Цнота, то бо чэснота, спачатку была почасьцю мужчыне,
чэснаму ваяру. Яе можна было заслужыць сьмеласьцю, моцай, разумнай стрыманасьцю,
сілай духу, адданасьцю. Пра гэта сьведчыць і лацінскі адпаведнік цноты,
virtus, ад vir – мужчына; гэта значыць – " заслуга мужчыны".
Мужчынскае неўнікнёна ставала агульначалавечым, і цнота паступова стала
абазначаць дабрачэснасьць увогуле, каб урэшце ня ўнікнуць дэвальвацыі ў
цнатлівасьць, уласьцівасьць хутчэй жаночую.
Добра быць цнатліваю дзяўчынаю, кепска быць цнатлівым хлопцам.
Калі цнатлівасьць хоць этымалягічна – вынік пэўнай актыўнасьці, дык
слова "нявіннасьць", якое стала выціскаць з ужытку слова "цнатлівасьць"
у ХХ ст., ёсьць якасьцю яшчэ больш пасыўнай, наіўнай, бясшкоднай і безадказнай.
Мужчыны дамагаюцца ад жанчын цнатлівасьці. Мужчынам падабаецца разбураць.
Бо разбурэньне – гэта авалодваньне. Зруйнаваць – значыць апанаваць. Расейцы
насадзілі сваю ўладу ў Беларусі, ламаючы ўсе нашы цноты – ад цэркваў і
ратушаў да ляндшафтаў і правапісу. Калі Купалава "Раскіданае гняздо" ёсьць
мэтафарай, дык гэта мэтафара зваяванай і падуладнай краіны. Паніч дурыць
галаву Зосьцы, а Сымонка грае на скрыпачцы… Імпэрская ідылія!
Ёсьць нешта рамантычнае ў слове "цнота", ёсьць нешта трагічнае ў слове
"цнатлівасьць".
Беларусы й цяпер застаюцца ў стане агіднай мужчынскай цнатлівасьці.
Вобразна кажучы, у Беларусі няма алькагалізму, у Беларусі спойваюць малалетак.
Андрэй Дынько
