На Магілёўшчыне, у Горацкім раёне, які мяжуе з Смаленскай вобласьцю Расеі, ёсьць дарогі, якія аблюбавалі беларускія кантрабандысты. І беларуская міліцыя, і расейская паліцыя часьцяком ладзяць там аблавы. Па гэтых дарогах вывозяць, каб выгадна прадаць у Расеі, тое, што ўдалося скрасьці ў Беларусі.
Расейская вёска Шэіна. Да Смаленску — семдзесят кілямэтраў. Да беларускага пасёлку Леніна — які дзясятак. Да бліжэйшай нежылой беларускай вёскі Кравяк — каля двух. Зь беларускага боку наежджанай дарогі няма. Пракладзеныя ў сьнезе каляіны — праца кантрабандыстаў, якія вывозяць зь Беларусі мэталалом і скрадзеную маёмасьць. Так сьцьвярджаюць жыхары Шэіна.
Адзін зь вяскоўцаў пераняў журналіста ля свае хаты. Пра Дзень яднаньня Расеі і Беларусі чуў, кажа, па радыё. Што гэта за дзень — ня ведае. На яго погляд, і ў Беларусі, і ў Расеі людзі жывуць аднолькава незаможна.
Спадар: «У нас проста больш хапуг. Панабраліся і бяруць, і бяруць. Усё пушчана на самацёк. А там, у вас, не даюць. Прысякаюць. У Беларусі не было б парадку…»
Карэспандэнт: «А чаму не было б? Лукашэнку — дзякуй?»
Спадар: «Так! Той парадак трымае. І то не ўтрымае. У Беларусі народ больш нахабны. Там бы ўсё парвалі, разабралі. Яны ў Лукашэнкі з-пад носа скрадуць і прывязуць — прададуць. Гэта жулікі! Вось гэта дарога дазваляе. Цёмная дарога на Смаленск. Яны, беларусы, сюды едуць і вязуць. Усё вывезьлі!»
Карэспандэнт: «Беларусь Расеі ці патрэбная?»
Спадар: «Абавязкова!»
Карэспандэнт: «Дык мы ж жулікі! Беларусы!»
Спадар: «Дык а што вам рабіць? У вас жа ў вёсках галадуюць. Там хлеба ж некаторыя добра недаядаюць. У нас так!»
У Шэіне два дзясяткі сядзіб і дванаццаць жыхароў. Амаль усе хаты занядбаныя. На сяле жывуць пераважна самотныя старыя. Адзіная вуліца завецца Пагранічнаю. Людзей на ёй няма. Вяскоўцы па хатах. Баяцца тых самых кантрабандыстаў. На просьбу пагутарыць з хат чулася аднолькавае:
Спадарыня: «Ня буду я гаварыць нічога. Ідзі з богам».
Карэспандэнт: «Ці можна хаця б адно пытаньне задаць вам?»
Спадарыня: «Ня буду на ніякія адказваць. Ня трэба мне. Ідзіце з богам…»
Карэспандэнт: «А чаму, баіцеся?»
Спадарыня: «Ага. Не хачу».
Пасярод Шэіна таксафон. Ля студні на слупе прымацаваны кавалак рэйкі, відаць, каб склікаць вяскоўцаў на выпадак трывогі. З акна хаты выглядае жанчына. На ківок вітаньня адказвае. Пагаджаецца пагутарыць, але празь дзьверы. На пытаньне, ці разумее яна беларускую гаворку, адказвае — што так. Пра Дзень яднаньня Беларусі і Расеі кажа:
«А што на гэты дзень! Мы зь беларусамі не гаворым. Мы тут жывём. Мы туды ня езьдзім. Што нам тыя беларусы! Яны нас ня знаюць, а мы іх. Па тэлевізару як пакажуць, то паглядзім. Там зарасьцяў такіх няма, як у нас. Там усё чысьценька. А ў нас усё пазарасло».
Карэспандэнт: «Вы ж гаворыце больш па беларуску, чым па-расейску?»
Спадарыня: «Ну, мы ж у горадзе не жылі. Усё жыцьцё ў дзярэўні. Усё жыцьцё на фэрме прарабілі. Таму і гаворым так…»
Карэспандэнт: «Дык вы беларусы ці рускія?»
Спадарыня: «Рускія! Як нарадзіліся, так і запісалі нас, што мы рускія».
Карэспандэнт: «А ці хацелі б вы жыць у Беларусі? Лукашэнка ў нас, кажуць, парадак навёў?»
