(Дракахруст: ) “Ужо адбыўся Ваш дыялёг у Рызе і паміж сабою і з Вашымі замежнымі калегамі. Да якіх новых высноваў, да якіх новых ідэяў вы прыйшлі, ці зьявіўся ў вас новы погляд на праблему адзінства напярэдадні парлямэнцкіх выбараў? Сп. Калякін, Вам слова”.
(Калякін: ) “Нам ня трэба ехаць у Рыгу, каб весьці дыялёг паміж сабой, цалкам дастаткова сустракацца ў Беларусі. Тут хутчэй адбылася прэзэнтацыя нашых стратэгіяў, нашых пунктаў гледжаньня на разьвіцьцё сытуацыі ў Беларусі для нашых суседзяў, для калегаў, зь якімі мы супрацоўнічаем. Я хачу адзначыць самае галоўнае – мы не супрацьстаім адзін аднаму, у нас адзіная мэта – дэмакратызацыя Беларусі і праз гэта падвышэньне ўзроўню жыцьця нашых грамадзянаў. У нас ёсьць розныя падыходы ў стратэгіі і тактыцы, якія мы з задавальненьнем выслухалі. Гэта быў карысны абмен думкамі”.
(Дракахруст: ) “Сп. Калякін сказаў, што ў Рызе адбылася прэзэнтацыя перадвыбарчых кааліцыяў. Наколькі я зразумеў, там адбылася і прэзэнтацыя вашых супярэчнасьцяў. Ці нейкім чыным адбылося, адбываецца збліжэньне пазыцыяў?”
(Статкевіч: ) “Я мяркую, што тэма гутаркі была абазначана ў назьве канфэрэнцыі – Дэмакратыя за межамі Балтыі. Мы казалі пра сваё бачаньне. Свае пазыцыі выказвалі тры групы – Народная кааліцыя "5+", эўрапейская кааліцыя "Свабодная Беларусь" і група "Рэспубліка", якія прадстаўлялі сябе як асобных суб'ектаў, якія маюць адзінства поглядаў унутры сябе. Я згодны са сп. Калякіным, што для таго, каб весьці гаворку пра аб'яднаньне, ня трэба ехаць за межы Беларусі. Мы неаднаразова заклікалі і працягваем заклікаць іншыя кааліцыі да перамоваў, да адзінства, таму што мы лічым, што ў нас сапраўды вельмі шмат агульнага. Самае галоўнае – што мы адзіныя ў імкненьні да дэмакратыі.
Мы ўсе таксама зацікаўленыя ў тым, каб улада ня здолела фальсыфікаваць выбары. Трэба аб'яднаць нашыя намаганьні, каб гэтага агульнага дасягнуць. Вы маеце рацыю, што зьявілася і рознасьць падыходаў.
Па-першае, гатоўнасьць да перамоваў, да дыялёгу наконт аб'яднаньня праявілі толькі Эўрапейская кааліцыя і група "Рэспубліка". Кааліцыя "5+" да перамоваў не гатовая – іх пазыцыя – "далучайцеся да нас".
Другі пункт, па якім выявіліся супярэчнасьці. За межамі Беларусі гэтая тэма гучыць не настолькі яскрава, але толькі ў праграме Эўрапейскай кааліцыі (менавіта ў праграме, а не ў выступах за мяжою) ёсьць пункт пра імкненьне інтэгравваць Беларусь у Эўрапейскі Зьвяз. Я не лічу гэтае другое разыходжаньне сьмяротным. Аднак на праграмным ўзроўні гэта для нас самае важнае, бо было б недаравальнай памылкай іганараваць факт набліжэньня Эўразьвязу да межаў Беларусі. Але, зразумела, у кожнай партыі і кожнай каліцыі ёсьць свае падыходы. Трэба дамаўляцца, і тут усё ўпіраецца ў пазыцыю адной кааліцыі. Але ёсьць і добры знак, хаця б тое, што ўсе кааліцыі апынуліся за адным сталом. Чамусьці каб беларусам дамовіцца, трэба выехаць за межы Беларусі”.
