Адмыслоўцы ва ўсім сьвеце б’юць трывогу: да 20% людзей ва ўзросьце ад 15 да 45 гадоў пакутуюць на інтэрнэт-залежнасьць, не ўяўляюць сваё жыцьцё без пляншэта, ноўтбука, смартфона.
Дасьледчыкі з Арэгонскага ўнівэрсытэту здароўя і навукі прапанавалі ўключыць інтэрнэт-залежнасьць у афіцыйны даведнік па псыхіятрыі з характарыстыкай «тыповае кампульсіўна-імпульсіўнае расстройства». Лекары Кітая чатыры гады таму прызналі інтэрнэт-залежнасьць хваробай.
Нядаўна ў «Белорусской военной газете» зьявіўся артыкул «Рэальнасьць і віртуальнасьць: У які сьвет штурхаюць чалавека маргінальныя інтэрнэт-рэсурсы», прысьвечаны нядаўняй гісторыі з уцёкамі спэцназаўца з вайсковай часьці ў Мар’інай Горцы. З артыкула вынікае, што ў салдата была інтэрнэт-залежнасьць: маўляў, той з пляншэтам ніколі не расставаўся, увесь час праводзіў у глябальнай сетцы, віртуальныя гульні замянілі яму рэальнае жыцьцё.
Псыхіятар Ігар Сарокін у такі дыягназ ня верыць:
«Думаю, вельмі лёгка і зручна спаслацца на залежнасьць чалавека ад інтэрнэту, а не на тое, што яго крыўдзілі стараслужачыя. Калі ў чалавека структураваны час — а ў войску ён жорстка структураваны, — значыць, няма такой магчымасьці. А айцы-камандзіры могуць прыдумаць што заўгодна, абы зьняць зь сябе адказнасьць».
Але праблема залежнасьці існуе. Паводле сацапытаньня, праведзенага ў адной зь беларускіх ВНУ, інтэрнэт-залежнасьць была выяўлена ў 27% дзяўчат і 37% юнакоў. Асноўная прыкмета такой залежнасьці — зьяўленьне «сындрому адмены», калі паводзіны становіцца неадэкватнымі і чалавек можа нават дайсьці да псыхозу з прычыны зьнікненьня доступу да Інтэрнэту.
Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец прызнае:
«Так, праблема існуе, яна будзе нарастаць і далей. А вось уменьне адрозьніваць, дзе ўжо фармат залежнасьці, а дзе яшчэ проста кампутар для чалавека, а не чалавек — прыстаўка для кампутара, — вось гэтая грань дрэнна кантралюецца бацькамі, адмыслоўцамі, ня кажучы ўжо пра саміх падлеткаў».
Студэнт-другакурсьнік Раман свайго жыцьця бяз гаджэтаў не ўяўляе. На занятках пастаянна са смартфонам, у транспарце — з пляншэтам, у хаце — з ноўтбукам:
«Ну, калі ўсе сядзяць — значыць, цікава. Лічу, што праблема моцна перабольшаная. На двары холадна, там няма чаго рабіць, вось я і сяджу цэлымі днямі ў інтэрнэце. Я не лічу, што ў мяне хвароба, наркатычная залежнасьць ад сацыяльных сетак ці гульняў. Там жа ня толькі сацыяльныя сеткі, там усялякія сайты, блогі, карцінкі, відэа — усё што хочаш».
Маці 11-клясьніка Міхаіла спадарыня Ірына занепакоеная, што сын не расстаецца з кампутарам. Як з гэтым змагацца — ня ведае, але лічыць, што забаронамі нічога не даб’есься:
«Сын цэлымі днямі сядзіць за кампом. Як толькі вольная хвіліна — цэлымі днямі. Кніжкі не чытае, на вуліцу ня ходзіць — а што рабіць? Цяпер усе такія дзеці. А зь іншага боку — самі распрацоўваюць гэтыя гаджэты і хочуць, каб дзеці ў іх не гулялі? Сьмешна! Яны ж для дзяцей і прыдумляюцца, а мы іх купляем сваім дзецям. Вось і атрымліваем. Як змагаемся? Часам проста роўтэр вырубаем, але ж у сына на тэлефоне ёсьць інтэрнэт. Так што я ня ведаю, як змагацца!»
