Паводле лёгікі Уладзіміра Пуціна, які сьцьвярджае, што Крым «гістарычна» належыць Расеі, іншыя краіны маглі б прэтэндаваць як мінімум на сем частак сёньняшняй расейскай тэрыторыі.
Пра гэта піша амэрыканскі сайт globalpost. Прапануем вам пераклад гэтага тэксту.
Калі Крым «гістарычна» належыць Расеі, то іншыя рэгіёны — «гістарычна» не належаць. Уздым і падзеньне імпэрый, дзьве сусьветныя войны і крах Савецкага Саюзу азначаюць, што мапа Эўропы перамалёўвалася больш разоў, чым прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін фатаграфаваўся без кашулі. Той, хто сьцьвярджае, што яму першаму нешта належала, калі б быў цалкам сумленны, верагодна, мусіў бы прызнаць, што нехта іншы быў там ужо да яго.
Такая была лёгіка Пуціна пры анэксіі Крыму. Раней Крым быў наш. Таму ён заўсёды быў наш, таму ён і цяпер наш. Падобным жа чынам шэраг іншых краінаў маглі б далучыць да сабе кавалкі Расеі. Найбольшая краіна ў сьвеце не пачалася з тэрыторыі, якую мае цяпер. Як і любая іншая імпэрыя, яна ўрывалася ў чужую тэрыторыю, заваёўвала, далучала ў выніку перамоваў і захоплівала землі, якія цяпер называе сваімі.
Некаторыя з гэтых зямель зацята аспрэчваюцца і па сёньняшні дзень, некаторыя дасталіся Расеі ў выніку няпростых кампрамісаў, а над некаторымі яна ўжо даўно атрымала непадзельны кантроль. Вось сьпіс самых важных расейскіх тэрыторый, якія іншыя краіны маглі б, калі б захацелі, патрабаваць вярнуць сабе назад.
1. Курыльскія выспы: прэтэндуе Японія
Курыльскія выспы ляжаць як «масток» паміж паўночнай Японіяй і паўднёва-ўсходняй Расеяй, які, аднак, не злучае абедзьве краіны, а разьдзяляе іх. Каля паўтара стагодзьдзя таму Японія і Расея падпісалі дамову, якая пакідала ў японскай уласнасьці чатыры паўднёвыя выспы і давала ва ўладаньне расейцам усё, што на поўнач ад іх. Але пасьля Другой сусьветнай вайны Расея запатрабавала сабе ўвесь гэты архіпеляг і дэпартавала жыхароў паўднёвых выспаў у Японію. Токіё ніколі не адмовілася ад сваіх прэтэнзій на гэтыя чатыры выспы, якія называе сваімі Паўночнымі тэрыторыямі, а Масква ніколі не пагадзілася аддаць іх назад. Урады абедзьвюх краінаў праводзілі спарадычныя перамовы па гэтай праблеме на працягу больш чым 60 гадоў, але безвынікова. Гэтае пытаньне настолькі цяжкое, што Японія і Расея да гэтага часу не падпісалі мірнай дамовы, якая фармальна паклала б канец Другой сусьветнай вайны паміж краінамі.
2 . Востраў Вялікі Усурыйскі: раней у Кітаі
Расея валодае толькі паловай гэтага вострава ў сутоку рэк Амур і Ўсуры паміж паўночна-ўсходнім Кітаем і ўсходнім Сыбірам; другую палову яна аддала Кітаю у 2008 годзе ў рамках пагадненьня, падпісанага чатырма гадамі раней. Да гэтага пагадненьня Расея заяўляла прэтэнзіі ня толькі на ўвесь гэты востраў — вядомы кітайцам як Хэйсяцы — але і суседні, Тарабараў, а таксама жменю меншых астраўкоў. Савецкі Саюз акупаваў іх ў 1929 годзе; Кітай успрыняў гэты крок як незаконны і, пачынаючы з 1960-х гадоў, патрабаваў яго выправіць. Расейскія і кітайскія чыноўнікі павіншавалі сябе з дасягненьнем кампрамісу, хоць, зразумела, нацыяналісты па абодва бакі бурчэлі на гэты перагляд мяжы.
