«Для Расеі 1991 год быў шчасьлівым выключэньнем з традыцыі»

Ці будзе Захад вымушаны ўвесьці санкцыі трэцяга ўзроўню супраць Крамля? Ці можна сказаць, што Эўропа і Амэрыка ўжо не ўспрымаюць Расею як частку адной цывілізацыі?

Гэтыя тэмы абмяркоўваюць: зь Лёндану – спэцыяліст у міжнародных дачыненьнях, выпускнік Гарвардзкага ўнівэрсытэту, рэдактар выданьня Belarus Digest Яраслаў Крывой, з Масквы – незалежны журналіст Вадзім Дубноў, зь Менску – палітоляг Алесь Лагвінец. Вядзе перадачу Віталь Цыганкоў.

Віталь Цыганкоў

Цыганкоў: Ці можна сказаць, што заходнім лідэрам неяк удалося выпрацаваць агульную лінію паводзінаў у дачыненьні да Масквы і спыніць разрастаньне агрэсіі Масквы ва ўсходняй Украіне. З аднаго боку, мы чуем запэўніваньні Ўладзімера Пуціна, што ўварваньня расейскіх войскаў ва Ўкраіну ня будзе, але зь іншага боку, нават у дзень саміту ў Нармандыі, у ноч зь 5 на 6 чэрвеня група расейскіх экстрэмістаў спрабавала прарвацца на ўкраінскую тэрыторыю, і на мяжы адбыўся даволі жорсткі бой.

Пра што гэта кажа і ці выкрышталізаваліся ў выніку гэтых сустрэчаў нейкія агульныя падыходы Захаду да гэтага канфлікту і да стаўленьня да Расеі ў сусьветных лідэраў?

Вадзім Дубноў

Дубноў: Я думаю, што гэтыя сустрэчы ў апошнія дні зьяўляюцца адлюстраваньнем таго, што адбылося і адбываецца ва Ўкраіне. Нават сустрэча лідэраў дзяржаў, якая, здавалася б, ня мела прамога дачыненьня да ўсяго гэтага, але тым ня менш Украіна безумоўна прысутнічае – з аднаго боку, як нейкі фон, на якім трэба прымаць чарнавое рашэньне, а зь іншага боку, як спроба неяк разруліць сытуацыю, таму што яна цяпер не ўваходзіць у пляны ані Захаду, ані – цяпер ужо – і Расеі.
Мне падаецца, што надышоў той момант, калі Расея гатовая фіксаваць тыя бонусы, якія яна змагла атрымаць (умоўныя бонусы, таму што, калі ў іх разьбірацца, дык там даволі шмат праблемаў). І Захад палічыў, што ён дачакаўся таго моманту, што з Расеяй гэтыя рэчы ўжо можна абмяркоўваць. Мне падаецца, не да канца, але нейкую агульную лінію бакі намацалі. Гэта нейкая дамоўленасьць аб тым, што з тым, што Расея зрабіла, нічога ня зробіш, адступаць няма куды, а давядзецца прызнаць гэта як нейкую рэальнасьць. Але ў адказ на тое, што сьвет прызнае гэтую рэальнасьць, Расея паступова збаўляе абароты, дае па тармазах, і далейшы наступ на Ўкраіну, якога ўсе асьцерагаліся, яна правозіць ня будзе.

Цыганкоў: На вашу думку, ці ёсьць у кіраўніцтва Расеі, ва Ўладзімера Пуціна спакойная магчымасьць адступіць? Я маю на ўвазе з пункту гледжаньня ўнутранай палітыкі. Мы бачым, як апошнія месяцы градус прапаганды і нянавісьці да ўкраінскай улады дасягнуў проста неверагоднага ўзроўню. Мы бачым, як ужо незадаволеныя Пуціным такія аўтары, як «Спутнік і Погром», больш радыкальная частка расейскага грамадзтва. Як яму ў такой сытуацыі адступіць?