(Дракахруст: ) “Сп. Калякін, што Вы маглі б адказаць на крытыку, што прагучала з вуснаў сп. Статкевіча – і наконт нежаданьня "5+" да перамоваў, і наконт адсутнасьці ў Вашай кааліцыі эўрапейскага вэктару? Шмат хто ківае менавіта на Вашую партыю, гаворачы, што "5+" не скіраваная ў Эўропу”.
(Калякін: ) “Няма што камэнтаваць, усё зразумела. Ёсьць тры базавыя пазыцыі, якія ляжаць у падмурку кааліцыі "5+" – гэта сувэрэнная Беларусь, гэта правы чалавека, гэта дэмакратыя. Мы выступаем за разьвіцьцё адносінаў з Эўрапейскім Зьвязам, за інтэграцыю з Эўразьвязам настолькі, наколькі яна магчымая сёньня, у тым ліку і з боку Эўрапейскага Зьвязу. І я б катэгарычна гэтак не казаў, што ў нас гэтая тэма не акрэсьленая. У нас сапраўды няма пункту пра ўваходжаньне Беларусі ў Эўразьвяз. Але гэта, на мой погляд, сёньня і немагчыма. Трэба аб'яднанай Эўропе прайсьці вялікі шлях, “пераварыць” тыя краіны, якія да яе далучаюцца зараз. І гэта зойме вялікі час. Мы рэалісты. Але мы хочам, каб Беларусь уваходзіла ў міжнародныя і эўрапейскія структуры, каб яна была паважанай у Эўропе і каб мы мелі добрыя палітычныя, эканамічныя і культурныя адносіны з Эўропай.
Тое самае тычыцца і адносінаў Беларусі з Расеяй. Мы таксама за тое, каб на Ўсходзе не паўставаў новы мур, мы за шчыльныя ўзаемаадносіны з Расеяй, асабліва ў эканамічнай сфэры. У адрозьненьні ад нас "Эўрапейская кааліцыя" створаная нават не для выбараў, яе мэта – прапаганда эўрапейскіх каштоўнасьцяў у Беларусі, далучэньня краіны да Эўразьвязу. Мы не спрабуем зь імі спаборнічаць на гэтым полі. Кааліцыя "5+" створаная адмыслова для выбараў, яна шмат што зрабіла для падрыхтоўкі да выбараў: ёсьць адзіны брэнд, ёсьць плятформа "5 крокаў да лепшага жыцьця", мы маем адзіны сьпіс, у якім 220 кандыдатаў, мы сёньня працуем з выбаршчыкамі ў акругах.
Я ня бачу тут вялікіх супярэчнасьцяў. Калі "Эўрапейская кааліцыя" кажа, што яны больш актыўна працуюць з пункту гледжаньня прапаганды далучэньня да Эўразьвязу – мы не спрабуем зь імі спрачацца. Хаця шмат у якіх партыях у нашай кааліцыі эўрапейскі выбар – праграмнае пытаньне. Беларускі Народны Фронт пачынаючы з 1990 году кажа, што Беларусь павінна быць у складзе Эўразьвязу. Але наша кааліцыя аб'ядноўвае даволі розныя палітычныя сілы, якія маюць свае праграмы. Тое, што мы маем у супольнай плятформе, мы лічылі гэта важным, гэта не супярэчыць нічьім перакананьням, і сёньня мы ў гэтым накірунку працуем”.
(Дракахруст: ) “Пэўны час таму былы кіраўнік місіі АБСЭ ў Менску Ганс Георг Вік надрукаваў у нямецкіх і беларускіх выданьнях сэрыю публікацыяў, у якіх прапанаваў новую стратэгію Захаду адносна Беларусі. Паводле меркаваньня шэрагу экспэртаў зьяўленьне гэтых тэкстаў сьведчыць пра пэўную наўдачу ўсіх ранейшых стратэгіяў. На канфэрэнцыю ў Рызе прыехалі шмат прадстаўнікоў заходніх краінаў, як тых, хто прымае рашэньні, гэтак і тых, хто рыхтуе рашэньні. Па тых размовах, якія ў вас адбыліся, Вы ўбачылі контуры новых стратэгіяў Захаду адносна Беларусі?”
