Чаму беларускія ўлады вырашылі ўсё ж перадаць Расеі Ўладзіслава Баўмгертнэра? Ці прывядзе зьмена ўласьнікаў «Уралкалія» да пажаданых для кіраўніцтва Беларусі вынікаў? Хто перамог у «калійнай вайне» — палітычна і эканамічна?
На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы Праскі Акцэнт адказваюць: з Масквы — рэдактар аддзелу палітыкі часопіса «Русский репортер» Віктар Дзятліковіч, зь Менску — эканамічны экспэрт Сяргей Чалы і кіраўнік аналітычных праектаў кампаніі БелаПАН Аляксандар Класкоўскі. Вядзе перадачу Віталь Цыганкоў.
Мы ведаем, што Аляксандар Лукашэнка неаднаразова вылучаў дзьве галоўныя ўмовы: зьмена ўласьніка «Ўралкалія» і матэрыяльная кампэнсацыя. На гэты момант, наколькі вядома з прэсы, выкананая толькі адна ўмова; пра матэрыяльную кампэнсацыю ніхто нават не намякае.
Ці азначае гэта, што ўсё такі Менск вырашыў, што ня варта далей разгойдваць гэтую лодку, ня варта працягваць «калійную вайну», і прапанаваў Маскве мір і сяброўства? Ці азначае гэта, што пытаньне кампэнсацыі сапраўды ўжо зьнятае з парадку дня? Ці экстрадыцыя кіраўніка «Ўралкалія» ў Маскву тут у прынцыпе нічога не мяняе, і пытаньне пра кампэнсацыю афіцыйны Менск яшчэ будзе ставіць?
Дзятліковіч: Я лічу, што пытаньне пра кампэнсацыю зьнятае з парадку дня. Чаму? Мне падаецца, што для Аляксандра Лукашэнкі сёньня галоўнае — гэта вяртаньне да былой схемы рэалізацыі прадукцыі «Беларуськалія» і «Ўралкалія». І я думаю, што Лукашэнка атрымаў калі ня нейкія гарантыі, дык абяцанкі пра тое, што тая ранейшая схема будзе адноўленая. І таму зараз для яго не прынцыповае пытаньне аб вяртаньні ста мільёнаў даляраў, для яго больш важна тое, каб «Беларуськалій» аднавіў вытворчасьць у тых аб’ёмах, якія былі раней, і пачаў атрымліваць такі прыбытак, які атрымліваў раней.
Цыганкоў: Ці згодны Вы зь Віктарам? Ці сапраўды гэты вынік можа казаць пра тое, што псыхалягічна і палітычна першая мэта была больш прынцыповай для Аляксандра Лукашэнкі, а пытаньне кампэнсацыі не такое ўжо важнае, і яго можна сапраўды вырашыць далейшым супрацоўніцтвам?
Чалы: Па-першае, я ўжо нават чуў афіцыйную заяву з расейскага боку аб тым, што не было аніякай кампэнсацыі, то бок ажно да таго, што ня проста замаўчалі гэта пытаньне, а нават сьцьвярджаюць, што яе проста не было. Хаця, шчыра кажучы, у мяне ў гэтым ёсьць сумневы, таму што па дынаміцы валютнага рынку на працягу апошняга тыдня там можна было адсачыць адзін дзень, на працягу якога была нечакана вялікая прапанова замежнай валюты, — чаго раней не назіралася. Так што, цалкам магчыма (хаця, зразумела, што гэта «віламі па вадзе пісана»), што «пад дываном» гэта пытаньне магло б быць вырашана.
Што датычыцца таго, чаму Баўмгертнэра выпусьцілі цяпер: па-першае, гэта эпапэя цягнулася ўжо занадта доўга, і ўсе прапагандысцкія «плюшкі», якія можна было атрымаць ад гэтай сытуацыі, — яны ўсе былі атрыманыя. Далей нават падтрымліваць цікавасьць да таго, што адбываецца, было дастаткова цяжка. І ў прынцыпе, паколькі выкананыя ўсе фармальныя ўмовы пагадненьня па выдачы (па экстрадыцыі), крымінальная справа заведзеная з той фармулёўкай, якая задавальняе беларускі бок, і тэарэтычна, пытаньне пра кампэнсацыю, мне здаецца, можа стаяць.
Цыганкоў: Мне здаецца, мяжой было ўсё такі набыцьцё акцый «Уралкалія» Прохаравым і, як сьцьвярджаецца, Мазепіным, то бок менавіта адхіленьне Сулеймана Керымава ад акцыянэрства.
Чалы: Так, без сумневу. Падобна, што гэта быў вельмі асабісты для прэзыдэнта ўдар — тое, што ў жніўні зрабіў «Уралкалій». І, адпаведна, наконт Керымава (ды і ня толькі яго аднаго) — ня тое, што бачыць, але нават размаўляць зь ім не хацелася ў якасьці магчымых уладальнікаў гэтай кампаніі.
Цыганкоў: Аляксандар, ці лічыце Вы, што Менск вырашыў пакласьці канец прынамсі гэтай сэрыі «калійнай вайны», і для гэтага сасьпелі ўсе зьнешнія і ўнутраныя прычыны?
Класкоўскі: Ведаеце, я вось слухаю і думаю, што ўсё ж такі беларуская прапаганда — гэта магутная рэч, таму што ўсе падпалі пад яе ўплыў і ўсе думаюць, што Лукашэнка такі сабе былінны асілак, які дыктуе ўмовы Маскве. Гэта не зусім так, і нават зусім ня так.
Ня трэба гэта пытаньне ставіць у такой плашчыні, як быццам ішла, ідзе і будзе ісьці гульня ў адны вароты. Трэба ўлічваць, што Расея — вялікая дзяржава, што Пуцін быў вельмі закрануты асабіста, і на яго ціснула грамадзкая думка, што, маўляў, вось глядзіце: партнэр па інтэграцыі раптам так падступна арыштоўвае топ-мэнэджэра. Гэта была абраза для вялікай краіны, і тое, што Пуцін стрымліваў эмоцыі і казаў, што яны хочуць вырашыць гэтую сытуацыю бяз шуму і гвалту, — гэта не азначае, што ён быў вельмі задаволены.
Іншая рэч, што аб’ектыўна, магчыма, адсунуць у цень Керымава — гэта было і ў ягоных інтарэсах, таму што тут ужо іншы слой праблематыкі, ўнутрырасейскай. Пуцін зьмяніў кіраўніцтва Дагестану, а, як вядома, Керымаў меў вялікі ўплыў на справы ў Дагестане. І ў гэтым кантэксьце, магчыма, часткова інтарэсы Лукашэнкі і Крамля тут супалі: адсунуць у цень Керымава.
