У Беларусі пазбаўленыя волі каля 40 тысяч чалавек, калі лічыць разам з падсьледнымі. Ці пазбаўленыя яны таксама магчымасьці адзначыць сьвята Божага нараджэньня?
Былы палітвязень Зьміцер Дашкевіч кажа, што ў беларускіх вязьніцах фактычна ніяк не адзначаюць Раство. І ня толькі таму, што адміністрацыя гэтаму не спрыяе. А найперш таму, што, на думку шчырага верніка Зьмітра Дашкевіча, па-ранейшаму збольшага атэістычным застаецца грамадзтва:
«Божае Раство як сьвята, на жаль, бальшавізмам было выкараненае. І ў сучасным лібэральным сьвеце гэта таксама не вітаецца. Таму калі што і сьвяткуецца ў зоне, дык гэта Новы год. Але калі ёсьць пара сапраўдных вернікаў у зоне, яны, вядома, сустрэнуцца, запараць гарбаткі, памоляцца і адсьвяткуюць і Раство. Але гэта адзінкавыя выключэньні. І ня толькі ў зоне, а нават у грамадзтве. Паглядзіце, што ў нас сьвяткуюць цяпер? Яны што, сьвяткуюць Раство? Большасьць зь іх, 95 ці нават 99%? Не, яны ж ядуць і п’юць шампанскае на Новы год, хоць праваслаўны пост ніхто не адмяняў, а яны быццам бы ўсе праваслаўныя».
«У прынцыпе, любому верніку ня так шмат і трэба, апроч як памаліцца ды падзякаваць Богу. Але сапраўды ўвечары ў нас была нейкая сьвяточная вячэра з сукамэрніцамі. Мы, праўда, у розныя часы сьвяткавалі Раство: і 25-га, і 7-га. Але, прынамсі, калі ёсьць такое жаданьне падзякаваць Богу, то ня можа быць ніякіх перашкодаў, дзе б ні знаходзіўся. Вядома, гэта не выглядае гэтак па-сямейнаму, урачыста, затое шчыра».
«Выяўляюць і складаюць паперы аб парушэньні. Гэтак званая „наруха“. А калі ёсьць некалькі „нарух“, то можна адправіцца ў зону».
Карэспандэнт: «Зусім ня ўлічваюць тое, што гэта Раство, што сьвята?»
«Не, вы што? Адміністрацыя мусіць выяўляць такія факты, а калі выявіла, то мусіць афармляць шмат папераў. З-за гэтага яны вельмі злыя. Гэтак і кажуць асуджаным, што вы нам сьвята сапсавалі. І, натуральна, там вакол гэтага алькаголю ўвесь час ідзе схаваная вайна, якая то разгараецца, то прыціхае. Таму само сьвята, сэнс якога — ціхая радасьць, любоў ды вера, — яно там ператвараецца ў крыкі-лаянкі. Зразумела, што сьвяточнага настрою ў такіх мясьцінах чакаць ня варта. Але ўсё роўна той, хто хоча адзначыць, заўсёды можа знайсьці магчымасьць памаліцца і ціхенька ў сэрцы зьберагчы тую зьнічку».
«У Міколы ёсьць маленькі кавалак, дзе пастаўленыя іконкі. Ведаю, што летась яны знайшлі магчымасьць нейкім чынам гэтае сьвята адзначыць, а як цяпер — ня ведаю. Але дакладна ведаю, што ён спавядаўся, духоўна падрыхтаваўся да сьвята, якое заўсёды адзначае і вельмі любіць. На жаль, у яго не было магчымасьці атрымаць ніякіх перадач ці бандэроляў да сьвята. Спадзяюся, што ў „атаварцы“, можа, набудзе якую зэфірынку да сьвяточнага стала».
Паводле Марыны Адамовіч, калі Мікалай Статкевіч сядзеў у шклоўскай калёніі, то знаходзіў магчымасьць хоць неяк, але адзначыць Раство. А вось пра пэрыяд, калі муж быў у вязьніцы КДБ, такіх успамінаў ад яго яна ня чула. Акрамя таго, што на пачатку 2011 году былы кандыдат на прэзыдэнта Мікалай Статкевіч на знак пратэсту трымаў галадоўку.
«Божае Раство як сьвята, на жаль, бальшавізмам было выкараненае. І ў сучасным лібэральным сьвеце гэта таксама не вітаецца. Таму калі што і сьвяткуецца ў зоне, дык гэта Новы год. Але калі ёсьць пара сапраўдных вернікаў у зоне, яны, вядома, сустрэнуцца, запараць гарбаткі, памоляцца і адсьвяткуюць і Раство. Але гэта адзінкавыя выключэньні. І ня толькі ў зоне, а нават у грамадзтве. Паглядзіце, што ў нас сьвяткуюць цяпер? Яны што, сьвяткуюць Раство? Большасьць зь іх, 95 ці нават 99%? Не, яны ж ядуць і п’юць шампанскае на Новы год, хоць праваслаўны пост ніхто не адмяняў, а яны быццам бы ўсе праваслаўныя».