(Калякін : ) “Мы бачым, што яны сёньня прызнаюць рэаліі. Сёньня Беларусь стала памежнай краінай Эўразьвязу. Натуральна, адносіны з Беларусьсю той жа Латвіі, іншых суседзяў будуць будавацца зыходзячы з таго, што яны робяцца сябрамі вялікай супольнасьці і яны будуць дзейнічаць паводле правілаў гэтай супольнасьці. І самая канфэрэнцыя сьведчыць пра тое, што яе галоўнае пытаньне – дэмакратыя за межамі Балтыі, сёньня вельмі хвалюе эўрапейскую супольнасьць. Яны хацелі б, каб гэтыя адносіны былі добрасуседзкімі, каб тут былі добрыя межы, каб праз суседнія краіны не адбывалася нелегальная міграцыя і наркатрафік, каб межы былі з аднаго боку празрыстыя, а з другога – шчыльна зачыненыя для пранікненьня ў Эўразьвяз непажаданых для яго элемэнтаў. Яны хочуць, каб памежныя з Эўразьвязам дзяржавы былі стабільныя, каб у іх не ўзьнікала вострых сацыяльных канфліктаў.
Таму мы бачылі занепакоенасьць тым, што адбываецца ў Беларусі, прынамсі велізарным дэфіцытам дэмакратыі. Я б не сказаў, што адбыліся нейкія кардынальныя зьмены з пункту гледжаньня стратэгіі эўрапейскіх дзяржаваў адносна Беларусі. Чатыры вядомыя ўмовы АБСЭ захоўваюцца, будзе рабіцца палітычны ціск на кіраўніцтва Беларусі па выкананьні гэтых умоваў. Сёньня мы бачым, што нашыя суседзі вельмі занепакоеныя станам правоў чалавека ў Беларусі, сытуацыяй са зьніклымі палітыкамі. Справаздача Пургурыдэса на Парлямэнцкай Асамблеі Рады Эўропы выклікала вельмі гучны рэзананс. Нашая кааліцыя падчас абмеркаваньня ў Рызе ўнесла шэраг сур’ёзных прапановаў, што на наш погляд павінна зрабіць у найбліжэйшы час міжнародная супольнасьць, каб рэальна спрыяць паляпшэньню сытуацыі ў Беларусі”.
(Дракахруст: ) “Сп. Статкевіч, вядома, што ў падыходах Захаду да Беларусі здаўна спаборнічаюць "мяккі" і "жорсткі" падыходы. У якім стане гэтае спаборніцтва знаходзіцца зараз?”
(Статкевіч: ) “Я мяркую, што аніякіх новых падыходаў не зьявілася. Тая самая палеміка працягваецца. Нічога новага і зьявіцца ня можа, бо ані "мяккія", ані "жорсткія" падыходы ня могуць спрацаваць, пакуль вырашальнае слова ня скажа беларускі народ, пакуль беларускае грамадзтва не пакажа сваю волю да дэмакратыі найперш перад існым рэжымам. Гэта – асноўная праблема беларускай апазыцыі, як абудзіць гэтую актыўнасьць, гэтую матывацыю да свабоды. Эўрапейская кааліцыя лічыць, што мы можам зрабіць гэта, разарваўшы тую сувязь, якая існуе паміж словам “дэмакратыя” і эканамічнай катастрофай пачатку 90-х гадоў. Такая сувязь існуе, і таму мы ўжо больш за 10 гадоў знаходзімся ў электаральнай "яміне", наш рэйтынг не перавышае 20-25%. Мы хочам зьвязаць беларускую апазыцыю з эўрапейскай ідэяй, якая атаясамляецца ў сьвядомасьці людзей з высокім узроўнем дабрабыту, і абудзіць такім чынам у грамадзтве матывацыю да барацьбы”.