Але ўвогуле я думаю, што Лукашэнка знаходзіўся пад моцным прэсінгам. Пуцін (і гэта нават гучала) і ў Сочы на гэтую тэму зь ім размаўляў (калі былі манэўры, ён сюды прылятаў). Таму Лукашэнка вёў рызыкоўную гульню і ўзважваў, як зрабіць так, каб не перагнуць кій. І гэты момант, калі ўсё такі стала вядома, што Керымаў «зьлівае» свае акцыі, — відаць, і быў тым пунктам, калі Лукашэнка вырашыў, што далей перагульваць ня варта, і зрабіў свой ход у адказ.
Цыганкоў: То бок, перафразуючы Вас, можна сказаць, што, як у свой час з грузінскім варыянтам, адбылося прымушэньне да міру?
Аляксандар: Зноў жа, ня трэба думаць, што Лукашэнка быў толькі марыянэткай, зрабіў нейкую паслугу Пуціну і г.д. Гэта ўвогуле фішка, спэцыфіка беларуска-расейскіх адносінаў. З аднаго боку, Беларусь — у страшэннай залежнасьці ад Расеі: закруці кран — і можна за месяц абваліць краіну цалкам. Зь іншага боку, Расея ня можа сабе гэтага дазволіць, таму што Беларусь — сталы стратэгічны вайсковы пляцдарм, такі сабе балькон, які зьвісае над Эўропай. І генэралы, і лобі, гэта велізарнае імпэрскае мысьленьне — усё працуе на тое, каб захаваць балькон. І па-другое, Крэмль генэруе адзін за адным інтэграцыйныя праекты (прычым не даробіць адзін — хапаецца за іншы), і ўсё гэта трэба праплочваць. Таму Лукашэнка гуляе на гэтых вельмі чуйных для Расеі струнах. І гэта вось такое сталае фэхтаваньне.
Чалы: Хачу запярэчыць. Я думаю, што апошнія падзеі паказваюць, што Пуцін цалкам эфэктыўна цярпеў прыніжэньні ад Лукашэнкі апошнім часам. Давайце ня будзем забываць гісторыю таго, як нашы спэцслужбы сярод бела дня спрабавалі арыштаваць аднаго з топ-мэнэджэраў на тэрыторыі Расейскай Фэдэрацыі...
Цыганкоў: Але гэта недаказаная гісторыя...
Чалы: Тым ня менш. Гэта само па сабе кажа пра тое, што гэта яшчэ большая аплявуха, чым арышт Баўмгертнэра ў Менску.
Класкоўскі: Але ж гэта магло быць інсцэніроўкай.
Чалы: Магло быць. А размовы пра Калінінградзкую вобласьць, калі Пуцін нібыта сказаў: «Не пытаньне, забірай», і гэтак далей?.. Тут шмат апошнім часам такіх момантаў, якія паказваюць, што ён далёка не такі моцны, як прынята думаць, і што наша залежнасьць ад Расеі — шмат у чым перабольшаная і шмат у чым узаемная.
Усё, што змагла зрабіць Расея (здавалася б, яшчэ некалькі год таму яна магла б прыдумаць вялікую колькасьць розных рычагоў ціску) — гэта скарачэньне паставак расейскай нафты ў чацьвёртым квартале на 35 працэнтаў, і тое толькі таму, што гэта было ў межах балянсу нафты на гэты год і ня больш за тое. Іншымі словамі, зараз адносіны ў межах гэтых новых інтэграцыйных утварэньняў настолькі зьвязаныя юрыдычнымі нормамі, што выйсьці за іх — гэта для ўсіх «згубіць твар».
Цыганкоў: Вернемся да зьмены ўласьніка «Ўралкалія» — менавіта той кропкі, якая, на думку экспэртаў, і стала вынікам заканчэньня гэтага пэрыяду «калійнай вайны». Ці можна цяпер гарантаваць, што зьмена ўласьніка прывядзе да таго, што хацелі беларускія ўлады? Дзе гарантыя, што новыя ўласьнікі (найперш гэта Прохараў і Мазепін) будуць праводзіць у гэтай галіне палітыку, якая ня будзе супярэчыць інтарэсам «Беларуськалія»? Калі ўвогуле глядзець на сытуацыю бязь нейкіх канкрэтных прозьвішчаў, наколькі на рынку ўвогуле супадаюць інтарэсы «Ўралкалія» і «Беларуськалія», каб была падстава ім зноў сябраваць, зноў яднацца на рынку?
Дзятліковіч: Калі глядзець на сытуацыю бяз прозьвішчаў, дык «Уралкалію» зараз ня трэба вяртацца да мінулых схемаў, а трэба гандляваць каліем так, як яны гэта робяць апошнія месяцы. Пра гэта сьведчаць лічбы: скажам, у верасьні кампанія прадала 850 тысячаў тон, у кастрычніку — 900, у лістападзе будзе яшчэ больш. Карацей, аб’ёмы продажаў павялічваюцца і павялічваюцца, у той час, як аб’ёмы продажу «Беларуськалія» памяншаюцца.
Цыганкоў: Але ж нібыта гэта за кошт дэмпінгу: цэны зьніжаюцца... Хіба расьце прыбытак ад гэтай схемы?
Віктар: Прыбытак не расьце, але тут можна спрачацца аб тым, з-за чаго гэта адбываецца — таму што кошты падаюць на ўсе вырабы хімічнай прамысловасьці: ня толькі на калій, але і на іншую сыравіну. Таму гэта пытаньне: гэта вынік дэмпінгу «Ўралкалія» ці не. Безумоўна, прыбытак і выручка «Ўралкалія» не зьмяншаецца, але ўсё такі аб’ёмы продажаў растуць. Падаецца, што зараз «Уралкалію» больш выгадна праводзіць сёньняшнюю палітыку, але калі казаць яшчэ і пра палітычныя матывы, дык тут можа адбыцца ўсё, што заўгодна. Я думаю, што, безумоўна, была нейкая размова з Прохаравым і Мазепіным таго ж расейскага кіраўніцтва перад тым, як было абвешчана пра пакупку акцый.