Дубноў: Яму ня трэба адступаць. Дарэчы, «Спутнік і Погром» – гэта яшчэ ня самае радыкальнае, ня самае страшнае. Горш тое, што Пуцін абудзіў куды меней інтэлектуальную схільнасьць да нацызму, і яму ня трэба нікуды адступаць. Ён заўжды можа прад'явіць тыя бонусы, якія будуць зафіксаваныя, і гэтага цалкам дастаткова для таго, каб утрымаць гэты рэйтынг. Яшчэ некалькі тыдняў ён будзе такім, далей ён будзе падаць, але ў якасьці базы для далейшага падзеньня ён Пуціна мусіць цалкам задавальняць.

Цыганкоў: Ці ўдалося сапраўды заходнім лідэрам і ў шырокім сэнсе – заходняму грамадзтву (калі гэта відаць па прэсе, па сацыялягічных апытаньнях) выпрацаваць нейкі адзіны падход да сёньняшніх дзеяньняў Расеі, да дзеяньняў Расеі апошніх месяцаў? Ці гэта ўвогуле магчыма, і як гэта адбілася на канкрэтных кроках Захаду ў дачыненьні да Масквы?

Яраслаў Крывой

Крывой: Перш, чым адказваць на ваша пытаньне, я б хацеў падзяліць яго на дзьве часткі. У першую чаргу – ці выпрацаваная агульная пазыцыя? Выглядае, што агульная пазыцыя была выпрацаваная, і яна заключаецца ў тым, што заходнія краіны падтрымліваюць адзіную і непадзельную Ўкраіну і разглядаюць анэксію Крыму і ўмяшаньне ва ўсходніх рэгіёнах Украіны з боку Расеі ў якасьці парушэньня міжнароднага права, парушэньня ўсіх дамоў, якія існавалі раней паміж Украінай і Расеяй, паміж заходнімі краінамі і Расеяй.

Што датычыцца пытаньня, ці ўдалося спыніць, дык я лічу, што першую ролю тут адыгрываюць дзеяньні ўкраінскіх уладаў, а ня Захаду. Захад можа ствараць нейкі фон, рабіць нейкія заявы, прымаць нейкія санкцыі, але яны ня маюць такога кардынальнага значэньня для сытуацыі, як дзеяньні самой Украіны. Ці спыніцца тое, што адбываецца на ўсходзе Ўкраіны, ці не – залежыць у першую чаргу не ад Захаду, а менавіта ад самой Украіны.

У чым няма згоды паміж заходнімі палітыкам і – гэта, напэўна, да канца ня выпрацаваны кансэнсус наконт таго, якія менавіта меры павінныя прымаць заходнія краіны ў адказ на дзеяньні Расеі. Тут адбываецца падзел, ці прымаць вельмі жорсткія санкцыі, ці наадварот – размаўляць з Расеяй. Але відавочна, што калі будзе працягвацца тая сытуацыя, якая ёсьць цяпер – што з расейскага боку пераяжджаюць баевікі, перавозіцца зброя – то заходнія краіны будуць вымушаныя прыняць чарговыя меры. Ці будзе гэта проста чарговае дадаваньне новых імёнаў у сьпіс неўязных або сапраўды нейкія жорсткія эканамічныя санкцыі – наконт гэтага цяжка нешта прадказваць. Толькі час можа паказаць.

Цыганкоў: Сапраўды, пры назіраньні за гэтымі самітамі складалася ўражаньне, што гэта была апошняя магчымасьць для Захаду ўгаварыць Расею паводзіць сябе так, каб Захаду не давялося гэтыя санкцыі ўводзіць. Некалькі разоў заходнія лідэры, прынамсі прэзыдэнт ЗША Барак Абама амаль адкрыта казалі, што Расея павінна зрабіць, каб гэтыя санкцыі не былі ўведзеныя. Відавочна, што Захад ня хоча ўводзіць гэтыя санкцыі, але ўсё ж разумее, што ён ня можа не рэагаваць. Аналізуючы тое, што адбылося падчас гэтых самітаў, ці можна меркаваць, што Расея паабяцала зрабіць нешта, каб рэзкія санкцыі так званага трэцяга ўзроўню не былі ўведзеныя?

