Гэта было летам 1999 году. Разам з групай кінематаграфістаў я ўдзельнічала
ў здымках фільма пра Юзэфа Шыманьчыка. Пан Юзэф да вайны быў знакамітым
фатографам у Косаве на Палесьсі, шмат здымаў у палескіх вёсках. Цяпер яму
90 гадоў, і ён жыве ў Лодзі. У фільме мы хацелі паказаць, як пан Юзэф вяртаецца
праз 60 гадоў туды, дзе жыў і працаваў да вайны, і шукае тых самых людзей,
якіх калісьці фатаграфаваў, або хаця б іх нашчадкаў.
Аднаго дня мы прыехалі ў вёску Стрыгінь непадалёк ад Бярозы. Мы былі
няўпэўненыя, ці жывыя яшчэ тыя людзі, якіх калісьці фатаграфаваў Шыманьчык.
Ад людзй мы даведваемся, што гэтай пары ўжо няма – яны памерлі гадоў пяць
таму. А каб даведацца пра іх больш, нас накіравалі да іх суседкі Марыі
Мшар.
На вялікай машыне з кінакамэрамі і мікрафонамі мы пад’яжджаем да яе
хаты, а пані Марыя ўжо стаіць ля брамкі і зусім ня зьдзіўлена запрашае
нас да хаты: “Заходзьце, я ўжо чакаю Вас ад раніцы, зварыла суп. Паешце”.
Гэта адымае ў нас мову – як гэта з раніцы яна ведала, што мы прыедзем пад
вечар, бо мы самі яшчэ ня ведалі пра гэта. А яна й кажа: “Мне сёньня сьніліся
птушкі – значыць, будуць госьці. Дык я наварыла суп і чакаю”.
А пад час абеду пані Марыя пазнала на адным са здымкаў Шыманьчыка сваю
сьвякруху, якая расказвала калісьці, што да вайны ў Стрыгінь прыяжджаў
пан “поляк” у капялюшы і фатаграфаваў людзей.
Для мяне гэта ўсё было сапраўдным метафізычным узрушэньнем, якое сьведчыла
аб магчымасьці паразуменьня дзьвюх розных цывілізацыяў: тэхнічнай, што
абапіралася на ўсе гэтыя камэры і магнітафоны, і традыцыйнай, якая будуецца
на павер’ях, прыкметах, і, нават, снах.
Ганна Энгелькінг, Беласток
