45 гадоў таму вайсковая інтэрвэнцыя здушыла «Праскую вясну»
1968 год, Прага
45 гадоў таму, у ноч з 20 на 21 жніўня 1968 году, войскі краінаў Варшаўскай дамовы увайшлі ў Чэхаславаччыну.
Вось як пра гэтую падзею 21 жніўня а 2 гадзіне раніцы паведаміла дзяржаўнае чэхаславацкае радыё:
«Учора, 20 жніўня 1968-га году, а 23-й гадзіне сілы Савецкага Саюзу, Польскай Народнай Рэспублікі, Нямецкай Дэмакратычнай Рэспублікі, Вугорскай Народнай Рэспублікі і Баўгарскай Народнай Рэспублікі перайшлі мяжу Чэхаславацкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Гэта адбылося бязь ведама прэзыдэнта Чэхаславаччыны, старшыні Нацыянальнай Асамблеі, прэм’ера, першага сакратара ЦК кампартыі ды іншых афіцыйных органаў».
Your browser doesn’t support HTML5
Прага, жнівень 1968
Пачатак канца “праскай вясны”.
4 студзеня 1968-га году першым сакратаром чэхаславацкай кампартыі стаў Аляксандар Дубчак, які абвясьціў рэформы пад назвай «сацыялізму з чалавечым тварам». Пасьля гэты пэрыяд чэхаславацкай гісторыі быў названы «праскай вясной».
У красавіку 1968-га году партыйныя рэфарматары апублікавалі дакумэнт пад назвай «Чэхаславацкі шлях да сацыялізму». У ім абвяшчаўся разрыў са спадчынай сталінізму, аднаўленьне асноўных дэмакратычных свабодаў, увядзеньне шматпартыйнай сыстэмы, свабодныя выбары і скасаваньне цэнзуры. Геапалітычнае становішча Чэхаславаччыны – палітычна-вайсковы альянс з Савецкім Саюзам і прыналежнасьць краіны да Варшаўскай дамовы – не аспрэчваліся.
Тым ня менш свабода слова прывяла да крытычных дэбатаў пра ролю кампартыі і аспрэчваньня легітымнасьці яе кіраваньня Чэхаславаччынай. Гэта спачатку насьцярожыла, а потым раззлавала астатнія краіны сацлягеру. На нарадзе 15-17 жніўня 1968 у Маскве было прынятае сакрэтнае рашэньне аб сілавым спыненьні гэтага чэхаславацкага экспэрымэнту.
20-21 жніўня 1968 году прыблізна 250 тысяч салдат зь пяці краін сацыялістычнага лягеру ўварваліся на тэрыторыю Чэхаславаччыны, каб здушыць тое, што камандзіры ім падавалі як «контррэвалюцыяю». У вайсковай апэрацыі і акупацыі Чэхаславаччыны агулам былі задзейнічаныя 750 тысяч вайскоўцаў, 6300 танкаў і бронетраспартэраў, а таксама 800 самалётаў. Так званыя «саюзьніцкія» сілы захапілі ўсе стратэгічна важныя аб'екты, уключна з тэле-радыёстанцыямі. Партыйнае кіраўніцтва на чале з Аляксандрам Дубчакам было арыштаванае і вывезенае ў Маскву на допыты. Месца Дубчака заняў Густаў Гусак, які пачаў праводзіць палітыку згодную з чаканьнямі Масквы і яе сацыялістычных сатэлітаў.
У наступныя месяцы адбыліся чысткі і прызначэньне на кіраўнічыя пасады па ўсёй Чэхаславаччыне прыхільных да Савецкага Саюзу. Дзясяткі тысячаў чэхаў былі вымушаныя эміграваць, а тысячы сышлі з грамадзкага жыцьця. Зіма, якая наступіла пасьля «праскай вясны», цягнулася 20 гадоў.