Спадарыня: «Нам ужо ўсё роўна, што ваш, што наш. Мы на пэнсіі — нам розьніцы няма».
Паводле суразмоўніцы, у Шэіна прывозіць харчы бізнэсоўка з райцэнтру Краснае. Бяз хлеба не сядзім, кажа яна. Пэнсіі хапае. У яе пэнсія — 10 тысяч расейскіх рублёў. З гонарам заяўляе, што ейная пэнсія большая, чым тая, якую атрымліваюць пэнсіянэры ў Беларусі. Кажа, чула па тэлевізары, што ў Беларусі пэнсія ледзьве дацягвае да іхных пяці тысяч.
Ёсьць у Шэіне і сядзіба больш заможная за астатнія. Каля яе прыпаркаваныя трактар, грузавік з фургонам, стары жыгуль. На вільчыку тэлевізійная антэна — «талерка». Пагутарыць з гаспадарамі не ўдалося. Ніхто не адчыніў.
Дарога ад Шэіна на Смаленск яшчэ захавала прыкметы асфальту. Бязь сьнегу. З узгорку добра праглядаецца сама вёска з асунутымі хатамі і краявід спрэс у балацявінах. За невялікай рачулкай — пагост. Дабрацца да яго ў веснавую адлігу няма як.
Вяртаньне бездарожжам у Беларусь займае каля гадзіны. Зноў глыбокія каляіны з расталым сьнегам.
Па мастку празь невялікую рачулку праходзіць беларуска-расейская мяжа. Памежных слупоў тут няма. Адразу за мастком — дарога на пасёлак Леніна, пачышчаная ад сьнегу.
Адшукаць людзей у памежнай беларускай вёсцы Кравяк не ўдалося. Праваліўшыся па пояс у сьнег — рызыкаваць, каб прайсьці ў вёску, не наважыўся. Здалёк відаць, што вясковыя хаты разрабаваныя.
Наступная вёска, Старына, таксама аказалася нежылой. Старына ажывае, калі сыходзіць сьнег. Вяртаюцца ў яе дачнікі. Кантрабандысцкая дарога ў Расею ажыве таксама, калі сыдзе сьнег…
Расейская вёска Шэіна. Да Смаленску — семдзесят кілямэтраў. Да беларускага пасёлку Леніна — які дзясятак. Да бліжэйшай нежылой беларускай вёскі Кравяк — каля двух. Зь беларускага боку наежджанай дарогі няма. Пракладзеныя ў сьнезе каляіны — праца кантрабандыстаў, якія вывозяць зь Беларусі мэталалом і скрадзеную маёмасьць. Так сьцьвярджаюць жыхары Шэіна.
70 кілямэтраў да Смаленску. Апошняя дарожная пазнака на беларускай мяжы
Адзін зь вяскоўцаў пераняў журналіста ля свае хаты. Пра Дзень яднаньня Расеі і Беларусі чуў, кажа, па радыё. Што гэта за дзень — ня ведае. На яго погляд, і ў Беларусі, і ў Расеі людзі жывуць аднолькава незаможна.
Спадар: «У нас проста больш хапуг. Панабраліся і бяруць, і бяруць. Усё пушчана на самацёк. А там, у вас, не даюць. Прысякаюць. У Беларусі не было б парадку…»
Карэспандэнт: «А чаму не было б? Лукашэнку — дзякуй?»
Пасярод Шэйны таксафон. Ля студні на слупе прымацаваны кавалак рэйкі — відаць, на выпадак трывогі, каб склікаць вяскоўцаў
Спадар: «Так! Той парадак трымае. І то не ўтрымае. У Беларусі народ больш нахабны. Там бы ўсё парвалі, разабралі. Яны ў Лукашэнкі з-пад носа скрадуць і прывязуць — прададуць. Гэта жулікі! Вось гэта дарога дазваляе. Цёмная дарога на Смаленск. Яны, беларусы, сюды едуць і вязуць. Усё вывезьлі!»
Карэспандэнт: «Беларусь Расеі ці патрэбная?»
Спадар: «Абавязкова!»
Карэспандэнт: «Дык мы ж жулікі! Беларусы!»
Спадар: «Дык а што вам рабіць? У вас жа ў вёсках галадуюць. Там хлеба ж некаторыя добра недаядаюць. У нас так!»