Такім чынам, спачатку навукоўцы прыдумляюць, вынаходзяць новыя гаджэты, а потым шукаюць шляхі, як з тымі гаджэтамі змагацца. Днямі зьявілася інфармацыя, што навукоўцы з Бонскага ўнівэрсытэту, занепакоеныя станам інтэрнэт-карыстальнікаў, якія ня могуць адарвацца ад электроннай скрыні, навінавых сайтаў і сацыяльных сетак, распрацавалі спэцыяльную праграму для смартфонаў, якая дапаможа кантраляваць свой час у анлайне.
У асобаў, залежных ад інтэрнэту, назіраюцца зьмены ў мозгу, падобныя да тых, якія адбываюцца ў алькаголікаў ці наркаманаў, сьведчаць вынікі дасьледаваньняў, праведзеных кітайскімі навукоўцамі. Тым часам беларускія псыхіятры б’юць трывогу. Меркаваньне загадчыка аддзяленьня гарадзкога псыханэўралягічнага дыспансэра Ігара Сарокіна:
«Я думаю, гэта сапраўды залежнасьць, як наркаманія, алькагалізм. Калі ёсьць іншыя зацікаўленьні, гэтыя людзі могуць пазбавіцца ад залежнасьці, бо гэта не ўплывае ў пэўнай ступені на нейкія фізычныя, псыхічныя якасьці. Як і пры любой іншай залежнасьці, тут галоўнае — матывацыя. Будзе матывацыя — будзе і вынік лекаваньня. Але паколькі ў большасьці зацягнутых у сеціва матывацыі гэтай няма, — канечне, ёсьць праблемы».
Але яшчэ большую небясьпеку ўяўляюць кампутарныя і відэагульні. Шэраг дасьледчыкаў лічыць, што яны вельмі падобныя да наркотыкаў. З-за гульняў здарылася ўжо шмат трагедыяў — інсультаў, сьмерцяў ад сардэчнага прыступу падчас гульні і нават самагубстваў, калі бацькі забаранялі гуляць. Праўда, пакуль ня ў нас. У Беларусі інсультаў і самагубстваў на гэтай глебе яшчэ не было, а вось псыхозаў — нямала, кажа кандыдат мэдычных навук, галоўны спэцыяліст па памежных станах РНПЦ псыхічнага здароўя Міхаіл Важэнін:
«Нас больш непакояць падлеткі, моладзь, калі яны ва ўсялякія ролевыя гульні (там ёсьць клясыфікацыя) гуляюць кругласутачна. Гэта часам даходзіць да вострага псыхозу. І вострыя псыхозы здараюцца, але яны па-свойму дзіўнаватыя. У іх працягваецца гэтая ролевая гульня з амаль парушанай сьвядомасьцю, як у белай гарачцы — працягвае граць свайго героя яшчэ некалькі сутак».
Калі пачынаць біць трывогу бацькам? Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец кажа:
«Вось як толькі пачынаюцца сыгналы — пропускі заняткаў, парываюцца сувязі, зьнікаюць сябры ў рэальным жыцьці, а зьяўляюцца толькі віртуальныя сябры — гэта трэба разгледзець сучасным бацькам, каб пачаць рэагаваць».
Але ў падлетка ў самога павінна быць матывацыя, каб пазбыцца залежнасьці, інакш нічога ня выйдзе, кажа псыхіятар Ігар Сарокін:
«Калі няма матывацыі ў самога падлетка, колькі ні стукайся бацькам, якія мэтады ні прапаноўвай — калі ў самога чалавека няма жаданьня пазбавіцца ад залежнасьці, нічога не атрымаецца».
А прычына часьцяком не ў асобе падлетка, а ў праблемах самой сям’і, як бы гэта непрыемна для бацькоў ні гучала. Рызыка для дзіцяці ўзрастае, калі сям’я ня мае ўнутранага сацыяльна-псыхалягічнага рэсурсу, сьцьвярджае Андрэй Туравец:
«Як сямейны псыхоляг я перакананы, што калі не наладзіць сытуацыю ў сям’і, пазбавіцца дзіцяці ад залежнасьці практычна немагчыма. Таму што гэта заўсёды — сузалежнасьць. Як і алькагольная, нікатынавая, наркатычная, таксычная залежнасьці — гэта практычна нічым не адрозьніваецца».