Алесь Лагвінец

Лагвінец: Мне падаецца, што Пуцін пакуль яшчэ не ўсьвядоміў, што ён мусіць штосьці абяцаць Захаду. Ягоныя выказваньні і паводзіны паказваюць на тое, што ён па-ранейшаму «прымае выклік» і прынамсі так ён пазыцыянуецца ўнутры Расеі. Мне падаецца, што сьпіраль канфлікту яшчэ далей раскручваецца. Відавочна, Пуцін бачыць, што заходнія лідэры ня маюць вялікай падтрымкі ўнутры сваіх грамадзтваў. Грамадзтвы заходніх краінаў зусім не гатовыя да таго, каб праводзіць вельмі жорсткую палітыку ў дачыненьні да Расеі, і тут ён сапраўды можа гуляць. Відавочна, ён таксама бачыць, што новаабраныя ўкраінскія ўлады, прэзыдэнт яшчэ ня могуць трансфармаваць у рэальную перавагу на месцах тую легітымнасьць, якую яны атрымалі ў выніку выбараў.
Тут я пагаджуся са спадаром Крывым, які сказаў, што разрастаньне агрэсіі Масквы найперш трэба спыняць унутры Ўкраіны. Мне падаецца, што ўкраінская ўлада таксама пастаўленая ў сытуацыю, калі яна мусіць рэагаваць на шматлікія выклік. Можа быць, яна дзейнічала б больш абдумана, калі б вырашала кожную задачу паступова. Напрыклад, мне падаецца, што занадта аптымістычным было нядаўняе сьцьверджаньне Парашэнкі, што Ўкраіна верне сабе Крым, і гэта адбудзецца ў хуткай будучыні. Тут сапраўды пытаньне, якім чынам пераламіць сытуацыю ў паўднёва-ўсходняй Украіне.

Цыганкоў: Два ўдзельнікі нашай перадачы кажуць пра тое, што Ўкраіна павінна паводзіць сябе больш актыўна, і Захад ня можа рабіць больш, чым робіць Украіна. Што вы маеце на ўвазе, калі так гаворыце: больш рэзкія ваенныя апэрацыі ці нейкія дыпляматычныя і палітычныя захады?

Лагвінец: Мне падаецца, што размова сапраўды ідзе пра больш канкрэтныя дзеяньні ў вайсковым пляне: гэта значыць нэўтралізацыя дзеяньняў сэпаратыстаў і канкрэтныя крокі дзеля таго, каб яны ня мелі магчымасьці так вольна прагульвацца па тэрыторыях Данецкай і Луганскай абласьцей.

Цыганкоў: Вадзім Дубноў, адзін з нашых удзельнікаў Алесь Лагвінец сказаў пра тое, што заходнія грамадзтвы (і гэта нармальна для дэмакратычнага грамадзтва) ня могуць быць цалкам зьяднаныя, ня могуць цалкам, на сто працэнтаў падтрымліваць лінію сваіх кіраўнікоў, і, магчыма, Пуцін гэта адчувае. Мне здаецца, што, можа быць, Пуцін і ў шырокім сэнсе – расейскае кіраўніцтва, Крэмль – ня вераць у сур'ёзнасьць заходніх намераў? Калісьці Аляксандар Лукашэнка абвінаваціў заходніх лідэраў у тым, што, маўляў, яец у іх няма (маецца на ўвазе, што яны недастаткова моцныя, каб зрабіць рашучыя дзеяньні). Як Вы думаеце, можа быць гэта ёсьць аргумэнтам і для Пуціна?