3 . Шэсьцьдзесят чатыры вёскі на ўсход ад ракі Амур: раней у Кітаі
Гэтая тэрыторыя з паэтычнай назвай жахліва пацярпела ад рашучасьці Расейскай імпэрыі узяць яе пад свой кантроль. Разьмешчаны на ўсходнім беразе ракі Зея, насупраць расейскага гораду Благавешчанску, гэты стратэгічны шматок зямлі першапачаткова быў часткай Кітаю. Пад пагрозай вайны кітайская дынастыя Цін саступіла навакольную тэрыторыю Расеі ў 1858 годзе, але Шэсцьдзесят чатыры вёскі заставаліся анклявам пад пратэктаратам Кітаю на працягу больш за 40 гадоў — ажно пакуль кітайскія нацыяналісты не пачалі паўстаньня супраць замежнага панаваньня. Калі паўстанцы атакавалі расейскія караблі ў гэтым рэгіёне, расейскія войскі адпомсьцілі жыхарам вёсак, загнаўшы іх у раку і патапіўшы тысячамі. Тэрыторыя знаходзіцца пад кантролем Расеі да гэтага часу. І хоць цяперашні Пэкін прыняў гэтую зьмену ўладальніка, то ні Кітайская Рэспубліка (1912-1949), ні Тайвань ніколі яе прызналі. Па сёньняшні дзень некаторыя мапы, выдадзеныя ў Тайвані, працягваюць паказваць гэты рэгіён як тэрыторыю Кітаю.
4. Пыталаўскі раён: раней у Латвіі
Латвіі, якая на працягу многіх стагоддзяў была акупаваная многімі дзяржавамі кантынентальнай Эўропы, вельмі цяжка далося вызначэньне сваіх межаў, калі яна выбілася на незалежнасьць у пачатку 1920-х. У яе межах апынулася пэўная колькасьць расейцаў, і наадварот — на савецкім баку засталіся латышы. Калі Савецкі Саюз анэксаваў Латвію падчас Другой сусьветнай вайны, ён выкарыстаў якраз дэмаграфічны чыньнік, каб апраўдаць перадачу каля 1000 квадратных кілямэтраў тагачаснага Абрэнскага раёну Латвіі Расейскай СФСР на той падставе, што яго насельніцтва было ў асноўным расейскае. Расея адкінула ўсе патрабаваньні вярнуць гэтую тэрыторыю назад, нават пасьля таго, як Латвія выбілася на незалежнасьць ад СССР, і тэрыторыя цяпер зьяўляецца часткай Пыталаўскага раёну Расеі. Нягледзячы на дзесяцігодзьдзі ранейшай крыўды, Латвія прызнала перагледжаныя межы ў дамове, падпісанай у 2007 годзе.
5. Івангарад: раней у Эстоніі
У 1945 годзе Івангарад быў аддзелены ад свайго блізьнюка — эстонскага гораду Нарва, які ляжыць на процілеглым беразе ракі Нарвы. Некалі гэта быў адзін адміністрацыйны раён у даваеннай Эстоніі; цяпер гэта два гарады, злучаныя мостам, па якім можна перайсьці толькі зь візай. Калі Савецкі Саюз захапіў Эстонію ў Другой сусьветнай вайне, ён усталяваў мяжу паміж Эстонскай ССР і РФССР па рацэ Нарва, і гэтая мяжа засталася па сёньняшні дзень. Эстонія настойвае на аднаўленьні яе межаў да 1940 году, як, дарэчы, і жыхары Івангараду, якія ў 2010 годзе падпісалі пэтыцыю аб узьяднаньні з больш заможным суседам — Эстоніяй. Спрэчка была закончаная (прынамсі на паперы) толькі ў мінулым месяцы, калі Масква і Талін нарэшце падпісалі дамову аб мяжы, якая пакідае Івангарад на расейскім баку.
6. Фінская Карэлія: раней у Фінляндыі
Расея заўсёды ведала, што валоданьне фінскай тэрыторыяй, прылеглай да яе ў сваім паўночна-заходнім закутку будзе для яе карысным. Расейская імпэрыя заваявала гэтую тэрыторыю і трымала яе ў якасьці аўтаномнай, але дружалюбнай дзяржавы-буфэру. Калі пачалася Другая сусьветная вайна, Фінляндыя была незалежнай дзяржавай, але Савецкаму Саюзу яшчэ раз захацелася буфэрнай зоны. У прыватнасьці, ён запатрабаваў сабе фінскае памежжа насупраць ключавога савецкага гораду, Ленінграду. Фінляндыя адмовілася. Саветы ўварваліся ў Фінляндыю зімою 1939 году; фіны пачалі абараняцца; пасьля трох месяцаў вайны і сотні тысячаў забітых Фінляндыя пагадзілася саступіць СССР каля 10% сваёй агульнай тэрыторыі. Вялікая яе частка была ў паўднёва-ўсходняй правінцыі Карэлія (Karjala), а разам зь ёю фіны аддалі свой другі па велічыні горад Віпуры (расейцы перайменавалі яго ў Выбарг). Пры дапамозе нацыстаў Фінляндыя на кароткі час адбілі страчаныя зямлі, але пачынаючы з 1944-га году Савецкі Саюз аднавіў кантроль на імі. З таго часу Фінляндыя, як выглядае, пакінула надзею атрымаць гэтую тэрыторыю назад, хоць групы актывістаў — а часам і палітыкаў — усё яшчэ лабіруюць вяртаньне Карэліі.