Што да канкрэтных гісторыяў пра сваіх пацыентаў, псыхолягі, а тым больш псыхіятры ня хочуць пра гэта распавядаць, кажа Андрэй Туравец:
«Пра факталягічныя выпадкі мала вядома, таму што яны хаваюцца ў асноўным. Калі толькі выпадкова прэса не ўхапілася за гэта...»
Тым часам The Telegraph прыводзіць вынікі дасьледаваньня, што найбольш схільныя да інтэрнэт-залежнасьці — не падлеткі, моладзь і беспрацоўныя, а звышпасьпяховыя працаўнікі. І ня дзіва: яны працуюць амаль увесь час, а потым ужо проста ня могуць выйсьці зь сеціва і адарвацца ад кампутара ці іншага гаджэта.
- Як беларускія псыхіятры, псыхолягі ставяцца да гэтай праблемы?
- Як самі падлеткі, якія праводзяць у сеціве ўвесь свой час, тлумачаць гэту зьяву?
- Што рабіць бацькам, калі дзіця сышло з рэальнага сьвету ў віртуальны?
Нядаўна ў «Белорусской военной газете» зьявіўся артыкул «Рэальнасьць і віртуальнасьць: У які сьвет штурхаюць чалавека маргінальныя інтэрнэт-рэсурсы», прысьвечаны нядаўняй гісторыі з уцёкамі спэцназаўца з вайсковай часьці ў Мар’інай Горцы. З артыкула вынікае, што ў салдата была інтэрнэт-залежнасьць: маўляў, той з пляншэтам ніколі не расставаўся, увесь час праводзіў у глябальнай сетцы, віртуальныя гульні замянілі яму рэальнае жыцьцё.
Псыхіятар Ігар Сарокін у такі дыягназ ня верыць:
«Думаю, вельмі лёгка і зручна спаслацца на залежнасьць чалавека ад інтэрнэту, а не на тое, што яго крыўдзілі стараслужачыя. Калі ў чалавека структураваны час — а ў войску ён жорстка структураваны, — значыць, няма такой магчымасьці. А айцы-камандзіры могуць прыдумаць што заўгодна, абы зьняць зь сябе адказнасьць».
Але праблема залежнасьці існуе. Паводле сацапытаньня, праведзенага ў адной зь беларускіх ВНУ, інтэрнэт-залежнасьць была выяўлена ў 27% дзяўчат і 37% юнакоў. Асноўная прыкмета такой залежнасьці — зьяўленьне «сындрому адмены», калі паводзіны становіцца неадэкватнымі і чалавек можа нават дайсьці да псыхозу з прычыны зьнікненьня доступу да Інтэрнэту.
Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец прызнае:
Гэта сапраўды залежнасьць, як наркаманія, алькагалізм. Калі ёсьць іншыя зацікаўленьні, гэтыя людзі могуць пазбавіцца ад залежнасьці, бо гэта не ўплывае ў пэўнай ступені на нейкія фізычныя, псыхічныя якасьціІгар Сарокін
Студэнт-другакурсьнік Раман свайго жыцьця бяз гаджэтаў не ўяўляе. На занятках пастаянна са смартфонам, у транспарце — з пляншэтам, у хаце — з ноўтбукам:
«Ну, калі ўсе сядзяць — значыць, цікава. Лічу, што праблема моцна перабольшаная. На двары холадна, там няма чаго рабіць, вось я і сяджу цэлымі днямі ў інтэрнэце. Я не лічу, што ў мяне хвароба, наркатычная залежнасьць ад сацыяльных сетак ці гульняў. Там жа ня толькі сацыяльныя сеткі, там усялякія сайты, блогі, карцінкі, відэа — усё што хочаш».
Маці 11-клясьніка Міхаіла спадарыня Ірына занепакоеная, што сын не расстаецца з кампутарам. Як з гэтым змагацца — ня ведае, але лічыць, што забаронамі нічога не даб’есься:
Сын цэлымі днямі сядзіць за кампом. Як толькі вольная хвіліна — цэлымі днямі. Кніжкі не чытае, на вуліцу ня ходзіць — а што рабіць? Цяпер усе такія дзеці
Такім чынам, спачатку навукоўцы прыдумляюць, вынаходзяць новыя гаджэты, а потым шукаюць шляхі, як з тымі гаджэтамі змагацца. Днямі зьявілася інфармацыя, што навукоўцы з Бонскага ўнівэрсытэту, занепакоеныя станам інтэрнэт-карыстальнікаў, якія ня могуць адарвацца ад электроннай скрыні, навінавых сайтаў і сацыяльных сетак, распрацавалі спэцыяльную праграму для смартфонаў, якая дапаможа кантраляваць свой час у анлайне.