(Дракахруст: ) “Сп. Статкевіч, Вашая каліцыя мае на мэце далучэньне Беларусі да Эўразьвязу. Сп. Калякін ужо выказаў сумнеў у тым, што самы Эўразьвяз хоча такога далучэньня. Заходнія прадстаўнікі часам прызнаюць, што беларусы, зразумела ж, эўрапейцы, што шлях у Эўропу для краіны ў прынцыпе адчынены. А ці ня ёсьць гэта проста дыпляматычная ветлівасьць?”
(Статкевіч: ) “Народы Балтыі і Польшчы паставілі ідэю далучэньня да Эўразьвязу амаль адразу, калі яны атрымалі незалежнасьць. Сп. Калякін мае рацыю ў тым, што гэта вельмі доўгі працэс, але некалі трэба пачынаць. Калі мы не пачнем гэта зараз, калі не пачнем працаваць з грамадзкай сьвядомасьцю зараз, то мы будзем проста адкладаць гэтае далучэньне да Эўразьвязу. А бясконца балянсаваць паміж Эўразьвязам і Расеяй у нас не атрымаецца. І калі Эўразьвяз гатовы прымаць новых сяброў пры выкананьні пэўных патрабаваньняў, то Расея возьме нас усякімі і адразу, калі ў яе гэта атрымаецца.
Эўразьвязаўскія чыноўнікі сапраўды гавораць пра выкананьне ўмоваў, кажуць, што трэба нейкага "пераварыць". Я ня маю справы з чыноўнікамі, я маю справу з палітыкамі высокага ўзроўню, якія прымаюць рашэньні. Калі ў краіне будзе дэмакратыя, яна мае шанцы дастаткова хутка далучыцца да Эўразьвязу. Я падчас сустрэчаў з эўрапейскімі палітыкамі кажу: "Вы можаце казаць, што Беларусь ня ў стане стаць сябрам Эўразьвязу, бо ў ёй няма дэмакратыі. І гэта будзе праўдай. Але гэта ня будзе дапамагаць дэмакратыі, гэта будзе дапамагаць уладам і тым, хто мае іншую геапалітычную арыентацыю, хто хоча нейкай саюзнай дзяржавы. Усе яны будуць казаць: "Нас у Эўропе ніхто не чакае". Але вы, эўрапейцы, можаце казаць, што Беларусь будзе ў стане стаць сябрам Эўразьвязу, калі ў ёй будзе дэмакратыя. І гэта таксама будзе праўдай, але і сыгналам для нас".
Ведаеце, такія мае словы заўжды сустракаюць станоўчую рэакцыю. Я нагадаю Вам, што ў 1995 годзе ў Беларусь прыяжджала дэлегацыя ЭЗ, якая прапаноўвала Лукашэнку, каб Беларусь далучалася да Зьвязу разам з Польшчай і краінамі Балтыі. Нас тады лічылі адзінай з краінаў СНД, якая прыдатная да ўступленьня ў Эўразьвяз. Але мы ж не падурнелі за гэтыя гады, а наадварот, пры гэтай уладзе паразумнелі і пачалі больш цаніць свабоду і палітычную, і эканамічную”.
(Дракахруст: ) “Не пасьпелі вы прыехаць у Рыгу, як МЗС Беларусі выказаў абурэньне тым, што на канфэрэнцыю не былі запрошаныя прадстаўнікі афіцыйнага Менску. МЗС расцаніў гэта, як "грубы ціск на Беларусь". А можа і сапраўды ёсьць пэўная недарэчнасьць у вашым візыце, маўляў, заходнікі выклікалі апазыцыю, каб праінструктаваць, як скідаць уладу ў вашай краіне. Сп. Калякін, як Вы ставіцеся да такога погляду?”
(Калякін: ) “На мой погляд, беларускі бок вінаваты ў тым, што яго больш не запрашаюць на такія абмеркаваньні. Даволі часта афіцыйныя беларускія прадстаўнікі ігнаравалі публічныя абмеркаваньні сытуацыі ў Беларусі. На апошнім пасяджэньні ў Страсбуры, дзе абмяркоўвалася сытуацыя са зьніклымі, у прыватнасьці, справаздача Пургурыдэса, не прысутнічала афіцыйная дэлегацыя беларускага парлямэнту, яе туды не пусьцілі. Я лічу, што права боку, які запрашае, вызначаць, з кім ён хоча весьці размову.