Дубноў: Я думаю, што тут усё крыху складаней і адначасова – прасьцей. Калі мы разглядаем усю сытуацыю ва Ўкраіне як глыбока сыстэмную прадуманую – дык гэта адна сытуацыя. Я думаю, што ўсё якраз крыху наадварот. Я думаю, што якраз нічога сыстэмнага ў тым, што адбылося, не было; было вельмі шмат суб'ектыўнага, вельмі шмат рэактыўнага.

Сапраўды, Крым, я думаю, не плянавалі анэксаваць, гэта ўсё вярсталася ў апошні момант, і насамрэч гэта было абсалютна асабістай рэакцыяй некалькіх чалавек альбо абсалютна аднаго з усёй Расеі. А потым Пуцін проста вельмі дакладна разьлічыў, што гэта, па-першае, вельмі добра будзе сустрэта ў краіне, а па-другое, у яго будзе вельмі вялікая паўза на яго карысьць, ён выйграе час, таму што ён сыграе па правілах, ад якіх увесь сьвет даўно адмовіўся. Гэты разьлік аказаўся вельмі дакладным, прынамсі наконт Крыму. І ўсё, што адбывалася далей на паўднёвым усходзе Ўкраіны, было спробай нарасьціць перавагу, сапсаваць жыцьцё Ўкраіне, не дапусьціць там як мага болей праяваў легітымнай улады, і гэтую задачу часткова Крэмль зноў жа для сябе выконваў у сваёй лёгіцы.

Усё, што было далей, гэта было ня тое, што Крэмль адваёўваў, а тое, што Крэмль лічыў, ужо можна аддаваць. Ён зьезьдзіў у Кітай; аказалася, што выступы на ўсходнім і ўвогуле эўразійскім фронце асаблівага рэсурсу ня маюць, асаблівага прасоўваньня ня будзе. І Крэмль проста вырашыў, што гэтых бонусаў яму дастаткова, а тыя санкцыі, якія мог бы прымяніць Захад (асабістага пляну, ні ў якім разе не дзяржаўнага), ня тое каб моцна пужалі, але псаваць сабе жыцьцё праз тое, што ўжо неабавязкова заваёўваць, – Крэмль палічыў немэтазгодным.

Я думаю, што цяпер надыходзіць нейкае паслабленьне гэтай напружанасьці, але я ня думаю, што тут нейкую ролю сыграла прынцыповая дэмакратычная пазыцыя Захаду ці нешта яшчэ. Ня тое, што Захад ня можа зрабіць больш, чым робіць сама Ўкраіна, а Захад проста, пры ўсёй сваёй дэмакратычнасьці, не абавязаны быць кіраўніцтвам Украіны.

Цыганкоў: Ёсьць такое пагадненьне 1997 году паміж Расеяй і НАТО, паводле якога бакі маюць на ўвазе захаваньне сувэрэнітэту і тэрытарыяльнай цэласнасьці дзяржаў усходнеэўрапейскага рэгіёну, а з другога боку ёсьць абавязацельства НАТО не разьмяшаць буйныя воінскія кантынгенты на пастаяннай аснове ў пэўнай блізкасьці ад заходніх межаў Расеі. Цяпер на фоне гэтага крызісу ўсё часьцей зьяўляюцца пляны і галасы пра разьмяшчэньне амэрыканскіх войскаў у Польшчы, Чэхіі, у іншых рэгіёнах, блізкіх да Расеі. Ці можна сказаць, што ўкраінскі крызіс прывёў да таго, што гэтыя трывалыя пагадненьні, якія жылі апошнія пятнаццаць-дваццаць гадоў у Эўропе, цяпер на мяжы разарваньня, і мы маем перад сабой новую геапалітычную рэальнасьць?