У асобаў, залежных ад інтэрнэту, назіраюцца зьмены ў мозгу, падобныя да тых, якія адбываюцца ў алькаголікаў ці наркаманаў, сьведчаць вынікі дасьледаваньняў, праведзеных кітайскімі навукоўцамі. Тым часам беларускія псыхіятры б’юць трывогу. Меркаваньне загадчыка аддзяленьня гарадзкога псыханэўралягічнага дыспансэра Ігара Сарокіна:
Нас больш непакояць падлеткі, моладзь, калі яны ва ўсялякія ролевыя гульні гуляюць кругласутачна. Гэта часам даходзіць да вострага псыхозу
Але яшчэ большую небясьпеку ўяўляюць кампутарныя і відэагульні. Шэраг дасьледчыкаў лічыць, што яны вельмі падобныя да наркотыкаў. З-за гульняў здарылася ўжо шмат трагедыяў — інсультаў, сьмерцяў ад сардэчнага прыступу падчас гульні і нават самагубстваў, калі бацькі забаранялі гуляць. Праўда, пакуль ня ў нас. У Беларусі інсультаў і самагубстваў на гэтай глебе яшчэ не было, а вось псыхозаў — нямала, кажа кандыдат мэдычных навук, галоўны спэцыяліст па памежных станах РНПЦ псыхічнага здароўя Міхаіл Важэнін:
«Нас больш непакояць падлеткі, моладзь, калі яны ва ўсялякія ролевыя гульні (там ёсьць клясыфікацыя) гуляюць кругласутачна. Гэта часам даходзіць да вострага псыхозу. І вострыя псыхозы здараюцца, але яны па-свойму дзіўнаватыя. У іх працягваецца гэтая ролевая гульня з амаль парушанай сьвядомасьцю, як у белай гарачцы — працягвае граць свайго героя яшчэ некалькі сутак».
Калі пачынаць біць трывогу бацькам? Сямейны псыхоляг Андрэй Туравец кажа:
«Вось як толькі пачынаюцца сыгналы — пропускі заняткаў, парываюцца сувязі, зьнікаюць сябры ў рэальным жыцьці, а зьяўляюцца толькі віртуальныя сябры — гэта трэба разгледзець сучасным бацькам, каб пачаць рэагаваць».
Але ў падлетка ў самога павінна быць матывацыя, каб пазбыцца залежнасьці, інакш нічога ня выйдзе, кажа псыхіятар Ігар Сарокін:
«Калі няма матывацыі ў самога падлетка, колькі ні стукайся бацькам, якія мэтады ні прапаноўвай — калі ў самога чалавека няма жаданьня пазбавіцца ад залежнасьці, нічога не атрымаецца».
Калі не наладзіць сытуацыю ў сям’і, пазбавіцца дзіцяці ад залежнасьці практычна немагчыма
«Як сямейны псыхоляг я перакананы, што калі не наладзіць сытуацыю ў сям’і, пазбавіцца дзіцяці ад залежнасьці практычна немагчыма. Таму што гэта заўсёды — сузалежнасьць. Як і алькагольная, нікатынавая, наркатычная, таксычная залежнасьці — гэта практычна нічым не адрозьніваецца».
Што да канкрэтных гісторыяў пра сваіх пацыентаў, псыхолягі, а тым больш псыхіятры ня хочуць пра гэта распавядаць, кажа Андрэй Туравец:
«Пра факталягічныя выпадкі мала вядома, таму што яны хаваюцца ў асноўным. Калі толькі выпадкова прэса не ўхапілася за гэта...»
Тым часам The Telegraph прыводзіць вынікі дасьледаваньня, што найбольш схільныя да інтэрнэт-залежнасьці — не падлеткі, моладзь і беспрацоўныя, а звышпасьпяховыя працаўнікі. І ня дзіва: яны працуюць амаль увесь час, а потым ужо проста ня могуць выйсьці зь сеціва і адарвацца ад кампутара ці іншага гаджэта.