Магчыма, адна з умоваў гэтай зьдзелкі — менавіта вяртаньне да былых адносінаў зь «Беларускаліем», тым больш што, я думаю, у гэтым зацікаўлены і адзін з пакупнікоў акцый — Дзьмітрый Мазепін, у сувязі з тым, што ў яго ёсьць свае інтарэсы ў Беларусі. У Прохарава няма, а ў Мазепіна ёсьць. Мы памятаем, што нават некалі яго прозьвішча называлася як прозьвішча чалавека, які можа стаць віцэ-прэм’ерам Беларусі. Маскоўскія экспэрты гавораць, што Мазепін быў бы вельмі рады ўзяць пад свой кантроль Мазырскі НПЗ, калі будзе праводзіцца прыватызацыя. Яму выгадна наладжваць з Аляксандрам Лукашэнкам добрыя адносіны, і дзеля гэтага ён можа ўпэўніць таго ж Прохарава, што трэба вяртацца да новай схемы супрацоўніцтва зь «Беларускаліем».
Цыганкоў: Калі адбудзецца гэта вяртаньне — гэта будзе больш палітычным крокам па ўсіх тых прычынах, якія Вы назвалі, ці яно таксама і эканамічна абгрунтаванае і патрэбна «Ўралкалію»?
Дзятліковіч: Я думаю, што гэта ўсё ж будзе больш палітычны крок, чым эканамічны.
Цыганкоў: Сяргей, на Вашу думку, у такой схеме — калі «Ўралкалій» і «Беларуськалій», забыўшы на ўсе ранейшыя крыўды, зноў яднаюцца — гэта будзе вынік нейкіх загадаў зьверху, нейкіх палітычных меркаваньняў (калі гэта адбудзецца), ці да гэтага вядзе нейкая эканамічная лёгіка?
Чалы: Справа ў тым, што рынак калійных угнаеньняў — ён вельмі спэцыфічны. Вельмі-вельмі малая доля спотавых паставак, у асноўным — гэта доўгатэрміновыя кантракты, і як правіла, гэта вынік працяглых перамоў паміж прадаўцамі і пакупнікамі. Мы ведаем, што бываюць пэрыяды забастоўкі і тых, і другіх. У прынцыпе, тут інтарэс усіх удзельнікаў гэтага рынку з боку прадаўца нейкім чынам каардынуе свае дзеяньні. Эканамічная лёгіка заўжды, незалежна ад таго, як будуць складвацца палітычныя абставіны, будзе імкнуцца да таго, каб калі й не ствараць нейкі юрыдычны картэль, дык хаця б нейкі кансорцыюм па збыце (нейкае больш слабае аб’яднаньне, але яго існаваньне было б лягічным).
Больш за тое, калі глядзець уважліва апошнія выказваньні топ-асобаў «Уралкалія» адносна таго, што яны будуць рабіць далей, — дык там зьмянілася танальнасьць. Калі раней той жа Баўмгертнэр (яшчэ да таго, як яго схапілі ў Менску, у «Ведомостях» было гіганцкае інтэрвію) казаў пра тое, што яны ніколі ўвогуле ня вернуцца і што іх палітыка цяпер — гэта аб’ёмы. І кошт ім неістотны, таму што іх задача — вывесьці з рынку новыя праекты, якія становяцца рэнтабэльнымі, па кошце вышэй за той, які яны могуць сабе дазволіць, і г.д. Цяпер размова ідзе зусім пра іншае: зараз яны гавораць, што вось гэта стратэгія (аб’ёмаў супраць коштаў) канечне будзе часовай. Калі яны ўзновяць сваю долю на рынку, пасьля гэтага разумным будзе пераход да той жа палітыкі абмежаваньня аб’ёмаў і спробы падняцьця коштаў. А гэта без супрацоўніцтва, нейкай каардынаванай палітыкі збыту (у дадзеным выпадку канешне ж зь «Беларуськаліем», бо значна складаней гэта будзе рабіць з амэрыканцамі альбо немцамі) — рабіць даволі складана.
Цыганкоў: Дык ці паказаў Лукашэнка «кузькіну маць» сваім апанэнтам? Ці абараніў ён Беларусь «ад алігархаў і прыхватызатараў», як гэта прадстаўляе БТ? Ці нэгатыўныя наступствы пераважаюць ад таго, што інвэстары цяпер будуць аб’яжджаць Беларусь, як гэта сьцьвярджаецца? Ці будуць цяпер расейскія бізнэсоўцы асьцерагацца кіраўніка Беларусі і паводзіць сябе зь ім больш асьцярожна, маючы перад сабой прыклад Баўмгертнэра?
Класкоўскі: Натуральна, што ў піяраўскай плашчыні, пры масіраванай падтрымцы прапаганды Лукашэнка выйграў у вачох найперш свайго электарату. Дарэчы, гэта зафіксавала і незалежная сацыялёгія — пры тым, што ў эканоміцы нарасталі нэгатыўныя зьявы, а рэйтынг Лукашэнкі падняўся на некалькі пунктаў. Найхутчэй, гэта стала наступствам ягоных паводзінаў у «калійнай вайне», калі ён увасабляў свой вядомы выраз, што яго ніхто ня можа нахіліць. Але і ў Расеі многім спадабалася, як ён «мочыць» алігархаў, якіх там большасьць ненавідзіць.
Але зь іншага боку, па-першае, выкупу расейцы не далі. Па-другое, прыкруцілі нафтавы кран і падвесілі нафтавы балянс на наступны год. Па-трэцяе, прытрымалі апошні транш крэдыту па лініі антыкрызіснага фонду ЭўрАзЭС.
Дарэчы, наконт «выкупу». Многія гэта зразумелі літаральна. Але гэта хутчэй была рытарычная фігура, тут не было нейкага канкрэтнага юрыдычнага пазову да Расеі. Я думаю, Лукашэнка тут меў на ўвазе, што Пуціну трэба ствараць Эўразійскі Саюз, і пад гэта можна выкочваць усе свае ўмовы — бо цяпер спрыяльны момант. Найперш для беларускага кіраўніка важна ў энэргетычных пытаньнях атрымаць належную кампэнсацыю за вось гэтую ляяльнасьць пры ўваходжаньні ў Эўразійскі Саюз. Таму стаіць рубам пытаньне аб тым, каб Расея зьняла мыты на экспарт нафтапрадуктаў з расейскай нафты. І калі Пуцін пойдзе на гэта, дык тут адразу звальваюцца 4 мільярды ў год — у 40 разоў болей, чым тыя 100 мільёнаў. Таму Лукашэнка тут вядзе шырэйшую гульню.
Цыганкоў: Віктар, а як у Маскве сярод бізнэс-супольнасьці ўспрымалася ўся гэта гісторыя з Баўмгертнэрам. Які сьлед яна пакінула ў прадпрымальніцкіх колах?