7 . Калінінград: раней ва Ўсходняй Прусіі (Нямеччына)
Калінінград зьяўляецца самым асаблівым фарпостам Расеі, не зьвязаным з астатняй часткай краіны ні сушай, ні чымсьці іншым, акрамя найноўшай гісторыі. Разьмешчаны на ўзьбярэжжы Балтыйскага мора паміж сучаснай Літвой і Польшчай, гэты горад быў на працягу стагоддзяў нямецкамоўным портам пад назвай Кёнігсбэрг, у якім у розны час пражывалі такія гіганты нямецкай культуры, як Імануіл Кант, Э.Т.А. Гофман і Ганна Арэндт. Саюзьніцкім бамбавікам спатрэбілася ўсяго некалькі дзён падчас Другой сусьветнай вайны для таго, каб зьнішчыць яго дашчэнту. Савецкія войскі захапілі тое, што засталося ад Кёнігсбэргу ў 1945 годзе, а пасьляваенныя пагадненьні зрабілі горад і яго навакольле часткай Савецкага Саюзу. Саветы апэратыўна выдварылі ўсіх нямецкіх жыхароў, якія там заставаліся, замянілі іх рускамоўнымі імігрантамі і перайменавалі горад у Калінінград, у гонар аднаго з савецкіх кіраўнікоў, Міхаіла Калініна. І анклаў застаўся ў Расеі, усё больш ізаляваны, ня толькі развалам СССР, але і тым, што абодва яго суседзі ўступілі ў Эўразьвяз. У апошнія гады частка папярэдніх, несавецкіх будынкаў гораду была адноўленая, у горад пачалі наведвацца нямецкія госьці, і час ад часу ходзяць чуткі, што Нямеччына можа паспрабаваць вярнуць сабе страчаны горад у абмен на сьпісаньне расейскага доўгу. Але па сёньняшні дзень Калінінград застаецца астраўком Расеі ў моры Эўропы.
Пра гэта піша амэрыканскі сайт globalpost. Прапануем вам пераклад гэтага тэксту.
Калі Крым «гістарычна» належыць Расеі, то іншыя рэгіёны — «гістарычна» не належаць. Уздым і падзеньне імпэрый, дзьве сусьветныя войны і крах Савецкага Саюзу азначаюць, што мапа Эўропы перамалёўвалася больш разоў, чым прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін фатаграфаваўся без кашулі. Той, хто сьцьвярджае, што яму першаму нешта належала, калі б быў цалкам сумленны, верагодна, мусіў бы прызнаць, што нехта іншы быў там ужо да яго.
Такая была лёгіка Пуціна пры анэксіі Крыму. Раней Крым быў наш. Таму ён заўсёды быў наш, таму ён і цяпер наш. Падобным жа чынам шэраг іншых краінаў маглі б далучыць да сабе кавалкі Расеі. Найбольшая краіна ў сьвеце не пачалася з тэрыторыі, якую мае цяпер. Як і любая іншая імпэрыя, яна ўрывалася ў чужую тэрыторыю, заваёўвала, далучала ў выніку перамоваў і захоплівала землі, якія цяпер называе сваімі.
Некаторыя з гэтых зямель зацята аспрэчваюцца і па сёньняшні дзень, некаторыя дасталіся Расеі ў выніку няпростых кампрамісаў, а над некаторымі яна ўжо даўно атрымала непадзельны кантроль. Вось сьпіс самых важных расейскіх тэрыторый, якія іншыя краіны маглі б, калі б захацелі, патрабаваць вярнуць сабе назад.