Крывой: Я паглядзеў тэкст гэтага пагадненьня, калі рыхтаваўся да перадачы, і заўважыў, што тое палажэньне, пра якое вы кажаце (нельга разьмяшчаць пастаянныя кантынгенты недалёка ад межаў), зроблена зь невялікай агаворкай, і яна даволі прынцыповая. Гэтая агаворка датычыцца таго, што гэтае палажэньне працуе толькі ў цяперашняй сытуацыі бясьпекі. Бачна, што пасьля таго, што адбылося ў Крыме і зараз у кантэксьце таго, што адбываецца ва ўсходняй Украіне, сытуацыя бясьпекі ў рэгіёне кардынальна памянялася, таму гэтае палажэньне не прымяняецца да цяперашняй сытуацыі. Фактычна частка адной з краінаў рэгіёну зараз захопленая іншай краінай. Таму мне здаецца, што гэта палажэньне проста не прымяняецца ў цяперашняй сытуацыі.

Што датычыцца парушэньня Расеяй гэтага пагадненьня, дык, на мой погляд, яно відавочнае: як Вы сказалі, яно заснаванае на тым, што краіны – і НАТО, і Расея – паважаюць сувэрэнітэт іншых краінаў, і тэрытарыяльную цэласнасьць краінаў, прычым ня толькі тых, якія ўваходзяць у НАТО ці самой Расеі, але таксама і іншых краінаў і рэгіёнаў. У тым ліку там ідзе гаворка пра Арганізацыю бясьпекі і супрацоўніцтва ў Эўропе, то бок пра краіны, якія ўваходзяць у гэтую арганізацыю. Фактычна праз анэксію Крыму Расея парушыла гэтае пагадненьне, але, наколькі я разумею, НАТО яшчэ не разьмясьціла нейкія пастаянныя базы недалёка ад межаў Расеі. Калі НАТО нават гэта зробіць, дык чытаньне гэтай дамовы, пра якую Вы ўзгадалі, не супярэчыць магчымаму разьмяшчэньню дадатковых сілаў, таму што сытуацыя ўмоваў бясьпекі ў рэгіёне кардынальна памянялася.

Цыганкоў: Магчыма, мы прысутнічаем пры важнай псыхалягічнай перамене, магчыма, найбуйнейшай ад 1991 году. Мне здаецца, што ў выніку падзей апошніх месяцаў адбылася даволі моцная зьмена ўспрыняцьця пуцінскай Расеі з боку Эўропы. Яшчэ нават паўгода, год таму Расея ўспрымалася як своеасаблівы, капрызны, але ўсё ж прадстаўнік агульнай, шырокай заходняй цывілізацыі, цывілізацыі поўначы. Маўляў, нейкія перакосы, асаблівасьці ёсьць, але ў цэлым Расея ўсё ж адной з намі цывілізацыі.

Як Вы лічыце, цяпер ці будуць да Расеі ставіцца, напрыклад, як да Ірану: нейкай моцнай рэгіянальнай дзяржавы, якой трэба асьцерагацца, але якая яўна не адной з намі кампаніі? Ці згодныя Вы, альбо я перабольшваю, і такая перамена пакуль не адбылася?

Лагвінец: Расея моцна «падмачыла» свой аўтарытэт: яна парушыла ўсе магчымыя пагадненьні з Украінай у рамках СНД, пагадненьні ў рамках Будапэшцкіх гарантыяў бясьпекі для Ўкраіны 1994 году, пагадненьні ў рамках АБСЭ і па сутнасьці вельмі грэбліва паставілася да ўсёй сыстэмы міжнароднай бясьпекі, якая кіруецца Радай Бясьпекі ААН (гэта дарэчы прызнана рэзалюцыяй ААН), парушыла Статут ААН, бо анэксавала тэрыторыю іншай краіны.

Яна стварыла вельмі небясьпечны прэцэдэнт для буйной краіны, якая адкрыта дзейнічае з пазыцыі сілы. У нечым яна таксама дае падставы такім дзяржавам, якія ўсё больш і больш адчуваюць сваю моц на міжнароднай арэне (як Кітай), дзейнічаць падобным чынам. Апошнімі месяцамі ўжо бачная спроба кітайцаў паводзіць сябе такім чынам у дачыненьні да філіпінцаў альбо ў дачыненьні да віетнамцаў у спрэчных пытаньнях. І тут уся глябальная сыстэма бясьпекі пастаўленая пад пытаньне.