Дзятліковіч: Канешне, мала хто чакаў, што Лукашэнка гэтак жорстка будзе сабе паводзіць у дачыненьнях з «Уралкаліем», але імідж кіраўніка Беларусі ня вельмі зьмяніўся ў расейскай бізнэс-супольнасьці. Аднак ня вельмі зьмянілася і жаданьне прыйсьці ў Беларусь са сваімі грашыма.
Тым ня менш, застаюцца прамысловыя прадпрыемствы, якія расейскаму бізнэсу ў любым выпадку цікавыя. Таму нельга сказаць, што, наглядзеўшыся на «калійную вайну», іншыя расейскія бізнэсоўцы ўвогуле выкінуць з галавы думкі, што трэба ўдзельнічаць у прыватызацыі ў Беларусі. Не! Хоць ты арыштаваў Баўмгертнэра і выгнаў яшчэ некалькіх расейскіх інвэстараў — іншыя бізнэсоўцы ўсё роўна будуць працягваць высьвятляць магчымасьць укладаньня грошай у нафтавую галіну ці ў «Беларуськалій». Усё ж расейскія бізнэсоўцы — гэта такія людзі, якіх не напалохаеш арыштам, тым больш арыштам ня іх саміх, не ўладальнікаў кампаніяў, а топ-мэнэджэраў.
Цыганкоў: Дык ці варта разглядаць гісторыю з «Уралкаліем» як спробу Лукашэнкі «адбіцца» ад наскокаў расейскага бізнэсу? Мы бачым, што «фамільнае срэбра» Лукашэнка дагэтуль не згаджаецца прадаваць. Можа ён паказальна і правёў гэтую апэрацыю, каб «ведалі сваё месца»?
Чалы: Шчыра кажучы, я асабліва і ціску расейскага ня бачу на яго з боку Расеі. Калі не лічыць мядзьведзеўскую групоўку, у якую ўваходзіў Дварковіч (і Керымаў якраз быў там). І як толькі з таго боку пачыналіся пытаньні, «калі ж мы будзем аб’ядноўваць МАЗ і КАМАЗ», дык Лукашэнка адразу зьвяртаўся да пуцінскіх — і размовы адразу спыняліся.
Больш за тое, мы бачым, што трэнд пайшоў якраз на нацыяналізацыю, а не прыватызацыю. Апошнія заявы Лукашэнкі на «Кераміне» — «чаму тут толькі 62 працэнты толькі дзяржаўнага, павінна быць 80». Калі сэсія Палаты прыме папраўкі ў закон аб прыватызацыі — аб увядзеньні ўласьніцкага нагляду, дык гэта зробіць бессэнсоўным укладаньні ў кампаніі, якія калісьці былі дзяржаўнымі.
Даўно хацеў запярэчыць Аляксандру Класкоўскаму наконт ягоных словаў, што мы падпалі пад беларускую дзяржаўную прапаганду. Я якраз даўно казаў, што ў сапраўднасьці ў выніку разрыву зь «Беларуськаліем» Керымаў зрабіў сабе горш, і якраз «Уралкалій» стане аб’ектам рэйдэрскага захопу. У выніку атрымаўся не захоп, але «сяброўскае паглынаньне».
Што да «Беларуськалія», дык, у адрозьненьні ад усіх кампаніяў у гэтай галіне, дзе мы бачым кошт акцыяў, і іх можна купіць, — колькі каштуе «Беларуськалій», ня ведае ніхто. І мы ведаем, як патрэбныя Беларусі грошы, што трэба затыкаць дзірку 4 мільярды даляраў — і мінарытарны пакет акцыяў якраз мог бы закрыць гэтую дзірку. Але пасьля таго, як Лукашэнка называў цану 30-32 мільярды, то як цяпер зьніжаць яе і прадаваць акцыі?
Цыганкоў: А як Вы ацэньваеце гэтую лічбу — 30 мільярдаў?
Чалы: Тады, калі яна называлася, — яна, вядома, была вышэй за рынкавую. Аднак калі б стаяла пытаньне пра куплю кантрольнага пакету, дык у якасьці прэміі за кантрольны пакет прыкладна так і атрымалася б. То бок на той момант гэтая цана выглядала дастаткова рэальнай. Але жнівеньскія падзеі гэтую цану працэнтаў на 20 зьнізілі.
Цыганкоў: Аляксандар, цяпер — пасьля пэўнага разьвіцьця падзеяў і атрыманьня новай інфармацыі — ці можна адназначна сьцьвярджаць, што Лукашэнка выйграў «калійную вайну», як гэта лічыла большасьць назіральнікаў яшчэ некалькі месяцаў таму?
Класкоўскі: Я б паглядзеў шырэй на гэтае пытаньне і сказаў бы, што гэты канфлікт пакідае ўражаньне нецывілізаванасьці з абодвух бакоў. Наконт тэмы, ці баяцца расейскія бізнэсоўцы мець справу зь Беларусьсю, я б сказаў так — у іх у Расеі робіцца тое самае. Там «адціскаюць» бізнэсы паводле самых бессаромных схемаў, і тысячы прадпрымальнікаў сядзяць у турмах ні за што.
У сытуацыі з «Уралкаліем» Лукашэнка наўмысна пайшоў на пэўныя эканамічныя страты, каб паказаць, што «мяне голымі рукамі ня возьмеш» — у шырэйшым кантэксьце. Каб Пуцін разумеў, што трэба больш шчодра праплочваць гэтую Эўразійскую інтэграцыю.
Іншая рэч, што ў краіне грошай не стае ўсё больш катастрафічна. І тут Лукашэнка апынаецца паміж молатам і кавадлам: з аднаго боку, ідзе павольны мэтадычны ціск Расеі (давайце прыватызуйце актывы), а зь іншага — патрэбныя грошы, асабліва пад выбары. І як ён будзе выкручвацца з гэтай сытуацыі — гэта для яго вельмі вялікая праблема.
Віктар Дзятліковіч
Сяргей Чалы
Аляксандар Класкоўскі
Віталь Цыганкоў
Цыганкоў: Экстрадыцыя ў Расею спадара Баўмгертнэра, безумоўна, паклала нейкі канец калі ня ўсёй «калійнай вайне», дык пэўнай яе частцы ці пэўнаму яе разьдзелу. Напэўна, якраз на гэтым этапе можна ацаніць, у якім стане аказаліся абодва бакі па выніках гэтага калійнага канфлікту.Мы ведаем, што Аляксандар Лукашэнка неаднаразова вылучаў дзьве галоўныя ўмовы: зьмена ўласьніка «Ўралкалія» і матэрыяльная кампэнсацыя. На гэты момант, наколькі вядома з прэсы, выкананая толькі адна ўмова; пра матэрыяльную кампэнсацыю ніхто нават не намякае.
