Некаторыя вераць, што адсечаная галава перад тым, як вясёлы кат падыме яе за валасы на пацеху нецярпліваму натоўпу і прыб’е цьвіком да брамы ў якасьці дыдактычнага матэрыялу — яшчэ колькі імгненьняў жыве і мае сувязь з разгубленым ад нечаканай страты целам.
Мабыць, верыў у гэта і магістар карсарскіх навук Клаўс Штортэбэкер. 20 кастрычніка 1401 году ён стаіць у цэнтры Гамбургу, горда выпрастаўшы сьпіну, у шэрагу іншых асуджаных і з усьмешкай пазірае на сякеру, якая з усяе моцы ўдае, што яна тут выпадкова — так, цясьлярскі інструмэнт, забыты безгаловым лайдаком-падмайстрам.
Бургамістар не сьпяшаецца — усё мусіць быць зроблена бездакорна. Ён правярае, ці ў кожнага ліхадзея на бухматых грудзёх вісіць шыльда з надпісам: «Я помогаль партызанам», і строга паглядае на кáта: без маёй каманды не пачынаць!
І вось ён падыходзіць усутыч да Штортэбэкера. Зазірае яму ў вочы. І раптам пірат гучна прамаўляе сваімі разьбітымі вуснамі:
«Пане бургамістру, іду ў заклад, што пасьля таго, як я пазбаўлюся сваёй дурной галавы, я здолею прайсьці міма сваёй каманды, як нічога ніякага!»
Бургамістар чырванее. Але ён любіць шоў. Зусім ня менш, чым сучасны добрапрыстойны і законапаслухмяны грамадзянін.
«Што ж ты хочаш атрымаць, калі зробіш нам на пацеху гэткі... куншцюк? — паволі, зь цяжкасьцю хаваючы задавальненьне, пытаецца бургамістар. — Абліць цябе напасьледак півам? Напіхаць у дзірку ад галавы нюрнбэрскіх сардэлек? Ці, можа, ты бабу хочаш — думаеш, галава ў гэтай справе ня мае значэньня, га? Не спадзявайся толькі, што з табою расплацяцца на тым сьвеце! Пакеты ў пекла мы не дасылаем, дый тарыф табе не па зубах. Вось цябе з пацанамі туды выправіць — гэта можна!»
І ён рагоча, задаволены сабой.
Тым часам вестка пра прапанову Штортэбэкера імгненна аблятае ўвесь натоўп. Народ вітае яе дзікім енкам. «А ты не хацела ісьці!» — дакарае жонку нейкі бондар, які ажно дрыжыць ад прадчуваньня Відовішча.
«Дамовімся так, — кажа Штортэбэкер. — Усе тыя мае хлопцы, паўз каго я здолею прайсьці, пакуль не павалюся, будуць адпушчаныя».
Бургамістру займае мову. Ён ліхаманкава спрабуе прыгадаць, што гаворыць на гэты конт навука — і што ведзьмы ды чарнакніжнікі. Урэшце навука перамагае. Бургамістар няўпэўнена сьмяецца і адступае на крок:
«Што ж — згода!»
І дзея пачынаецца. Штортэбэкер кладзе галаву на плаху. Кат з павагай, з адцяжкай, з кароткім дрывасецкім гэкам апускае сякеру. У першае імгненьне здаецца, што ўсё скончана, галава Штортэбэкера закочваецца пад лаўку — але яшчэ праз сэкунду пірат падымаецца, цяжка, як баксёр з рынгу пасьля накдаўну. Безгаловая постаць рушыць проста на бургамістра, той бляднее. І тады цела Штортэбэкера, нібыта яно мае вочы, разварочваецца, быццам карабель, і шырокім п’яным поступам крочыць уздоўж шэрагу асуджаных.
Адзін.
Другі.
Трэці.
Чацьверты...
Калі Штортэбэкер прамінае адзінаццатага з сваіх таварышаў, бургамістар падыходзіць да яго і ставіць падножку. Пірат падае і больш не ўстае. Натоўп вохае — і потым маўчыць. Доўга-доўга. Быццам гэта ён ня мае галоваў, ня мае ратоў, празь якія можна было выпусьціць увесь свой жах і ўсю роспач.
«Дык... А... Гэтых — таго?» — кажа, запінаючыся і паказваючы на сваіх ахвяраў, кат, і голас яго чуваць ва ўсіх кутках плошчы; усе глядзяць на яго зь нянавісьцю, як на чалавека, які сапсаваў людзям сьвята. А потым горад пачынае крычаць.
«Show must go on!» — лямантуе бондар на нейкай барбарскай мове. «Show must go on!» — крычыць ягоная жонка. А яна і праўда не хацела ісьці...