Вёска Шэіна ў занядбаньні
У Шэіне два дзясяткі сядзіб і дванаццаць жыхароў. Амаль усе хаты занядбаныя. На сяле жывуць пераважна самотныя старыя. Адзіная вуліца завецца Пагранічнаю. Людзей на ёй няма. Вяскоўцы па хатах. Баяцца тых самых кантрабандыстаў. На просьбу пагутарыць з хат чулася аднолькавае:
Спадарыня: «Ня буду я гаварыць нічога. Ідзі з богам».
Карэспандэнт: «Ці можна хаця б адно пытаньне задаць вам?»
Спадарыня: «Ня буду на ніякія адказваць. Ня трэба мне. Ідзіце з богам…»
Карэспандэнт: «А чаму, баіцеся?»
Спадарыня: «Ага. Не хачу».
Адзіная вуліца ў вёсцы завецца «Пограничная»
Пасярод Шэіна таксафон. Ля студні на слупе прымацаваны кавалак рэйкі, відаць, каб склікаць вяскоўцаў на выпадак трывогі. З акна хаты выглядае жанчына. На ківок вітаньня адказвае. Пагаджаецца пагутарыць, але празь дзьверы. На пытаньне, ці разумее яна беларускую гаворку, адказвае — што так. Пра Дзень яднаньня Беларусі і Расеі кажа:
«А што на гэты дзень! Мы зь беларусамі не гаворым. Мы тут жывём. Мы туды ня езьдзім. Што нам тыя беларусы! Яны нас ня знаюць, а мы іх. Па тэлевізару як пакажуць, то паглядзім. Там зарасьцяў такіх няма, як у нас. Там усё чысьценька. А ў нас усё пазарасло».
Карэспандэнт: «Вы ж гаворыце больш па беларуску, чым па-расейску?»
Спадарыня: «Ну, мы ж у горадзе не жылі. Усё жыцьцё ў дзярэўні. Усё жыцьцё на фэрме прарабілі. Таму і гаворым так…»
Карэспандэнт: «Дык вы беларусы ці рускія?»
Спадарыня: «Рускія! Як нарадзіліся, так і запісалі нас, што мы рускія».
Карэспандэнт: «А ці хацелі б вы жыць у Беларусі? Лукашэнка ў нас, кажуць, парадак навёў?»
Спадарыня: «Нам ужо ўсё роўна, што ваш, што наш. Мы на пэнсіі — нам розьніцы няма».
Ля кожнай другой хаты на слупах бусьлянкі
Паводле суразмоўніцы, у Шэіна прывозіць харчы бізнэсоўка з райцэнтру Краснае. Бяз хлеба не сядзім, кажа яна. Пэнсіі хапае. У яе пэнсія — 10 тысяч расейскіх рублёў. З гонарам заяўляе, што ейная пэнсія большая, чым тая, якую атрымліваюць пэнсіянэры ў Беларусі. Кажа, чула па тэлевізары, што ў Беларусі пэнсія ледзьве дацягвае да іхных пяці тысяч.
Ёсьць у Шэіне і сядзіба больш заможная за астатнія. Каля яе прыпаркаваныя трактар, грузавік з фургонам, стары жыгуль. На вільчыку тэлевізійная антэна — «талерка». Пагутарыць з гаспадарамі не ўдалося. Ніхто не адчыніў.
Від на Шэіна з боку Смаленску
Дарога ад Шэіна на Смаленск яшчэ захавала прыкметы асфальту. Бязь сьнегу. З узгорку добра праглядаецца сама вёска з асунутымі хатамі і краявід спрэс у балацявінах. За невялікай рачулкай — пагост. Дабрацца да яго ў веснавую адлігу няма як.
Вяртаньне бездарожжам у Беларусь займае каля гадзіны. Зноў глыбокія каляіны з расталым сьнегам.
Від на Шэіна зь беларускага боку
Па мастку празь невялікую рачулку праходзіць беларуска-расейская мяжа. Памежных слупоў тут няма. Адразу за мастком — дарога на пасёлак Леніна, пачышчаная ад сьнегу.
Адшукаць людзей у памежнай беларускай вёсцы Кравяк не ўдалося. Праваліўшыся па пояс у сьнег — рызыкаваць, каб прайсьці ў вёску, не наважыўся. Здалёк відаць, што вясковыя хаты разрабаваныя.
Хата ў беларускай нежылой вёсцы Кравяк
Прайсьці да сядзібаў Кравяка няма як — усё завеяна
Наступная вёска, Старына, таксама аказалася нежылой. Старына ажывае, калі сыходзіць сьнег. Вяртаюцца ў яе дачнікі. Кантрабандысцкая дарога ў Расею ажыве таксама, калі сыдзе сьнег…