Ці азначае гэта, што ўсё такі Менск вырашыў, што ня варта далей разгойдваць гэтую лодку, ня варта працягваць «калійную вайну», і прапанаваў Маскве мір і сяброўства? Ці азначае гэта, што пытаньне кампэнсацыі сапраўды ўжо зьнятае з парадку дня? Ці экстрадыцыя кіраўніка «Ўралкалія» ў Маскву тут у прынцыпе нічога не мяняе, і пытаньне пра кампэнсацыю афіцыйны Менск яшчэ будзе ставіць?
«Думаю, Лукашэнка атрымаў калі ня нейкія гарантыі, дык абяцанкі пра тое, што тая ранейшая схема будзе адноўленая»
Дзятліковіч: Я лічу, што пытаньне пра кампэнсацыю зьнятае з парадку дня. Чаму? Мне падаецца, што для Аляксандра Лукашэнкі сёньня галоўнае — гэта вяртаньне да былой схемы рэалізацыі прадукцыі «Беларуськалія» і «Ўралкалія». І я думаю, што Лукашэнка атрымаў калі ня нейкія гарантыі, дык абяцанкі пра тое, што тая ранейшая схема будзе адноўленая. І таму зараз для яго не прынцыповае пытаньне аб вяртаньні ста мільёнаў даляраў, для яго больш важна тое, каб «Беларуськалій» аднавіў вытворчасьць у тых аб’ёмах, якія былі раней, і пачаў атрымліваць такі прыбытак, які атрымліваў раней.
Цыганкоў: Ці згодны Вы зь Віктарам? Ці сапраўды гэты вынік можа казаць пра тое, што псыхалягічна і палітычна першая мэта была больш прынцыповай для Аляксандра Лукашэнкі, а пытаньне кампэнсацыі не такое ўжо важнае, і яго можна сапраўды вырашыць далейшым супрацоўніцтвам?
Чалы: Па-першае, я ўжо нават чуў афіцыйную заяву з расейскага боку аб тым, што не было аніякай кампэнсацыі, то бок ажно да таго, што ня проста замаўчалі гэта пытаньне, а нават сьцьвярджаюць, што яе проста не было. Хаця, шчыра кажучы, у мяне ў гэтым ёсьць сумневы, таму што па дынаміцы валютнага рынку на працягу апошняга тыдня там можна было адсачыць адзін дзень, на працягу якога была нечакана вялікая прапанова замежнай валюты, — чаго раней не назіралася. Так што, цалкам магчыма (хаця, зразумела, што гэта «віламі па вадзе пісана»), што «пад дываном» гэта пытаньне магло б быць вырашана.
Што датычыцца таго, чаму Баўмгертнэра выпусьцілі цяпер: па-першае, гэта эпапэя цягнулася ўжо занадта доўга, і ўсе прапагандысцкія «плюшкі», якія можна было атрымаць ад гэтай сытуацыі, — яны ўсе былі атрыманыя. Далей нават падтрымліваць цікавасьць да таго, што адбываецца, было дастаткова цяжка. І ў прынцыпе, паколькі выкананыя ўсе фармальныя ўмовы пагадненьня па выдачы (па экстрадыцыі), крымінальная справа заведзеная з той фармулёўкай, якая задавальняе беларускі бок, і тэарэтычна, пытаньне пра кампэнсацыю, мне здаецца, можа стаяць.
Цыганкоў: Мне здаецца, мяжой было ўсё такі набыцьцё акцый «Уралкалія» Прохаравым і, як сьцьвярджаецца, Мазепіным, то бок менавіта адхіленьне Сулеймана Керымава ад акцыянэрства.
Чалы: Так, без сумневу. Падобна, што гэта быў вельмі асабісты для прэзыдэнта ўдар — тое, што ў жніўні зрабіў «Уралкалій». І, адпаведна, наконт Керымава (ды і ня толькі яго аднаго) — ня тое, што бачыць, але нават размаўляць зь ім не хацелася ў якасьці магчымых уладальнікаў гэтай кампаніі.
Цыганкоў: Аляксандар, ці лічыце Вы, што Менск вырашыў пакласьці канец прынамсі гэтай сэрыі «калійнай вайны», і для гэтага сасьпелі ўсе зьнешнія і ўнутраныя прычыны?
«Беларусь — сталы стратэгічны вайсковы пляцдарм, такі сабе балькон, які зьвісае над Эўропай»
Класкоўскі: Ведаеце, я вось слухаю і думаю, што ўсё ж такі беларуская прапаганда — гэта магутная рэч, таму што ўсе падпалі пад яе ўплыў і ўсе думаюць, што Лукашэнка такі сабе былінны асілак, які дыктуе ўмовы Маскве. Гэта не зусім так, і нават зусім ня так.
Ня трэба гэта пытаньне ставіць у такой плашчыні, як быццам ішла, ідзе і будзе ісьці гульня ў адны вароты. Трэба ўлічваць, што Расея — вялікая дзяржава, што Пуцін быў вельмі закрануты асабіста, і на яго ціснула грамадзкая думка, што, маўляў, вось глядзіце: партнэр па інтэграцыі раптам так падступна арыштоўвае топ-мэнэджэра. Гэта была абраза для вялікай краіны, і тое, што Пуцін стрымліваў эмоцыі і казаў, што яны хочуць вырашыць гэтую сытуацыю бяз шуму і гвалту, — гэта не азначае, што ён быў вельмі задаволены.
Іншая рэч, што аб’ектыўна, магчыма, адсунуць у цень Керымава — гэта было і ў ягоных інтарэсах, таму што тут ужо іншы слой праблематыкі, ўнутрырасейскай. Пуцін зьмяніў кіраўніцтва Дагестану, а, як вядома, Керымаў меў вялікі ўплыў на справы ў Дагестане. І ў гэтым кантэксьце, магчыма, часткова інтарэсы Лукашэнкі і Крамля тут супалі: адсунуць у цень Керымава.
Беларуская прапаганда — гэта магутная рэч, таму што ўсе падпалі пад яе ўплыў і ўсе думаюць, што Лукашэнка такі сабе былінны асілак, які дыктуе ўмовы Маскве
Але ўвогуле я думаю, што Лукашэнка знаходзіўся пад моцным прэсінгам. Пуцін (і гэта нават гучала) і ў Сочы на гэтую тэму зь ім размаўляў (калі былі манэўры, ён сюды прылятаў). Таму Лукашэнка вёў рызыкоўную гульню і ўзважваў, як зрабіць так, каб не перагнуць кій. І гэты момант, калі ўсё такі стала вядома, што Керымаў «зьлівае» свае акцыі, — відаць, і быў тым пунктам, калі Лукашэнка вырашыў, што далей перагульваць ня варта, і зрабіў свой ход у адказ.
