Выканаўца абавязкаў

Юрась Бушлякоў, Менск

Як называем па-беларуску чалавека, які што-небудзь выконвае? Часта ў нас у гэтым выпадку проста ідуць ад расійскай формы на -ющ (исполняющий), капіююць яе й ужываюць слова выконваючы. Прыкладам, гавораць, што нехта – выконваючы абавязкі старшыні або дырэктара. Пры такім ужываньні слова выконваючы выступае ў функцыі назоўніка. Адсюль заканамернае пытаньне: ці ня варта нам у функцыі назоўніка выкарыстаць уласна назоўнік, а ня форму дзеяслоўнай будовы? У нашай мове ёсьць цэлы шэраг самых звычайных, традыцыйных, з тыповай структураю, назоўнікаў, якія якраз і адпавядаюць формам дзеепрыметнікавай будовы ў іншых мовах, скажам, у расійскай. Напрыклад, той, хто верыць, – вернік, хто нападае, – нападнік, хто чакае, – чакальнік. Нарматыўныя слоўнікі чалавека, які выступае, рэкамэндуюць называць выступоўцам – не выступаючым, а якраз-такі выступоўцам. Паралельна з выступоўцам ужываюцца й іншыя вытворныя ад дзеяслова выступаць назоўнікі – скажам, выступанец або выступальнік. Гэта вельмі сымпатычная тэндэнцыя – на месцы калек, аманімічных дзеепрыслоўям, мы скарыстоўваем адназначныя назоўнікі, аддаем тым самым перавагу сродкам, словаўтваральным мадэлям, якія ў большай ступені характэрныя для нашае мовы. Вось жа, тое самае трэба рабіць і ў выпадку, калі называем чалавека, які нешта выконвае. Такі чалавек – выканаўца. Скажам, выканаўца абавязкаў, выканаўца жаданьняў. Трэба проста не завужаць ужываньня слова выканаўца. Нашто нам калька там, дзе спраўляецца добра знаёмае, блізкае ўсім слова?