Гістарычны цыкль паводле сэрыі перадачаў "На хвалі Свабоды", прысьвечаных 50-годзьдзю Беларускай Службы Радыё Свабода, якія гучалі на нашых хвалях у 2003-2004 гадах.
У 1972 годзе радыёстанцыі Свабода і Свабодная Эўропа працягвалі працаваць у крызыснай сытуацыі. У гэтым годзе скончыўся тэрмін дзеяньня часовай рэзалюцыі Кангрэсу аб фінансаваньні станцыяў. Старшыня сэнацкай камісіі замежных справаў Ўільям Фулбрайт запрапанаваў спыніць працу Свабоды і Свабоднай Эўропы, назваўшы іх палітычным анахранізмам і перажыткам халоднай вайны. Мінімальнай перавагай галасоў было пастаноўлена з закрыцьцём радыё пачакаць.
У 1972 годзе савецкі друк працягваў прысьвячаць шмат увагі беларускай Свабодзе. Час ад часу ў друку зьяўляліся маляўнічыя партрэты супрацоўнікаў радыё. Прычым з тэкстаў відаць, што праграмы радыё ў пэўных установах слухаліся вельмі ўважліва:
М.Ражкоў-Ружыцкі. СТРАХАНУДНЫ ДЗЯДЗЬКА. Голас Радзімы, № 40, кастрычнік 1972:
«Ня ведаю чаму, але калі незнарок пачуеш гэты крыху гугнявы, надломлены і сварлівы голас на „свабодаўскай“ хвалі, то адразу ўяўляеш сабе, што належыць ён чалавеку, падобнаму да Кашчэя з казкі, — аблыселаму, з глыбока запалымі вострымі вочкамі і, апрача таго, з хворымі ныркамі. Перад табой узьнікае аблічча раздражнёнага да крайнасьці няўдачніка, які, седзячы ў Мюнхене, узяўся сачыняць фэльетоны на тэмы савецкай рэчаіснасьці».
Іван Агееў. АГА СПАДАРА ЗАЛЕСКАГА. Радыё Савецкая Беларусь. 11 лютага 1972 году:
«На якія толькі фартэлі пускаюцца прайдзісьветы з так званай радыёстанцыі „СВАБОДА“, каб толькі мацней дапячы саветам. Адзін зь іх у думках нават у космасе надоечы пабываў. Захацелася яму, бачыце, паназіраць за штукарствам камуністаў, як кажуць, з макаўкі. Асядлаўшы качку, самую распаўсюджаную цягу на радыёстанцыі, ён бясстрашна ўзьвіўся ў космас. Але прабачце, мы не назвалі прозьвішча адважнага качканаўта. Гэта быў Андрэй ЗАЛЕСКІ, які, між іншым, мог быць і ПАДЛЕСКІМ і ПЕРАЛЕСКІМ. Здраднікі вельмі нераўнадушныя да псэўданімаў. Дык вось гэты Залескі, як толькі адчуў сябе ў стане бязважкасьці, зараз жа зыркнуў на ўсход. Зыркнуў, значыцца, і першае, што зрабіў, зьбянтэжана пляснуў далонямі і войкнуў. Прызямліўшыся, ЗАЛЕСКІ хуценька патупаў да мікрафона. Цяпер ён пакажа саветам...»
Сёньня мы працягваем знаёміць вас з успамінамі колішніх супрацоўнікаў нашага радыё. Сёньня ў нас у гасьцях — вядомая беларуская мастачка, якая жыве ў Злучаных Штатах, Тамара Стагановіч-Кольба. Спадарыня Стагановіч супрацоўнічала ў Нью-Ёркскім бюро Радыё Свабода ад сярдзіны 1960-х гадоў- пераважна як дыктар, а таксама як аўтар і вядучы адмысловых музычных перадачаў. Яе голас неаднаразова гучаў у архіўных матэрыялах машых ранейшых перадач, дзе яна выступала пад псэўданімам Тамара Наваградчанская. Вось жа, Тамара Стагановіч прыгадвае...