Што тычыцца нейкага інструктажу, то гэта проста лухта. У асноўным уважліва слухалі нас. Хаця мы, як нармальныя людзі, ніколі не адмовімся ад добрай парады ці крытыкі. Кожны можа казаць тое, што ён думае. Тым больш, мы ведаем пазыцыю нашых уладаў, яны заўсёды могуць белае зрабіць чорным, сказіць пазыцыю, заўсёды ў дзяржаўных мэдыях апазыцыя – гэта тыя, хто хоча пашкодзіць Беларусі, хто прыслужвае Захаду. Гэта суцэльная хлусьня, і ўсё больш людзей разумее гэта. Я мяркую, што сёньня апазыцыя складаецца зь людзей, якія крэўна зацікаўленыя ў тым, каб краіна была сапраўды дэмакратычнай, высокаразьвітай, каб нашы людзі мелі годны ўзровень жыцьця і каб іх паважалі ў сьвеце”.
(Статкевіч: ) “Мы найперш паехалі да нашых суседзяў, зь якім мы жылі побач спрадвеку, а часам і ў адной дзяржаве – у ВКЛ, у Расейскай імпэрыі і ў СССР. Суседзяў заўсёды хвалюе тое, што адбываецца "за плотам", бо калі там кепска, то і ў суседа, у якога ўсё добра, справы могуць стаць кепскімі. Але гэта сапраўды вельмі сумна, што да прыстойных людзей нашу ўладу ўжо не запрашаюць. І тут вінаватая яна сама.
Што тычыцца інструктажоў, то паверце, што ніхто тут не дазволіў сабе такога хамства, тут сабраліся людзі прыстойныя. А калі б нехта сабе гэта і дазволіў, то мы б не дазволілі кіраваць намі, як людзі, якія паважаюць сябе. Адзіная парада, спадзяваньне, якое тут было выказанае, што тры групы публічна задэкляруюць прынцыпы, якія іх аб'ядноўваюць. Дзьве кааліцыі з трох гэта падтрымалі”.
(Дракахруст: ) “Я б хацеў закрануць яшчэ адну тэму – спалучэньне парлямэнцкай і прэзыдэнцкай кампаніі. Некаторыя палітыкі ўжо заявілі пра свае прэзыдэнцкія амбіцыі. З пэўнага пункту гледжаньня самая парлямэнцкая кампанія ёсьць пралёгам прэзыдэнцкай. Як вы ставіцеся да таго, каб ужо зараз пачаць нейкія праймэрыз сярод апазыцыйных лідэраў? Сп. Статкевіч, Вам слова”.
(Статкевіч: ) “Палітыка ў Беларусі надзвычай пэрсаналізаваная. Як і палітыка ва ўсім сьвеце, дарэчы. Людзі ва ўсім сьвеце глядзяць ня толькі на плятформу, але і на асобу. Вы і самі ведаеце галоўнае пытаньне беларускай палітыкі, якое часьцей за ўсё задаюць людзі: "Калі ня ён, то хто?" Я думаю, што беларуская апазыцыя ўвесь час павінна адказваць на гэтае пытаньне. Гэта, безумоўна, страшна і цяжка. Але людзі, якія бяруць на сябе адказнасьць быць лідэрамі палітычных сілаў, павінны браць на сябе і гэтую адказнасьць. І безумоўна, нельга разарваць дзьве такія кампаніі, кожная кампанія зьяўляецца падрыхтоўкай да наступнай – гэта аксыёма палітыкі. І рыхтуючыся да парлямэнцкіх выбараў, мы закладаем падмурак прэзыдэнцкіх. Мы былі б кепскімі палітыкамі, калі б гэтак не рабілі. У кожнай з трох кааліцыяў ёсьць унутры сябе нейкія меркаваньні, і тое, што гэтыя тры кааліцыі прэзэнтавалі тры канкрэтныя асобы – сп. Лябедзька, сп. Статкевіч і сп. Фралоў, гаворыць, што там ідзе нейкі пэрсанальны выбар”.
