Крэфэльд... Ёсьць на рацэ Райн і такі горад. Каля яго прынц Фэрдынанд Браўншвайгскі даў некалі такога перцу з імберцам французам, што потым там амаль два стагодзьдзі нічога асаблівага не адбывалася. Пакуль 12 траўня 1921 году ў ім не нарадзіўся мастак Ёзэф Бойс, які зацьміў і прынца, і французаў, і ўсіх крэфэльдцаў і крэфэльдак, у тым ліку даўно памерлых і яшчэ не народжаных.
Яго дагэтуль называюць гуру постмадэрну — хаця што такое гэты самы постмадэрн і чым ён лепшы за няпост, так ніхто ўцямна і не патлумачыў (як і тое, чаму менавіта гуру, а не які-небудзь бханант, ўпадх’яя або гіранг-туўн). Ён — Творца, які... І вось тут узьнікае невялічкая праблема, бо ад творцы неяк падсьвядома чакаеш твораў. Хаця б нейкіх. Звычка такая існуе дурная. А тут: «Найлепшае, што можна зрабіць — пасекчы палатно сякерай». Ах, як дасьціпна. Ах, баюс.
Вядома, цяжка аспрэчыць, што пэрформанс «Як навучыць курыць вожыка», інсталяцыя «Мёд або ёсьць, або яго няма» і малюнкі ў стылі пэрсанажаў Роні-старэйшага — гэта чыстай вады мастацтва. Што лепш пасадзіць сем тысяч дубоў, чым сем тысяч чалавек. Што сала можна ня толькі жэрці з цыбуляй і чорным хлебам, але і паказваць яго іншым. Што размаўляць зь мёртвым зайцам і жыць з каётам — гэта творчыя акты, якія нешта там абуджаюць. Што для таго, каб быць мастаком, зусім не абавязкова ўмець маляваць. Усё гэта вельмі цяжка паставіць пад сумнеў у часы, калі пасікаць, пакакаць, выціснуць прышч на носе, раскласьці пасьянс зь мерцьвякоў ці бяздарна ўдаваць зь сябе сабаку — ужо не абы-якое культурнае дасягненьне. Прынамсі, патэнцыйнае. Аднак ацаніць такое могуць толькі людзі з адмысловым чыпам у галаве. Ці ў якім іншым месцы. Яны даўно захапілі сьвет, таму лепш зь імі не спрачацца, бо, так ці інакш, яны былі дастаткова літасьцівыя і ня сталі забіраць у нас Дзюрэра, Гою і «Паляўнічых на сьнезе» — а значна разумней будзе проста надзець сваю шапачку з фальгі і патлумачыць, за што я люблю Ёзэфа Бойса.
За яго знакамітую Гісторыю. Якая, як вядома, пачалася 16 сакавіка 1944 году. Менавіта тады «Юнкерс», на борце якога знаходзіўся будучы гуру постмадэрну, быў зьбіты над Крымам. Пілёт загінуў, а дваццацідвухгадовы стралок-радыст Бойс ацалеў, хаця і атрымаў цяжкія пашкоджаньні, у тым ліку пералом чарапной каробкі. Татарскія пастухі падабралі яго і доўга лячылі, абкладваючы салам і лямцам, каб вярнуць арганізму сілу.
То вяртаючыся ў прытомнасьць, то зноў правальваючыся ў сьвет трызьненьня і галюцынацый, салдат Люфтвафэ спасьцігаў абсалютна незнаёмы для сябе сьвет і паступова прасьвятляўся розумам і целам. Урэшце татары паставілі яго на ногі і ён вярнуўся на вайну. Так распавядаў ён сам, калі апынуўся на радзіме, распавядаў да самай сьмерці як пра цалкам рэальныя падзеі. І толькі потым камусьці прыйшло ў галаву праверыць праўдзівасьць легенды. Высьветлілася, што ўжо на другі дзень пасьля таго аварыйнага прызямленьня Бойс апынуўся ў палявым шпіталі і ніякія татары яго не ратавалі. Але гісторыя вельмі прыгожая. Калі б кожны, хто называе сябе мастаком, мог вось так геніяльна прыдумаць сябе — ніякія чыпы нікому не спатрэбіліся б, і шапачкі з фальгі можна было б сьмела выкінуць.