Наста і Зьміцер Дашкевічы
У жонкі Дашкевіча Насты свой досьвед адзначэньня Раства — у сьледчым ізалятары КДБ «амэрыканка». Маладая жанчына трапіла туды пасьля 19 сьнежня 2010 году і сядзела ў адной камэры з журналісткай Ірынай Халіп. Наста Дашкевіч згадала, што нават за кратамі ў КДБ Раство яны ўсё ж адзначылі, прычым двойчы:«У прынцыпе, любому верніку ня так шмат і трэба, апроч як памаліцца ды падзякаваць Богу. Але сапраўды ўвечары ў нас была нейкая сьвяточная вячэра з сукамэрніцамі. Мы, праўда, у розныя часы сьвяткавалі Раство: і 25-га, і 7-га. Але, прынамсі, калі ёсьць такое жаданьне падзякаваць Богу, то ня можа быць ніякіх перашкодаў, дзе б ні знаходзіўся. Вядома, гэта не выглядае гэтак па-сямейнаму, урачыста, затое шчыра».
Павал Севярынец
У той жа 2011 год недзе ў суседняй камэры сустракаў Раство і сустаршыня партыі БХД Павал Севярынец. Павал згадвае, што разам зь іншымі падсьледнымі, сярод якіх большасьць былі непалітычныя, яны накрылі сьвяточны стол, але паводзілі сябе як найцішэй, бо ў любы момант у камэру маглі ўварвацца людзі ў чорных масках, якія тады тэрарызавалі ўвесь ізалятар. Пранесла. Што да адзначэньня Раства на «хіміі», дзе Павал адбыў наступныя амаль тры гады, паводле Паўла Севярынца, тут у яго ўспаміны ня надта добрыя. Бо на «хіміі» Раство — гэта схаваная барацьба асуджаных з адміністрацыяй: адны імкнуцца пранесьці і расьпіць у інтэрнаце сьпіртное, другія — злавіць і пакараць парушальнікаў рэжыму:«Выяўляюць і складаюць паперы аб парушэньні. Гэтак званая „наруха“. А калі ёсьць некалькі „нарух“, то можна адправіцца ў зону».
Карэспандэнт: «Зусім ня ўлічваюць тое, што гэта Раство, што сьвята?»
«Не, вы што? Адміністрацыя мусіць выяўляць такія факты, а калі выявіла, то мусіць афармляць шмат папераў. З-за гэтага яны вельмі злыя. Гэтак і кажуць асуджаным, што вы нам сьвята сапсавалі. І, натуральна, там вакол гэтага алькаголю ўвесь час ідзе схаваная вайна, якая то разгараецца, то прыціхае. Таму само сьвята, сэнс якога — ціхая радасьць, любоў ды вера, — яно там ператвараецца ў крыкі-лаянкі. Зразумела, што сьвяточнага настрою ў такіх мясьцінах чакаць ня варта. Але ўсё роўна той, хто хоча адзначыць, заўсёды можа знайсьці магчымасьць памаліцца і ціхенька ў сэрцы зьберагчы тую зьнічку».
Марына Адамовіч і Мікалай Статкевіч, архіўнае фота
Марына Адамовіч паведаміла карэспандэнту Свабоды, што палітвязень Мікалай Статкевіч яшчэ 26 сьнежня мінулага году спавядаўся ў праваслаўнага сьвятара, які наведваў магілёўскую турму, таму да сьвята Раства ён духоўна падрыхтаваны:«У Міколы ёсьць маленькі кавалак, дзе пастаўленыя іконкі. Ведаю, што летась яны знайшлі магчымасьць нейкім чынам гэтае сьвята адзначыць, а як цяпер — ня ведаю. Але дакладна ведаю, што ён спавядаўся, духоўна падрыхтаваўся да сьвята, якое заўсёды адзначае і вельмі любіць. На жаль, у яго не было магчымасьці атрымаць ніякіх перадач ці бандэроляў да сьвята. Спадзяюся, што ў „атаварцы“, можа, набудзе якую зэфірынку да сьвяточнага стала».
Паводле Марыны Адамовіч, калі Мікалай Статкевіч сядзеў у шклоўскай калёніі, то знаходзіў магчымасьць хоць неяк, але адзначыць Раство. А вось пра пэрыяд, калі муж быў у вязьніцы КДБ, такіх успамінаў ад яго яна ня чула. Акрамя таго, што на пачатку 2011 году былы кандыдат на прэзыдэнта Мікалай Статкевіч на знак пратэсту трымаў галадоўку.