(Дракахруст: ) “Сп. Калякін, я папрасіў бы Вас адказаць на папрокі сп. Статкевіча наконт негатоўнасьці Вашай кааліцыі да перамоваў аб адзінстве. І яшчэ выказваліся такія меркаваньні, што сама па сабе кааліцыя "5+" – штучная, БНФаўскі электарат не прагаласуе за вас, за камуністаў, камуністычны выбаршчык не падтрымае фронтаўца”.
(Калякін : ) “Сёньня сапраўды дзьве з трох кааліцыяў адназначна заявілі пра сваю падрыхтоўку да прэзыдэнцкіх выбараў. Пра гэта заявіла Сацыял-дэмакратычная партыя – ёсьць адмысловае рашэньне, што Мікола Статкевіч будзе балятавацца ў прэзыдэнты, пра тое ж заявіў і спадар Фралоў. Кааліцыя "5+" займае іншую пазыцыю. Адной з умоваў яе стварэньня была дамоўленасьць, што зараз мы не вызначаем пэрсаналіяў прэзыдэнцкай выбарчай кампаніі. І ніхто сёньня не назваў аніякіх кандыдатаў на прэзыдэнта ад кааліцыі. Мы разумеем, што прэзыдэнцкія і парлямэнцкія выбары зьвязаныя, але нашая задача падчас парлямэнцкіх выбараў – заваяваць давер большасьці грамадзянаў. І калі мы заваюем такі давер, мы будзем мець права вылучыць ад кааліцыі кандыдата на прэзыдэнта.
Што тычыцца нашых адрозьненьняў, то "Народная кааліцыя "5+" прайшла вялікі шлях. Мы маем плятформу, якая ўзгодненая паміж шасьцю палітычнымі партыямі, а гэта даволі складана. Мы маем сьпіс кандыдатаў. Мы гатовыя паляпшаць гэты сьпіс, калі ласка. Калі іншыя палітычныя сілы лічаць, што ў іх ёсьць больш моцная кандыдатура па той ці іншай акрузе, мы гатовыя разглядаць такія прапановы. Але мы не гатовыя вяртацца на 9 месяцаў назад і зноў пачынаць размовы пра аб'яднаньне. Гэта скончыцца гэтак жа сумна, як і прэзыдэнцкія выбары ў 2001 годзе, калі рэальнае аб'яднаньне адбылося за тыдзень да выбараў.
Што тычыцца штучнасьці кааліцыі. Мы шлі да яе шмат часу. Фактычна шлях пачаўся яшчэ ў 1996 годзе, калі ў Вярхоўным Савеце і камуністы, і лібэралы былі ўдзельнікамі імпічмэнту. Практычна з таго часу нашыя партыі стаяць па адзін бок барыкадаў адносна рэжыму і выступаюць за дэмакратызацыю. Існуюць прымхі, што прыхільнікі БНФ ня будуць галасаваць за камуністаў, а камуністычны электарат не прагаласуе за БНФаўцаў. Аднак апытаньні грамадзкай думкі гавораць пра адваротнае. Сёньня больш за дзьве траціны прыхільнікаў ПКБ гатовыя галасаваць за кандыдата ад БНФ, калі ў акрузе ня будзе кандыдата-камуніста. І наадварот – пераважная большасьць прыхільнікаў Народнага Фронту гатовыя галасаваць за кандыдата-камуніста, калі на акрузе ня будзе БНФаўца.
Людзі ў большасьці не адрозьніваюць палітыкаў паводле іх партыйнай праналежнасьці, іх адрозьніваюць паводле стаўленьня да сёньняшняга жыцьця, паводле іх стаўленьня да рэжыму і самае галоўнае, паводле таго, ці належыць гэты чалавек да той сілы, якая гатовая зьмяніць сытуацыю і рэальна палепшыць жыцьцё ў нашай краіне”.