Цыганкоў: То бок, перафразуючы Вас, можна сказаць, што, як у свой час з грузінскім варыянтам, адбылося прымушэньне да міру?
Аляксандар: Зноў жа, ня трэба думаць, што Лукашэнка быў толькі марыянэткай, зрабіў нейкую паслугу Пуціну і г.д. Гэта ўвогуле фішка, спэцыфіка беларуска-расейскіх адносінаў. З аднаго боку, Беларусь — у страшэннай залежнасьці ад Расеі: закруці кран — і можна за месяц абваліць краіну цалкам. Зь іншага боку, Расея ня можа сабе гэтага дазволіць, таму што Беларусь — сталы стратэгічны вайсковы пляцдарм, такі сабе балькон, які зьвісае над Эўропай. І генэралы, і лобі, гэта велізарнае імпэрскае мысьленьне — усё працуе на тое, каб захаваць балькон. І па-другое, Крэмль генэруе адзін за адным інтэграцыйныя праекты (прычым не даробіць адзін — хапаецца за іншы), і ўсё гэта трэба праплочваць. Таму Лукашэнка гуляе на гэтых вельмі чуйных для Расеі струнах. І гэта вось такое сталае фэхтаваньне.
«Пуцін цалкам эфэктыўна цярпеў прыніжэньні ад Лукашэнкі апошнім часам»
Чалы: Хачу запярэчыць. Я думаю, што апошнія падзеі паказваюць, што Пуцін цалкам эфэктыўна цярпеў прыніжэньні ад Лукашэнкі апошнім часам. Давайце ня будзем забываць гісторыю таго, як нашы спэцслужбы сярод бела дня спрабавалі арыштаваць аднаго з топ-мэнэджэраў на тэрыторыі Расейскай Фэдэрацыі...
Цыганкоў: Але гэта недаказаная гісторыя...
Чалы: Тым ня менш. Гэта само па сабе кажа пра тое, што гэта яшчэ большая аплявуха, чым арышт Баўмгертнэра ў Менску.
Класкоўскі: Але ж гэта магло быць інсцэніроўкай.
Пуцін цалкам эфэктыўна цярпеў прыніжэньні ад Лукашэнкі апошнім часам
Чалы: Магло быць. А размовы пра Калінінградзкую вобласьць, калі Пуцін нібыта сказаў: «Не пытаньне, забірай», і гэтак далей?.. Тут шмат апошнім часам такіх момантаў, якія паказваюць, што ён далёка не такі моцны, як прынята думаць, і што наша залежнасьць ад Расеі — шмат у чым перабольшаная і шмат у чым узаемная.
Усё, што змагла зрабіць Расея (здавалася б, яшчэ некалькі год таму яна магла б прыдумаць вялікую колькасьць розных рычагоў ціску) — гэта скарачэньне паставак расейскай нафты ў чацьвёртым квартале на 35 працэнтаў, і тое толькі таму, што гэта было ў межах балянсу нафты на гэты год і ня больш за тое. Іншымі словамі, зараз адносіны ў межах гэтых новых інтэграцыйных утварэньняў настолькі зьвязаныя юрыдычнымі нормамі, што выйсьці за іх — гэта для ўсіх «згубіць твар».
Цыганкоў: Вернемся да зьмены ўласьніка «Ўралкалія» — менавіта той кропкі, якая, на думку экспэртаў, і стала вынікам заканчэньня гэтага пэрыяду «калійнай вайны». Ці можна цяпер гарантаваць, што зьмена ўласьніка прывядзе да таго, што хацелі беларускія ўлады? Дзе гарантыя, што новыя ўласьнікі (найперш гэта Прохараў і Мазепін) будуць праводзіць у гэтай галіне палітыку, якая ня будзе супярэчыць інтарэсам «Беларуськалія»? Калі ўвогуле глядзець на сытуацыю бязь нейкіх канкрэтных прозьвішчаў, наколькі на рынку ўвогуле супадаюць інтарэсы «Ўралкалія» і «Беларуськалія», каб была падстава ім зноў сябраваць, зноў яднацца на рынку?
Дзятліковіч: Калі глядзець на сытуацыю бяз прозьвішчаў, дык «Уралкалію» зараз ня трэба вяртацца да мінулых схемаў, а трэба гандляваць каліем так, як яны гэта робяць апошнія месяцы. Пра гэта сьведчаць лічбы: скажам, у верасьні кампанія прадала 850 тысячаў тон, у кастрычніку — 900, у лістападзе будзе яшчэ больш. Карацей, аб’ёмы продажаў павялічваюцца і павялічваюцца, у той час, як аб’ёмы продажу «Беларуськалія» памяншаюцца.
Цыганкоў: Але ж нібыта гэта за кошт дэмпінгу: цэны зьніжаюцца... Хіба расьце прыбытак ад гэтай схемы?
Віктар: Прыбытак не расьце, але тут можна спрачацца аб тым, з-за чаго гэта адбываецца — таму што кошты падаюць на ўсе вырабы хімічнай прамысловасьці: ня толькі на калій, але і на іншую сыравіну. Таму гэта пытаньне: гэта вынік дэмпінгу «Ўралкалія» ці не. Безумоўна, прыбытак і выручка «Ўралкалія» не зьмяншаецца, але ўсё такі аб’ёмы продажаў растуць. Падаецца, што зараз «Уралкалію» больш выгадна праводзіць сёньняшнюю палітыку, але калі казаць яшчэ і пра палітычныя матывы, дык тут можа адбыцца ўсё, што заўгодна. Я думаю, што, безумоўна, была нейкая размова з Прохаравым і Мазепіным таго ж расейскага кіраўніцтва перад тым, як было абвешчана пра пакупку акцый.