1. Курыльскія выспы: прэтэндуе Японія
Курыльскія выспы ляжаць як «масток» паміж паўночнай Японіяй і паўднёва-ўсходняй Расеяй, які, аднак, не злучае абедзьве краіны, а разьдзяляе іх. Каля паўтара стагодзьдзя таму Японія і Расея падпісалі дамову, якая пакідала ў японскай уласнасьці чатыры паўднёвыя выспы і давала ва ўладаньне расейцам усё, што на поўнач ад іх. Але пасьля Другой сусьветнай вайны Расея запатрабавала сабе ўвесь гэты архіпеляг і дэпартавала жыхароў паўднёвых выспаў у Японію. Токіё ніколі не адмовілася ад сваіх прэтэнзій на гэтыя чатыры выспы, якія называе сваімі Паўночнымі тэрыторыямі, а Масква ніколі не пагадзілася аддаць іх назад. Урады абедзьвюх краінаў праводзілі спарадычныя перамовы па гэтай праблеме на працягу больш чым 60 гадоў, але безвынікова. Гэтае пытаньне настолькі цяжкое, што Японія і Расея да гэтага часу не падпісалі мірнай дамовы, якая фармальна паклала б канец Другой сусьветнай вайны паміж краінамі.
2 . Востраў Вялікі Усурыйскі: раней у Кітаі
Расея валодае толькі паловай гэтага вострава ў сутоку рэк Амур і Ўсуры паміж паўночна-ўсходнім Кітаем і ўсходнім Сыбірам; другую палову яна аддала Кітаю у 2008 годзе ў рамках пагадненьня, падпісанага чатырма гадамі раней. Да гэтага пагадненьня Расея заяўляла прэтэнзіі ня толькі на ўвесь гэты востраў — вядомы кітайцам як Хэйсяцы — але і суседні, Тарабараў, а таксама жменю меншых астраўкоў. Савецкі Саюз акупаваў іх ў 1929 годзе; Кітай успрыняў гэты крок як незаконны і, пачынаючы з 1960-х гадоў, патрабаваў яго выправіць. Расейскія і кітайскія чыноўнікі павіншавалі сябе з дасягненьнем кампрамісу, хоць, зразумела, нацыяналісты па абодва бакі бурчэлі на гэты перагляд мяжы.
3 . Шэсьцьдзесят чатыры вёскі на ўсход ад ракі Амур: раней у Кітаі
Гэтая тэрыторыя з паэтычнай назвай жахліва пацярпела ад рашучасьці Расейскай імпэрыі узяць яе пад свой кантроль. Разьмешчаны на ўсходнім беразе ракі Зея, насупраць расейскага гораду Благавешчанску, гэты стратэгічны шматок зямлі першапачаткова быў часткай Кітаю. Пад пагрозай вайны кітайская дынастыя Цін саступіла навакольную тэрыторыю Расеі ў 1858 годзе, але Шэсцьдзесят чатыры вёскі заставаліся анклявам пад пратэктаратам Кітаю на працягу больш за 40 гадоў — ажно пакуль кітайскія нацыяналісты не пачалі паўстаньня супраць замежнага панаваньня. Калі паўстанцы атакавалі расейскія караблі ў гэтым рэгіёне, расейскія войскі адпомсьцілі жыхарам вёсак, загнаўшы іх у раку і патапіўшы тысячамі. Тэрыторыя знаходзіцца пад кантролем Расеі да гэтага часу. І хоць цяперашні Пэкін прыняў гэтую зьмену ўладальніка, то ні Кітайская Рэспубліка (1912-1949), ні Тайвань ніколі яе прызналі. Па сёньняшні дзень некаторыя мапы, выдадзеныя ў Тайвані, працягваюць паказваць гэты рэгіён як тэрыторыю Кітаю.
4. Пыталаўскі раён: раней у Латвіі
Латвіі, якая на працягу многіх стагоддзяў была акупаваная многімі дзяржавамі кантынентальнай Эўропы, вельмі цяжка далося вызначэньне сваіх межаў, калі яна выбілася на незалежнасьць у пачатку 1920-х. У яе межах апынулася пэўная колькасьць расейцаў, і наадварот — на савецкім баку засталіся латышы. Калі Савецкі Саюз анэксаваў Латвію падчас Другой сусьветнай вайны, ён выкарыстаў якраз дэмаграфічны чыньнік, каб апраўдаць перадачу каля 1000 квадратных кілямэтраў тагачаснага Абрэнскага раёну Латвіі Расейскай СФСР на той падставе, што яго насельніцтва было ў асноўным расейскае. Расея адкінула ўсе патрабаваньні вярнуць гэтую тэрыторыю назад, нават пасьля таго, як Латвія выбілася на незалежнасьць ад СССР, і тэрыторыя цяпер зьяўляецца часткай Пыталаўскага раёну Расеі. Нягледзячы на дзесяцігодзьдзі ранейшай крыўды, Латвія прызнала перагледжаныя межы ў дамове, падпісанай у 2007 годзе.