Гэта пытаньне даверу для Захаду: ці Захад гатовы дзеля захаваньня гэтай сыстэмы бясьпекі шмат чым ахвяраваць – дзеля Ўкраіны, ці дзеля Філіпінаў, ці дзеля Віетнаму. І сапраўды, будучыня атрымліваецца непрадказальнай, і відавочна, што чакаць, што Расея ў бліжэйшы час вернецца д больш цывілізаванай, больш абачлівай замежнай палітыкі, вельмі складана.

Цыганкоў: Вадзім Дубноў, у вас як у грамадзяніна Расеі няма такога ўражаньня, што ў сілу нейкіх псыхалягічных, прапагандысцкіх, нават рэлігійных аспэктаў вы жывяце ў нейкім «новым Іране» – я маю на ўвазе, што Расея рашуча ідзе ў іншы бок ад эўрапейскай цывілізацыі.

Дубноў: Я ніколі не лічыў, што ўсе гэтыя гады Расея нейкім чынам шукала сябе ў эўрапейскай цывілізацыі. У Расеі зьявілася магчымасьць – у асобных слаёў і ў асобных людзей – шукаць сябе недзе там, дзе яны традыцыйна не маглі сябе шукаць у ранейшыя гады. Яны сябе знайшлі. Але большая частка насельніцтва выдатна адчувае сябе менавіта ў тым стылі, у якім усё гэта адбываецца, таму я думаю, што хутчэй 1991 год быў шчасьлівым выключэньнем і адыходам ад традыцыі, чым тое, што мы назіраем сёньня. Ды і насамрэч ня сёньня, а пачалося гэта ўсё значна раней.
Справа ў тым, што Захад сам упаў у нейкі зразумелы, аб'ектыўны самападман, таму што ён зыходзіў з таго, што правілы гульні зьмяніліся, што сыстэма міжнароднай бясьпекі больш ня мае аніякай фармальнай асновы. Яна ўвогуле не сфармуляваная і не патрабуе аніякай фармалізацыі, паколькі аснова ранейшых падыходаў пад выглядам сувэрэнітэту і непарушнасьці межаў губляе сваю актуальнасьць, – і Захад зыходзіў з гэтага. Яму было дастаткова таго, што нават гэтай сыстэмы можа быць і дастаткова, таму што сыстэма джэнтльмэнскіх пагадненьняў і агульнафілязофскіх падыходаў аб'ядноўвала ўсіх, і яны памылкова вырашылі, што з Расеяй таксама можна размаўляць на гэтай мове.

Пры першай магчымасьці Расея ад гэтай мовы адмовілася, што мы ўласна бачылі ў 2008-м годзе, і гэтая лёгіка таксама зразумелая, таму што, як я ўжо сказаў, Расея выдатна зразумела, што яна выйграе час, калі сыграе па правілах шасьцідзесяці-сямідзесяцігадовай даўніны, таму што да іх больш ніхто, акрамя Расеі, не гатовы. Яна сыграла і выйграла. Цяпер яна выйграла месяцы два-тры ў Захаду, і гэта самы вялікі бонус, які мог быць. І Захад цяпер даганяе і ледзь-ледзь пасьпявае рэагаваць на тое, што нічога немагчымага ў сьвеце больш няма.

Учора Захад лічыў, што калі «не камільфо» – дык яно немагчыма. Масква патлумачыла, што ёсьць вялікая розьніца паміж гэтымі двума паняцьцямі, і таму я ня думаю, што тут адродзіцца тэрміналёгія халоднай вайны і да жалезнай заслоны давядзецца вярнуцца. Я думаю, што можна выдатна абазначаць сваю іншую пазацывілізацыйную асобасьць у адкрытым сьвеце, і яна будзе карыстацца тым, што ёй дае гэтая адкрытасьць, але ўнутры яна будзе ізноў жа настойваць на тым жанры існаваньня, які значна бліжэй калі не для васьмідзесяці працэнтаў (як кажа сацыялёгія), дык працэнтаў для шасьцідзесяці.