Маскоўскія экспэрты гавораць, што Мазепін быў бы вельмі рады ўзяць пад свой кантроль Мазырскі НПЗ
Магчыма, адна з умоваў гэтай зьдзелкі — менавіта вяртаньне да былых адносінаў зь «Беларускаліем», тым больш што, я думаю, у гэтым зацікаўлены і адзін з пакупнікоў акцый — Дзьмітрый Мазепін, у сувязі з тым, што ў яго ёсьць свае інтарэсы ў Беларусі. У Прохарава няма, а ў Мазепіна ёсьць. Мы памятаем, што нават некалі яго прозьвішча называлася як прозьвішча чалавека, які можа стаць віцэ-прэм’ерам Беларусі. Маскоўскія экспэрты гавораць, што Мазепін быў бы вельмі рады ўзяць пад свой кантроль Мазырскі НПЗ, калі будзе праводзіцца прыватызацыя. Яму выгадна наладжваць з Аляксандрам Лукашэнкам добрыя адносіны, і дзеля гэтага ён можа ўпэўніць таго ж Прохарава, што трэба вяртацца да новай схемы супрацоўніцтва зь «Беларускаліем».
Цыганкоў: Калі адбудзецца гэта вяртаньне — гэта будзе больш палітычным крокам па ўсіх тых прычынах, якія Вы назвалі, ці яно таксама і эканамічна абгрунтаванае і патрэбна «Ўралкалію»?
Дзятліковіч: Я думаю, што гэта ўсё ж будзе больш палітычны крок, чым эканамічны.
«У інтарэсах усіх удзельнікаў калійнага рынку каардынаваць свае дзеяньні»
Цыганкоў: Сяргей, на Вашу думку, у такой схеме — калі «Ўралкалій» і «Беларуськалій», забыўшы на ўсе ранейшыя крыўды, зноў яднаюцца — гэта будзе вынік нейкіх загадаў зьверху, нейкіх палітычных меркаваньняў (калі гэта адбудзецца), ці да гэтага вядзе нейкая эканамічная лёгіка?
Чалы: Справа ў тым, што рынак калійных угнаеньняў — ён вельмі спэцыфічны. Вельмі-вельмі малая доля спотавых паставак, у асноўным — гэта доўгатэрміновыя кантракты, і як правіла, гэта вынік працяглых перамоў паміж прадаўцамі і пакупнікамі. Мы ведаем, што бываюць пэрыяды забастоўкі і тых, і другіх. У прынцыпе, тут інтарэс усіх удзельнікаў гэтага рынку з боку прадаўца нейкім чынам каардынуе свае дзеяньні. Эканамічная лёгіка заўжды, незалежна ад таго, як будуць складвацца палітычныя абставіны, будзе імкнуцца да таго, каб калі й не ствараць нейкі юрыдычны картэль, дык хаця б нейкі кансорцыюм па збыце (нейкае больш слабае аб’яднаньне, але яго існаваньне было б лягічным).
Больш за тое, калі глядзець уважліва апошнія выказваньні топ-асобаў «Уралкалія» адносна таго, што яны будуць рабіць далей, — дык там зьмянілася танальнасьць. Калі раней той жа Баўмгертнэр (яшчэ да таго, як яго схапілі ў Менску, у «Ведомостях» было гіганцкае інтэрвію) казаў пра тое, што яны ніколі ўвогуле ня вернуцца і што іх палітыка цяпер — гэта аб’ёмы. І кошт ім неістотны, таму што іх задача — вывесьці з рынку новыя праекты, якія становяцца рэнтабэльнымі, па кошце вышэй за той, які яны могуць сабе дазволіць, і г.д. Цяпер размова ідзе зусім пра іншае: зараз яны гавораць, што вось гэта стратэгія (аб’ёмаў супраць коштаў) канечне будзе часовай. Калі яны ўзновяць сваю долю на рынку, пасьля гэтага разумным будзе пераход да той жа палітыкі абмежаваньня аб’ёмаў і спробы падняцьця коштаў. А гэта без супрацоўніцтва, нейкай каардынаванай палітыкі збыту (у дадзеным выпадку канешне ж зь «Беларуськаліем», бо значна складаней гэта будзе рабіць з амэрыканцамі альбо немцамі) — рабіць даволі складана.
Цыганкоў: Дык ці паказаў Лукашэнка «кузькіну маць» сваім апанэнтам? Ці абараніў ён Беларусь «ад алігархаў і прыхватызатараў», як гэта прадстаўляе БТ? Ці нэгатыўныя наступствы пераважаюць ад таго, што інвэстары цяпер будуць аб’яжджаць Беларусь, як гэта сьцьвярджаецца? Ці будуць цяпер расейскія бізнэсоўцы асьцерагацца кіраўніка Беларусі і паводзіць сябе зь ім больш асьцярожна, маючы перад сабой прыклад Баўмгертнэра?
Пры тым, што ў эканоміцы нарасталі нэгатыўныя зьявы, рэйтынг Лукашэнкі падняўся на некалькі пунктаў
Класкоўскі: Натуральна, што ў піяраўскай плашчыні, пры масіраванай падтрымцы прапаганды Лукашэнка выйграў у вачох найперш свайго электарату. Дарэчы, гэта зафіксавала і незалежная сацыялёгія — пры тым, што ў эканоміцы нарасталі нэгатыўныя зьявы, а рэйтынг Лукашэнкі падняўся на некалькі пунктаў. Найхутчэй, гэта стала наступствам ягоных паводзінаў у «калійнай вайне», калі ён увасабляў свой вядомы выраз, што яго ніхто ня можа нахіліць. Але і ў Расеі многім спадабалася, як ён «мочыць» алігархаў, якіх там большасьць ненавідзіць.
Але зь іншага боку, па-першае, выкупу расейцы не далі. Па-другое, прыкруцілі нафтавы кран і падвесілі нафтавы балянс на наступны год. Па-трэцяе, прытрымалі апошні транш крэдыту па лініі антыкрызіснага фонду ЭўрАзЭС.
Дарэчы, наконт «выкупу». Многія гэта зразумелі літаральна. Але гэта хутчэй была рытарычная фігура, тут не было нейкага канкрэтнага юрыдычнага пазову да Расеі. Я думаю, Лукашэнка тут меў на ўвазе, што Пуціну трэба ствараць Эўразійскі Саюз, і пад гэта можна выкочваць усе свае ўмовы — бо цяпер спрыяльны момант. Найперш для беларускага кіраўніка важна ў энэргетычных пытаньнях атрымаць належную кампэнсацыю за вось гэтую ляяльнасьць пры ўваходжаньні ў Эўразійскі Саюз. Таму стаіць рубам пытаньне аб тым, каб Расея зьняла мыты на экспарт нафтапрадуктаў з расейскай нафты. І калі Пуцін пойдзе на гэта, дык тут адразу звальваюцца 4 мільярды ў год — у 40 разоў болей, чым тыя 100 мільёнаў. Таму Лукашэнка тут вядзе шырэйшую гульню.