«Спадар Запруднік запрасіў мяне, каб проста пачуць мой голас. Яго ідэя была — даваць новыя галасы, каб не было аднастайнасьці ў беларускай праграме. Ён глядзеў на новы звонкі голас і, галоўнае — на беларускую мову, на вымаўленьне. А я з Наваградчыны, і ён пачуў гэта і рашыў, што я буду падыходзіць. На некаторы час. І ён запрапанаваў — мы сустрэліся на сходах перад Нью-Ёркскай публічнай бібліятэкай. Я яму таксама сказала, што калі я была ў Western College, я брала курс радыё і нават мела экзамэн — цэлую перадачу па радыё ў Агаё пра Вялікдзень, пра абрады, пра музыку. Выйшла так, што я мела сяброўку японку, якая студыявала музыку, і я ёй прасьпявала некалькі велікодных песень, яна падхапіла музыку і пачала граць, і пад гэтую музыку я расказвала пра абрады. Як я папала на радыё? Нам у школе трэба было браць курс — як пісаць прамовы і як гаварыць на публіцы. Я была вельмі сарамлівая і думала: ні за якую цану я гэтага курсу не вазьму! І таму выбар быў: або гэты курс, або радыё. Так што спадар Запруднік быў задаволены, што я хоць крыху маю досьвед у гэтай галіне. Ён запрасіў, я прыйшла ў студыю, ён даў мне чытаць, напрыклад, розныя даклады, навіны, а таксама і паэзію. Ён крышку мяне падгатаўляў перад тым, паказваў, дзе рабіць націскі, як прачытаць паэзію, каб яна мела больш сэнсу. Я працавала тады ў адной мастацкай студыі за якія тры кварталы ад месца, дзе знаходзілася Radio Liberty, каля бібліятэкі, так што мне было лёгка прыходзіць у студыю і там праводзіць якую гадзіну-паўтары».
Наш архіў. Тамара Наваградчанская чытае верш Натальлі Арсеньневай...
***
Палітыка
Прэзыдэнт Ніксан наведвае Кітай і сустракаецца з Мао Цзэдунам, а пасьля з Брэжневым у Маскве — Падпісаная дамова аб абмежаваньні стратэгічных ядзерных узбраеньняў. — Крывавая нядзеля — брытанскія паліцыянты забіваюць падчас маршу 13 каталікоў у Паўночнай Ірляндыі. — Адзінаццаць ізраільскіх спартоўцаў забітыя падчас Алімпійскіх гульняў у Мюнхене.
Навука і тэхналёгія
Кампанія RCA распрацоўвае кампакт-дыск, а Філіпс — відэадыск. — Пачынае працу электронная пошта. — Апошні на гэты дзень палёт чалавека на Месяц — экіпаж касмаплава Апалон-XVII дастаўляе на Зямлю каля 100 кг месяцовага грунту.
Літаратура
Нобэлеўская прэмія прысуджаная нямецкаму пісьменьніку Генрыху Бёлю.
Выходзяць на экраны фільмы «Хросны бацька» Фрэнсіса Копалы і «Кабарэ» Боба Фоса
Песьня году — Harry Nilsson / Without You
***
А зараз зноў зьвернемся да ўспамінаў. Тамара Стгагановіч працягвае...
«Я помню, што праграма была раз на тыдзень, і гэта трывала недзе чатыры гады. Я мушу таксама нагадаць, што апрача як дыктарам і камэнтатарам, яны запрапанавалі мне таксама пісаць музычныя праграмы. Ну, напрыклад, вы выбіраеце сьпявачку, скажам — грэцкую сьпявачку Мэліну Мэркуры або ангельскую або амэрыканскі джаз — грае музыка, вы даеце камэнтары да гэтага, пра сьпевакоў, пра музыку, пра іх тэхніку і стыль сьпяваньня. Калі мае знаёмыя амэрыканкі, зь якімі я працавала, даведаліся, куды гэта я зьнікаю прадчас свайго перапынку на абед, то яны былі вельмі зацікавіліся, асабліва адна. Я думаю — ну, добра, я яе калі-небудзь вазьму з сабой, хай яна паглядзіць, як гэта ўсё робіцца. Мы прыйшлі туды, а яна была вельмі высокая, з рыжымі валасамі — і ўсе мужчыны адразу яе акружылі. Пасьля ўвесь час у мяне пыталіся, калі яна зноў прыйдзе?»
Наш архіў. З аўтэнтычнага эфіру 1972 году паслухайце фрагмэнт паведамленьня пра палёт амэрыканскага касмаплава Апалон-17...
***
• Насельніцтва Менску дасягае мільёна чалавек.
• Заснаванае выдавецтва Мастацкая Літаратура.
• У Менску адчыняецца генэральнае консульства Польшчы.
• Іван Мележ атрымвае Ленінскую прэмію за раманы Людзі на Балоце і Подых Навальніцы.
• У Менску адкрытыя помнікі Янку Купалу і Якубу Коласу.
• Івану Мележу і Івану Шамякіну прысвоеныя тытулы народных пісьменьнікаў Беларусі.
• Менскі Трактарны завод выпускае мільённы трактар.
А зараз — менскі эфір 1972 году. Фрагмэнт рэпартажу з адкрыцьця помніка Янку Купалу ў Менску...
