сталі выпускаць яе пад назвай „Генэрал Касьцюшка“. Да апошняга часу яшчэ можна было знайсьці гэтую гарэлку, — распавядае Анемпадыстаў. — І „Крамбамбулю“ спачатку выпускалі двух гатункаў: „Клясычную“ і „Дамскую“, здаецца. А пазьней яны распрацавалі цэлы шэраг арыгінальных рэцэптаў. То бок апроч таго, што яны проста звычайную гарэлку рабілі, рабілі яшчэ і арыгінальныя каляровыя, што, у прынцыпе, для беларускай культуры традыцыйна».Анемпадыстаў зазначае, што экспэрымэнты з гарэлкавымі рэцэптамі — гэта ўжо са сфэры культуры спажываньня алькаголю.
«Каляровыя гарэлкі і робяцца нацыянальным прадуктам, візытоўкай краіны. Як „Егермайстар“ у немцаў. І гэта ня вельмі старыя рэцэпты, а звычайна распрацаваныя пасьля вайны, — кажа Анемпадыстаў. — А „БелПІ“ сапраўды зрабілі тэхналягічны прарыў. Каляровых гарэлак ня так шмат. Згадайце, што яшчэ ў Савецкім Саюзе была створаная „Белавеская“, і яна дагэтуль пратрымалася».
Анемпадыстаў дадае, што «Крамбабуля» мела ўсе шанцы набыць статус нацыянальнага прадукту. Да таго ж назва яе падтрымлівалася шэрагам культурніцкіх праектаў.
Гісторыя «Крамбабулі», гарэлкі зь мёдам і спэцыямі, пачынаецца яшчэ ў шаснаццатым стагодзьдзі. Дзякуючы намаганьням энтузіястаў і папулярнасьці музычнага праекту «Крамбамбуля», напой у дваццаць першым стагодзьдзі набыў у Беларусі статус легендарнага.
Ці стане беларускім нацыянальным прадуктам італьянская «Крамбамбуля» і ці агулам вернецца гэты напой у Беларусь, застаецца толькі чакаць.