5. Івангарад: раней у Эстоніі
У 1945 годзе Івангарад быў аддзелены ад свайго блізьнюка — эстонскага гораду Нарва, які ляжыць на процілеглым беразе ракі Нарвы. Некалі гэта быў адзін адміністрацыйны раён у даваеннай Эстоніі; цяпер гэта два гарады, злучаныя мостам, па якім можна перайсьці толькі зь візай. Калі Савецкі Саюз захапіў Эстонію ў Другой сусьветнай вайне, ён усталяваў мяжу паміж Эстонскай ССР і РФССР па рацэ Нарва, і гэтая мяжа засталася па сёньняшні дзень. Эстонія настойвае на аднаўленьні яе межаў да 1940 году, як, дарэчы, і жыхары Івангараду, якія ў 2010 годзе падпісалі пэтыцыю аб узьяднаньні з больш заможным суседам — Эстоніяй. Спрэчка была закончаная (прынамсі на паперы) толькі ў мінулым месяцы, калі Масква і Талін нарэшце падпісалі дамову аб мяжы, якая пакідае Івангарад на расейскім баку.
6. Фінская Карэлія: раней у Фінляндыі
Расея заўсёды ведала, што валоданьне фінскай тэрыторыяй, прылеглай да яе ў сваім паўночна-заходнім закутку будзе для яе карысным. Расейская імпэрыя заваявала гэтую тэрыторыю і трымала яе ў якасьці аўтаномнай, але дружалюбнай дзяржавы-буфэру. Калі пачалася Другая сусьветная вайна, Фінляндыя была незалежнай дзяржавай, але Савецкаму Саюзу яшчэ раз захацелася буфэрнай зоны. У прыватнасьці, ён запатрабаваў сабе фінскае памежжа насупраць ключавога савецкага гораду, Ленінграду. Фінляндыя адмовілася. Саветы ўварваліся ў Фінляндыю зімою 1939 году; фіны пачалі абараняцца; пасьля трох месяцаў вайны і сотні тысячаў забітых Фінляндыя пагадзілася саступіць СССР каля 10% сваёй агульнай тэрыторыі. Вялікая яе частка была ў паўднёва-ўсходняй правінцыі Карэлія (Karjala), а разам зь ёю фіны аддалі свой другі па велічыні горад Віпуры (расейцы перайменавалі яго ў Выбарг). Пры дапамозе нацыстаў Фінляндыя на кароткі час адбілі страчаныя зямлі, але пачынаючы з 1944-га году Савецкі Саюз аднавіў кантроль на імі. З таго часу Фінляндыя, як выглядае, пакінула надзею атрымаць гэтую тэрыторыю назад, хоць групы актывістаў — а часам і палітыкаў — усё яшчэ лабіруюць вяртаньне Карэліі.
7 . Калінінград: раней ва Ўсходняй Прусіі (Нямеччына)
Калінінград зьяўляецца самым асаблівым фарпостам Расеі, не зьвязаным з астатняй часткай краіны ні сушай, ні чымсьці іншым, акрамя найноўшай гісторыі. Разьмешчаны на ўзьбярэжжы Балтыйскага мора паміж сучаснай Літвой і Польшчай, гэты горад быў на працягу стагоддзяў нямецкамоўным портам пад назвай Кёнігсбэрг, у якім у розны час пражывалі такія гіганты нямецкай культуры, як Імануіл Кант, Э.Т.А. Гофман і Ганна Арэндт. Саюзьніцкім бамбавікам спатрэбілася ўсяго некалькі дзён падчас Другой сусьветнай вайны для таго, каб зьнішчыць яго дашчэнту. Савецкія войскі захапілі тое, што засталося ад Кёнігсбэргу ў 1945 годзе, а пасьляваенныя пагадненьні зрабілі горад і яго навакольле часткай Савецкага Саюзу. Саветы апэратыўна выдварылі ўсіх нямецкіх жыхароў, якія там заставаліся, замянілі іх рускамоўнымі імігрантамі і перайменавалі горад у Калінінград, у гонар аднаго з савецкіх кіраўнікоў, Міхаіла Калініна. І анклаў застаўся ў Расеі, усё больш ізаляваны, ня толькі развалам СССР, але і тым, што абодва яго суседзі ўступілі ў Эўразьвяз. У апошнія гады частка папярэдніх, несавецкіх будынкаў гораду была адноўленая, у горад пачалі наведвацца нямецкія госьці, і час ад часу ходзяць чуткі, што Нямеччына можа паспрабаваць вярнуць сабе страчаны горад у абмен на сьпісаньне расейскага доўгу. Але па сёньняшні дзень Калінінград застаецца астраўком Расеі ў моры Эўропы.