***
Госьць нашай сёньняшняй перадачы — Тамара Стагановіч або Тамара Наваградчанская, якая 30 гадоў таму была дыктарам Нью-Ёркскага бюро Радыё Свабода. Спадарыня Стагановіч працягвае:
«Было надзвычайна прыемна і цудоўна. Безумоўна, я спачатку ня верыла зусім
у сябе, што я гэта змагу. Па-першае, я паняцьця ня мела, як гэта накручваецца, бо як я рабіла сваю велікодную праграму, то яна адразу ішла па радыё на хвалях, а тут мы накручвалі на стужку, а тады перасылалі ў Радыё Свабода ў Мюнхен, каб яны давалі на хвалі. Тут можна было рабіць перапынкі, калі я, напрыклад, зрабіла памылку дзе-небудзь або спатыкнулася — можна было спыніцца і накруціць зноў. Але гэта было вельмі цікава. Між іншым, той інжынэр, які накручваў, быў украінец, і мне было лепей накручваць зь ім, бо я яго знала яшчэ пасьля вайны, як я хадзіла ва ўкраінскую школу ў Мітэнвальдзе, у Баварыі. Дык я яго ня так саромелася, як саромелася б іншых. Нейкіх чатыры гады я там была. Між іншым, імя „Тамара Наваградчанская“ даў мне спадар Запруднік, бо мы думалі, якое імя мне ўзяць, каб ня браць сапраўднае. Дык ён кажа: ну, Вы з Наваградку, то давайце будзем ужываць „Наваградчанская“. Так і пайшло, што я стала Тамара Наваградчанская. Помню, заўсёды, як прыходзіла туды, сустракала спадара Адамовіча і казала „Добры дзень, як вы маецеся?“ А ён так глядзеў на мяне з усьмешкай і каза: „Маюся, маюся...“ Гэта было заўсёды прыемна. Ён майго таты быў вельмі добры прыяцель. Таксама прыходзіў туды спадар Шукелайць, здаецца, там працавала спадарыня Каханоўская, некаторы час працавала спадарыня Арсеньнева — было заўсёды вельмі прыемна іх сустракаць».
Наш архіў. Паслухайце фрагмэнт праграмы Радыё Свабода 1972 году ...
У 1972 годзе савецкі друк працягваў прысьвячаць шмат увагі беларускай Свабодзе. Час ад часу ў друку зьяўляліся маляўнічыя партрэты супрацоўнікаў радыё. Прычым з тэкстаў відаць, што праграмы радыё ў пэўных установах слухаліся вельмі ўважліва:
М.Ражкоў-Ружыцкі. СТРАХАНУДНЫ ДЗЯДЗЬКА. Голас Радзімы, № 40, кастрычнік 1972:
«Ня ведаю чаму, але калі незнарок пачуеш гэты крыху гугнявы, надломлены і сварлівы голас на „свабодаўскай“ хвалі, то адразу ўяўляеш сабе, што належыць ён чалавеку, падобнаму да Кашчэя з казкі, — аблыселаму, з глыбока запалымі вострымі вочкамі і, апрача таго, з хворымі ныркамі. Перад табой узьнікае аблічча раздражнёнага да крайнасьці няўдачніка, які, седзячы ў Мюнхене, узяўся сачыняць фэльетоны на тэмы савецкай рэчаіснасьці».
Іван Агееў. АГА СПАДАРА ЗАЛЕСКАГА. Радыё Савецкая Беларусь. 11 лютага 1972 году:
«На якія толькі фартэлі пускаюцца прайдзісьветы з так званай радыёстанцыі „СВАБОДА“, каб толькі мацней дапячы саветам. Адзін зь іх у думках нават у космасе надоечы пабываў. Захацелася яму, бачыце, паназіраць за штукарствам камуністаў, як кажуць, з макаўкі. Асядлаўшы качку, самую распаўсюджаную цягу на радыёстанцыі, ён бясстрашна ўзьвіўся ў космас. Але прабачце, мы не назвалі прозьвішча адважнага качканаўта. Гэта быў Андрэй ЗАЛЕСКІ, які, між іншым, мог быць і ПАДЛЕСКІМ і ПЕРАЛЕСКІМ. Здраднікі вельмі нераўнадушныя да псэўданімаў. Дык вось гэты Залескі, як толькі адчуў сябе ў стане бязважкасьці, зараз жа зыркнуў на ўсход. Зыркнуў, значыцца, і першае, што зрабіў, зьбянтэжана пляснуў далонямі і войкнуў. Прызямліўшыся, ЗАЛЕСКІ хуценька патупаў да мікрафона. Цяпер ён пакажа саветам...»