Цыганкоў: Вадзім, вы казалі пра выйгрыш. Ёсьць адчуваньне, што гэты выйгрыш тактычны, які можа прывесьці да пройгрышу стратэгічнага, ці па-вашаму гэта неабавязкова?

Дубноў: Ведаеце, тую цяперашнюю генэрацыю расейскай улады, увогуле расейскую эліту стратэгічны выйгрыш асабліва не цікавіць. Яна не займаецца стратэгіяй. Яе цікавіць адзін-два прэзыдэнцкія тэрміны, усе бягучыя бонусы, усе бягучыя сытуацыі. На дадзеным этапе яна ў гэтым выйграе, а больш яна не зазірае ў будучыню, не распасьціраецца на пакаленьні, на нейкія стратэгічныя тэрміны.

Цыганкоў: Яраслаў, як зь Лёндану бачыцца цяперашняя Расея? Я маю на ўвазе перш за ўсё прэсу, грамадзтва, можа быць, пэўныя паліталягічныя колы. Ці засталося яшчэ даволі шмат людзей, якія абараняюць пазыцыю Расеі, у нейкай ступені спрабуюць яе патлумачыць, ці большасьць дастаткова пэсымістычна ставіцца да расейскай улады і да яе намераў?

Крывой: Дзесьці месяц таму тут на Захадзе, у Лёндане не была цалкам зразумелай сытуацыя, што адбываецца на ўсходзе Ўкраіны, што адбываецца ў Крыме. Але цяпер, мне здаецца, грамадзкая думка больш-менш усталявалася. Адназначна большасьць мэйнстрымавых мэдыяў вызнаюць тое, што Расея парушае міжнароднае права, што яна паводзіць сябе даволі агрэсіўна ў дачыненьні да Ўкраіны, што адбываецца моцная інфармацыйная вайна.

Таксама ўсьведамленьне таго, хто мае рацыю, а хто ня мае рацыі, можна ў тых знаках, якія пасылаюць, напрыклад, прадстаўнікі брытанскай эліты. Нядаўна была сустрэча паміж Пуціным і Кэмеранам, і пішуць пра тое, што Кэмеран нават не паціснуў Пуціну руку, калі яны сустрэліся. Таксама, як Вы памятаеце, прадстаўнік каралеўскай сям'і параўнаў Пуціна з Гітлерам. Потым гэта тут абмяркоўвалася: ці гэта было правільнае параўнаньне, ці гэта зашмат.

Так ці інакш, у асноўным грамадзтва настроенае супраць той палітыкі, якую праводзіць Расея. Зь іншага боку, інтарэсы бізнэсу завязаныя на Расеі, то бок ёсьць шмат фірмаў, для якіх расейскі бізнэс ёсьць значнай часткай бізнэсу. Зь іншага боку, калі паглядзець на глябальную карціну: якая частка, які працэнт гэтага бізнэсу, які прыходзіць у Брытанію, ідзе з Расеі, дык ён не такі вялікі.

Калі будуць прынятыя нейкія важныя, прынцыповыя рашэньні, дык і бізнэс, і палітычная эліта пагодзяцца зь імі, нягледзячы на тое, што канечне ёсьць нейкія галасы ў абарону таго, што Расея ўсё робіць правільна, што цяпер сытуацыя ў сьвеце зьмянілася, і такія дзеяньні могуць быць абгрунтаванымі. У першую чаргу гэтыя галасы ідуць ад скрайне правых брытанскіх партыяў, і гэта назіраецца ня толькі ў Брытаніі, але таксама і ў Францыі. Найбольш правыя партыі знаходзяць апраўданьне таму, што робіць Расея, у той час як мэйнстрымаўскія публікацыі, асноўнае меркаваньне – на баку Ўкраіны.