Яго дагэтуль называюць гуру постмадэрну — хаця што такое гэты самы постмадэрн і чым ён лепшы за няпост, так ніхто ўцямна і не патлумачыў (як і тое, чаму менавіта гуру, а не які-небудзь бханант, ўпадх’яя або гіранг-туўн). Ён — Творца, які... І вось тут узьнікае невялічкая праблема, бо ад творцы неяк падсьвядома чакаеш твораў. Хаця б нейкіх. Звычка такая існуе дурная. А тут: «Найлепшае, што можна зрабіць — пасекчы палатно сякерай». Ах, як дасьціпна. Ах, баюс.
Вядома, цяжка аспрэчыць, што пэрформанс «Як навучыць курыць вожыка», інсталяцыя «Мёд або ёсьць, або яго няма» і малюнкі ў стылі пэрсанажаў Роні-старэйшага — гэта чыстай вады мастацтва. Што лепш пасадзіць сем тысяч дубоў, чым сем тысяч чалавек. Што сала можна ня толькі жэрці з цыбуляй і чорным хлебам, але і паказваць яго іншым. Што размаўляць зь мёртвым зайцам і жыць з каётам — гэта творчыя акты, якія нешта там абуджаюць. Што для таго, каб быць мастаком, зусім не абавязкова ўмець маляваць. Усё гэта вельмі цяжка паставіць пад сумнеў у часы, калі пасікаць, пакакаць, выціснуць прышч на носе, раскласьці пасьянс зь мерцьвякоў ці бяздарна ўдаваць зь сябе сабаку — ужо не абы-якое культурнае дасягненьне. Прынамсі, патэнцыйнае. Аднак ацаніць такое могуць толькі людзі з адмысловым чыпам у галаве. Ці ў якім іншым месцы. Яны даўно захапілі сьвет, таму лепш зь імі не спрачацца, бо, так ці інакш, яны былі дастаткова літасьцівыя і ня сталі забіраць у нас Дзюрэра, Гою і «Паляўнічых на сьнезе» — а значна разумней будзе проста надзець сваю шапачку з фальгі і патлумачыць, за што я люблю Ёзэфа Бойса.
За яго знакамітую Гісторыю. Якая, як вядома, пачалася 16 сакавіка 1944 году. Менавіта тады «Юнкерс», на борце якога знаходзіўся будучы гуру постмадэрну, быў зьбіты над Крымам. Пілёт загінуў, а дваццацідвухгадовы стралок-радыст Бойс ацалеў, хаця і атрымаў цяжкія пашкоджаньні, у тым ліку пералом чарапной каробкі. Татарскія пастухі падабралі яго і доўга лячылі, абкладваючы салам і лямцам, каб вярнуць арганізму сілу.
То вяртаючыся ў прытомнасьць, то зноў правальваючыся ў сьвет трызьненьня і галюцынацый, салдат Люфтвафэ спасьцігаў абсалютна незнаёмы для сябе сьвет і паступова прасьвятляўся розумам і целам. Урэшце татары паставілі яго на ногі і ён вярнуўся на вайну. Так распавядаў ён сам, калі апынуўся на радзіме, распавядаў да самай сьмерці як пра цалкам рэальныя падзеі. І толькі потым камусьці прыйшло ў галаву праверыць праўдзівасьць легенды. Высьветлілася, што ўжо на другі дзень пасьля таго аварыйнага прызямленьня Бойс апынуўся ў палявым шпіталі і ніякія татары яго не ратавалі. Але гісторыя вельмі прыгожая. Калі б кожны, хто называе сябе мастаком, мог вось так геніяльна прыдумаць сябе — ніякія чыпы нікому не спатрэбіліся б, і шапачкі з фальгі можна было б сьмела выкінуць.