Сёньня мы працягваем знаёміць вас з успамінамі колішніх супрацоўнікаў нашага радыё. Сёньня ў нас у гасьцях — вядомая беларуская мастачка, якая жыве ў Злучаных Штатах, Тамара Стагановіч-Кольба. Спадарыня Стагановіч супрацоўнічала ў Нью-Ёркскім бюро Радыё Свабода ад сярдзіны 1960-х гадоў- пераважна як дыктар, а таксама як аўтар і вядучы адмысловых музычных перадачаў. Яе голас неаднаразова гучаў у архіўных матэрыялах машых ранейшых перадач, дзе яна выступала пад псэўданімам Тамара Наваградчанская. Вось жа, Тамара Стагановіч прыгадвае...
Наш архіў. Тамара Наваградчанская чытае верш Натальлі Арсеньневай...
Your browser doesn’t support HTML5
***
Год 1972 у сьвеце
Палітыка
Прэзыдэнт Ніксан наведвае Кітай і сустракаецца з Мао Цзэдунам, а пасьля з Брэжневым у Маскве — Падпісаная дамова аб абмежаваньні стратэгічных ядзерных узбраеньняў. — Крывавая нядзеля — брытанскія паліцыянты забіваюць падчас маршу 13 каталікоў у Паўночнай Ірляндыі. — Адзінаццаць ізраільскіх спартоўцаў забітыя падчас Алімпійскіх гульняў у Мюнхене.
Навука і тэхналёгія
Кампанія RCA распрацоўвае кампакт-дыск, а Філіпс — відэадыск. — Пачынае працу электронная пошта. — Апошні на гэты дзень палёт чалавека на Месяц — экіпаж касмаплава Апалон-XVII дастаўляе на Зямлю каля 100 кг месяцовага грунту.
Літаратура
Нобэлеўская прэмія прысуджаная нямецкаму пісьменьніку Генрыху Бёлю.
Выходзяць на экраны фільмы «Хросны бацька» Фрэнсіса Копалы і «Кабарэ» Боба Фоса
Песьня году — Harry Nilsson / Without You
***
А зараз зноў зьвернемся да ўспамінаў. Тамара Стгагановіч працягвае...
«Я помню, што праграма была раз на тыдзень, і гэта трывала недзе чатыры гады. Я мушу таксама нагадаць, што апрача як дыктарам і камэнтатарам, яны запрапанавалі мне таксама пісаць музычныя праграмы. Ну, напрыклад, вы выбіраеце сьпявачку, скажам — грэцкую сьпявачку Мэліну Мэркуры або ангельскую або амэрыканскі джаз — грае музыка, вы даеце камэнтары да гэтага, пра сьпевакоў, пра музыку, пра іх тэхніку і стыль сьпяваньня. Калі мае знаёмыя амэрыканкі, зь якімі я працавала, даведаліся, куды гэта я зьнікаю прадчас свайго перапынку на абед, то яны былі вельмі зацікавіліся, асабліва адна. Я думаю — ну, добра, я яе калі-небудзь вазьму з сабой, хай яна паглядзіць, як гэта ўсё робіцца. Мы прыйшлі туды, а яна была вельмі высокая, з рыжымі валасамі — і ўсе мужчыны адразу яе акружылі. Пасьля ўвесь час у мяне пыталіся, калі яна зноў прыйдзе?»
Наш архіў. З аўтэнтычнага эфіру 1972 году паслухайце фрагмэнт паведамленьня пра палёт амэрыканскага касмаплава Апалон-17...
Your browser doesn’t support HTML5
***
1972 ГОД У БЕЛАРУСІ
• Насельніцтва Менску дасягае мільёна чалавек.
• Заснаванае выдавецтва Мастацкая Літаратура.
• У Менску адчыняецца генэральнае консульства Польшчы.
• Іван Мележ атрымвае Ленінскую прэмію за раманы Людзі на Балоце і Подых Навальніцы.
• У Менску адкрытыя помнікі Янку Купалу і Якубу Коласу.
• Івану Мележу і Івану Шамякіну прысвоеныя тытулы народных пісьменьнікаў Беларусі.
• Менскі Трактарны завод выпускае мільённы трактар.
А зараз — менскі эфір 1972 году. Фрагмэнт рэпартажу з адкрыцьця помніка Янку Купалу ў Менску...
Your browser doesn’t support HTML5
***
Госьць нашай сёньняшняй перадачы — Тамара Стагановіч або Тамара Наваградчанская, якая 30 гадоў таму была дыктарам Нью-Ёркскага бюро Радыё Свабода. Спадарыня Стагановіч працягвае:
«Было надзвычайна прыемна і цудоўна. Безумоўна, я спачатку ня верыла зусім
Наш архіў. Паслухайце фрагмэнт праграмы Радыё Свабода 1972 году ...
Your browser doesn’t support HTML5