Антось Фурс: Як прыйшлі немцы, то пачалася поўная беларусізацыя

Your browser doesn’t support HTML5

Антось Фурс: У пашпарце дзеда было напісана веравызнаньне праваслаўнае, а “нарадовасьць” – тутэйшы

«Вораг быў — мы вучыліся на сваёй мове, а прыйшлі „свае“ — і няма сваёй мовы», — Антось Фурс
Іхную юначую падпольную суполку спарадзіла натуральнае жаданьне вучыцца на роднай мове, чаго іх пазбавіла савецкая ўлада. І жорстка расправілася зь непакорнымі маладзёнамі. Але і прайшоўшы пекла сталінскіх гулагаў, яны засталіся вернымі дадзенай амаль 70 гадоў таму прысязе.

Сябра Саюзу беларускіх патрыётаў Антось Фурс — герой чарговага выпуску праграмы Сталкеры Свабоды.


«За польскім часам ніякай Беларусі ў нас не было, нават назову. Мае бацькі тады ніякай палітыкай не цікавіліся, не цікавіліся і тым, хто яны. Проста рабілі на сваім кавалку зямлі. Размаўлялі, канечне, усе па-беларуску. Пасьля сьмерці майго дзеда застаўся ягоны польскі пашпарт, у якім было напісана веравызнаньне праваслаўнае, а «нарадовасьць» — тутэйшы.

Як прыйшлі немцы, то пачалася поўная беларусізацыя. Усе школы былі беларускія — пачатковыя, сэмінарыі, прагімназіі. Я ж таксама прагімназію ў Глыбокім скончыў. Тут ужо мы сталі сьвядомыя беларусы.

Зноў улада зьмянілася, прыйшлі другія «асвабадзіцелі», і амаль усе настаўнікі прыехалі з усходу. Яны ня ведалі беларускай мовы дый не хацелі ведаць. Вораг быў — мы вучыліся на сваёй мове, а прыйшлі «свае» — і няма сваёй мовы. Вось і пачалі мы патроху гаварыць пра гэта, а потым сталі аб’ядноўвацца. Суполка такая ў нас была, якой потым надалі назоў «Саюз беларускіх патрыётаў». Прынялі прысягу 25 сакавіка. Сьпявалі гімн. Спачатку «Адвеку мы спалі і нас разбудзілі», а потым — «Мы выйдзем шчыльнымі радамі».

Думалі — скончым пэдвучэльню, нас разашлюць па розных вёсках, трэба будзе вучыць дзяцей па-беларуску абавязкова і самім заўсёды размаўляць

Сталкеры Свабоды

Сталкеры Свабоды

«Сталкеры Свабоды» — штотыднёвая праграма нашага Радыё. У ёй мы распавядаем пра людзей, якія сілай сваіх перакананьняў, творчай актыўнасьцю, нязломным аптымізмам, глыбінёю веры ў сваё прадвызначэньне ствараюць уласную тэрыторыю свабоды. Героі праграмы — земляробы і інтэлектуалы, адзінокія маці і шматдзетныя бацькі, спартоўцы і эколягі, невядомыя народныя майстры і выбітныя прафэсійныя мастакі, вольныя вандроўнікі і вязьні турмаў — усе тыя, хто штодзённа расшырае вакол сябе ўласную свабодную прастору да межаў уласнае краіны. Штотыдзень па суботах на нашым сайце — «Сталкеры Свабоды».

Усе выпускі «Сталкераў Свабоды»
па-беларуску. Вось такія ў нас мэты былі. Мова, сымбалі — вось гэта самае галоўнае было для нас.

Нашы бацькі безьзямельныя былі, і мы павінны былі, па ідэі, любіць савецкую ўладу, а мы — не, не любілі.

Савецкі Саюз такі магутны, а баяўся нас, дзяцей. Чатыром нашым сябрам — двум глыбоцкім і двум пастаўскім — была прысуджана сьмяротная кара. Потым яе замянілі на 25 гадоў зьняволеньня. Я атрымаў 15 гадоў.

Я 9 гадоў прабыў у зьняволеньні. Прыехаў да бацькоў пасьля вызваленьня якраз на сьвята Івана Купалы. Хацеў уладкавацца на працу на будаўніцтве Наваполацку. Спыталіся працоўную кніжку. А якая ў лягеры працоўная кніжка? І не ўзялі.

Увесь час мы жылі несвабодна. Усю нашу інтэлігенцыю былі зьнішчыўшы. А хто замест яе?

Вось цяпер калі што такое здарылася — ня бачна ніводнага такога чалавека, каторы мог бы павесьці наперад. На Майдан хаця б. Няма.

Ніякай сьвядомасьці няма.

Двухмоўе як уводзілі — во калі трэба было на плошчу ісьці! І ўвесь час трэба было ісьці. А так беларусаў хутка ня будзе. Толькі што назву «Беларусь» узялі".