«Расейскія бізнэсоўцы — гэта такія людзі, якіх не напалохаеш арыштам, тым больш арыштам ня іх саміх, не ўладальнікаў кампаніяў, а топ-мэнэджэраў»
Цыганкоў: Віктар, а як у Маскве сярод бізнэс-супольнасьці ўспрымалася ўся гэта гісторыя з Баўмгертнэрам. Які сьлед яна пакінула ў прадпрымальніцкіх колах?
Дзятліковіч: Канешне, мала хто чакаў, што Лукашэнка гэтак жорстка будзе сабе паводзіць у дачыненьнях з «Уралкаліем», але імідж кіраўніка Беларусі ня вельмі зьмяніўся ў расейскай бізнэс-супольнасьці. Аднак ня вельмі зьмянілася і жаданьне прыйсьці ў Беларусь са сваімі грашыма.
Тым ня менш, застаюцца прамысловыя прадпрыемствы, якія расейскаму бізнэсу ў любым выпадку цікавыя. Таму нельга сказаць, што, наглядзеўшыся на «калійную вайну», іншыя расейскія бізнэсоўцы ўвогуле выкінуць з галавы думкі, што трэба ўдзельнічаць у прыватызацыі ў Беларусі. Не! Хоць ты арыштаваў Баўмгертнэра і выгнаў яшчэ некалькіх расейскіх інвэстараў — іншыя бізнэсоўцы ўсё роўна будуць працягваць высьвятляць магчымасьць укладаньня грошай у нафтавую галіну ці ў «Беларуськалій». Усё ж расейскія бізнэсоўцы — гэта такія людзі, якіх не напалохаеш арыштам, тым больш арыштам ня іх саміх, не ўладальнікаў кампаніяў, а топ-мэнэджэраў.
Усё ж расейскія бізнэсоўцы — гэта такія людзі, якіх не напалохаеш арыштам
Цыганкоў: Дык ці варта разглядаць гісторыю з «Уралкаліем» як спробу Лукашэнкі «адбіцца» ад наскокаў расейскага бізнэсу? Мы бачым, што «фамільнае срэбра» Лукашэнка дагэтуль не згаджаецца прадаваць. Можа ён паказальна і правёў гэтую апэрацыю, каб «ведалі сваё месца»?
Чалы: Шчыра кажучы, я асабліва і ціску расейскага ня бачу на яго з боку Расеі. Калі не лічыць мядзьведзеўскую групоўку, у якую ўваходзіў Дварковіч (і Керымаў якраз быў там). І як толькі з таго боку пачыналіся пытаньні, «калі ж мы будзем аб’ядноўваць МАЗ і КАМАЗ», дык Лукашэнка адразу зьвяртаўся да пуцінскіх — і размовы адразу спыняліся.
Больш за тое, мы бачым, што трэнд пайшоў якраз на нацыяналізацыю, а не прыватызацыю. Апошнія заявы Лукашэнкі на «Кераміне» — «чаму тут толькі 62 працэнты толькі дзяржаўнага, павінна быць 80». Калі сэсія Палаты прыме папраўкі ў закон аб прыватызацыі — аб увядзеньні ўласьніцкага нагляду, дык гэта зробіць бессэнсоўным укладаньні ў кампаніі, якія калісьці былі дзяржаўнымі.
Даўно хацеў запярэчыць Аляксандру Класкоўскаму наконт ягоных словаў, што мы падпалі пад беларускую дзяржаўную прапаганду. Я якраз даўно казаў, што ў сапраўднасьці ў выніку разрыву зь «Беларуськаліем» Керымаў зрабіў сабе горш, і якраз «Уралкалій» стане аб’ектам рэйдэрскага захопу. У выніку атрымаўся не захоп, але «сяброўскае паглынаньне».
Што да «Беларуськалія», дык, у адрозьненьні ад усіх кампаніяў у гэтай галіне, дзе мы бачым кошт акцыяў, і іх можна купіць, — колькі каштуе «Беларуськалій», ня ведае ніхто. І мы ведаем, як патрэбныя Беларусі грошы, што трэба затыкаць дзірку 4 мільярды даляраў — і мінарытарны пакет акцыяў якраз мог бы закрыць гэтую дзірку. Але пасьля таго, як Лукашэнка называў цану 30-32 мільярды, то як цяпер зьніжаць яе і прадаваць акцыі?
Цыганкоў: А як Вы ацэньваеце гэтую лічбу — 30 мільярдаў?
Чалы: Тады, калі яна называлася, — яна, вядома, была вышэй за рынкавую. Аднак калі б стаяла пытаньне пра куплю кантрольнага пакету, дык у якасьці прэміі за кантрольны пакет прыкладна так і атрымалася б. То бок на той момант гэтая цана выглядала дастаткова рэальнай. Але жнівеньскія падзеі гэтую цану працэнтаў на 20 зьнізілі.
«Лукашэнка наўмысна пайшоў на пэўныя эканамічныя страты, каб паказаць, што «мяне голымі рукамі ня возьмеш»
Цыганкоў: Аляксандар, цяпер — пасьля пэўнага разьвіцьця падзеяў і атрыманьня новай інфармацыі — ці можна адназначна сьцьвярджаць, што Лукашэнка выйграў «калійную вайну», як гэта лічыла большасьць назіральнікаў яшчэ некалькі месяцаў таму?
Класкоўскі: Я б паглядзеў шырэй на гэтае пытаньне і сказаў бы, што гэты канфлікт пакідае ўражаньне нецывілізаванасьці з абодвух бакоў. Наконт тэмы, ці баяцца расейскія бізнэсоўцы мець справу зь Беларусьсю, я б сказаў так — у іх у Расеі робіцца тое самае. Там «адціскаюць» бізнэсы паводле самых бессаромных схемаў, і тысячы прадпрымальнікаў сядзяць у турмах ні за што.
У сытуацыі з «Уралкаліем» Лукашэнка наўмысна пайшоў на пэўныя эканамічныя страты, каб паказаць, што «мяне голымі рукамі ня возьмеш» — у шырэйшым кантэксьце. Каб Пуцін разумеў, што трэба больш шчодра праплочваць гэтую Эўразійскую інтэграцыю.
Іншая рэч, што ў краіне грошай не стае ўсё больш катастрафічна. І тут Лукашэнка апынаецца паміж молатам і кавадлам: з аднаго боку, ідзе павольны мэтадычны ціск Расеі (давайце прыватызуйце актывы), а зь іншага — патрэбныя грошы, асабліва пад выбары. І як ён будзе выкручвацца з гэтай сытуацыі — гэта для яго вельмі вялікая праблема.