«Адсячы галовы! Усім! Да адзінага! — крычыць бургамістар. — Закон ёсьць закон!»
І галовы коцяцца, нібы яблыкі.
Мабыць, верыў у гэта і магістар карсарскіх навук Клаўс Штортэбэкер. 20 кастрычніка 1401 году ён стаіць у цэнтры Гамбургу, горда выпрастаўшы сьпіну, у шэрагу іншых асуджаных і з усьмешкай пазірае на сякеру, якая з усяе моцы ўдае, што яна тут выпадкова — так, цясьлярскі інструмэнт, забыты безгаловым лайдаком-падмайстрам.
Бургамістар не сьпяшаецца — усё мусіць быць зроблена бездакорна. Ён правярае, ці ў кожнага ліхадзея на бухматых грудзёх вісіць шыльда з надпісам: «Я помогаль партызанам», і строга паглядае на кáта: без маёй каманды не пачынаць!
І вось ён падыходзіць усутыч да Штортэбэкера. Зазірае яму ў вочы. І раптам пірат гучна прамаўляе сваімі разьбітымі вуснамі:
«Пане бургамістру, іду ў заклад, што пасьля таго, як я пазбаўлюся сваёй дурной галавы, я здолею прайсьці міма сваёй каманды, як нічога ніякага!»
Бургамістар чырванее. Але ён любіць шоў. Зусім ня менш, чым сучасны добрапрыстойны і законапаслухмяны грамадзянін.
«Што ж ты хочаш атрымаць, калі зробіш нам на пацеху гэткі... куншцюк? — паволі, зь цяжкасьцю хаваючы задавальненьне, пытаецца бургамістар. — Абліць цябе напасьледак півам? Напіхаць у дзірку ад галавы нюрнбэрскіх сардэлек? Ці, можа, ты бабу хочаш — думаеш, галава ў гэтай справе ня мае значэньня, га? Не спадзявайся толькі, што з табою расплацяцца на тым сьвеце! Пакеты ў пекла мы не дасылаем, дый тарыф табе не па зубах. Вось цябе з пацанамі туды выправіць — гэта можна!»
І ён рагоча, задаволены сабой.
Тым часам вестка пра прапанову Штортэбэкера імгненна аблятае ўвесь натоўп. Народ вітае яе дзікім енкам. «А ты не хацела ісьці!» — дакарае жонку нейкі бондар, які ажно дрыжыць ад прадчуваньня Відовішча.
«Дамовімся так, — кажа Штортэбэкер. — Усе тыя мае хлопцы, паўз каго я здолею прайсьці, пакуль не павалюся, будуць адпушчаныя».
Бургамістру займае мову. Ён ліхаманкава спрабуе прыгадаць, што гаворыць на гэты конт навука — і што ведзьмы ды чарнакніжнікі. Урэшце навука перамагае. Бургамістар няўпэўнена сьмяецца і адступае на крок:
«Што ж — згода!»
І дзея пачынаецца. Штортэбэкер кладзе галаву на плаху. Кат з павагай, з адцяжкай, з кароткім дрывасецкім гэкам апускае сякеру. У першае імгненьне здаецца, што ўсё скончана, галава Штортэбэкера закочваецца пад лаўку — але яшчэ праз сэкунду пірат падымаецца, цяжка, як баксёр з рынгу пасьля накдаўну. Безгаловая постаць рушыць проста на бургамістра, той бляднее. І тады цела Штортэбэкера, нібыта яно мае вочы, разварочваецца, быццам карабель, і шырокім п’яным поступам крочыць уздоўж шэрагу асуджаных.
Адзін.
Другі.
Трэці.
Чацьверты...
Калі Штортэбэкер прамінае адзінаццатага з сваіх таварышаў, бургамістар падыходзіць да яго і ставіць падножку. Пірат падае і больш не ўстае. Натоўп вохае — і потым маўчыць. Доўга-доўга. Быццам гэта ён ня мае галоваў, ня мае ратоў, празь якія можна было выпусьціць увесь свой жах і ўсю роспач.
«Дык... А... Гэтых — таго?» — кажа, запінаючыся і паказваючы на сваіх ахвяраў, кат, і голас яго чуваць ва ўсіх кутках плошчы; усе глядзяць на яго зь нянавісьцю, як на чалавека, які сапсаваў людзям сьвята. А потым горад пачынае крычаць.
«Show must go on!» — лямантуе бондар на нейкай барбарскай мове. «Show must go on!» — крычыць ягоная жонка. А яна і праўда не хацела ісьці...
«Адсячы галовы! Усім! Да адзінага! — крычыць бургамістар. — Закон ёсьць закон!»
І галовы коцяцца, нібы яблыкі.