Выбарчая кампанія-2012: прамежкавыя вынікі

Пад гэтых пытаньнях у «Праскім акцэнце» вядуць спрэчку старшыня Аб'яднанай Грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька, кіраўнік руху «За свабоду» Аляксандар Мілінкевіч і адзін з лідэраў Хрысьціянскай дэмакратыі, экс-кандыдат у прэзыдэнты Віталь Рымашэўскі.

Сярэдзіна кампаніі

Дракахруст: Да дня парлямэнцкіх выбараў засталося паўтара месяца. На гэтым тыдні прайшоў адзін з самых важных этапаў кампаніі, які дазваляе ацэньваць ступень іх эмакратычнасьці – фармаваньне выбарчых камісій. Вынік – ва ўчастковыя выбарчыя камісіі трапілі літаральна адзінкі прадстаўнікоў апазыцыі і незалежнага грамадзтва. Спрэчкі пра ўдзел ці неяўдзел у гэтых выбарах пачаліся ў апазыцыйным асяродзьдзі ледзь не за год да іх пачатку, ідэя байкоту была папулярнай амаль гэтак жа, як і ў 2000 годзе. Але год таму гэтыя спрэчкі мелі крыху абстрактны характар, грунтаваліся на агульнай характарыстыцы палітычнай сытуацыі. Зараз, на падставе таго ж фармаваньня выбарчых камісій, ужо можна больш дакладна сказаць, якімі менавіта будуць гэтыя выбары. Удзельнікі сёньняшняй перадачы – прыхільнікі трох розных тактык: безумоўнага байкоту, ўмоўнага байкоту і ўдзелу ў выбарах. На падставе вынікаў тых этапаў кампаніі, якія ўжо адбыліся – ці зьмяніліся вашы падыходы?

Мілінкевіч: Я думаю, што перш чым дыскутаваць байкот, удзел, абмежаваны ўдзел, трэба вельмі канкрэтна сфармуляваць мэты і задачы, чаго канкрэтна мы хочам дасягнуць нашай працай у гэтай кампаніі. Для нас мэта яшчэ раз нагадаць Аляксандру Лукашэнку, што няма сумленных выбараў, малацікавая. Мы паставілі перад сабой мэту паказаць людзям, што дэмакраты існуюць, што нас не разьбілі, што мы маем ідэі, што ў нас ёсьць праграмы. Проста паказаць людзям, што ёсьць пазытыўная альтэрнатыва, пра якую мы так многа кажам. Таму наш падыход не мяняецца, мы не чакаем, што гэтыя выбары будуць дэмакратычныя. Я ня ведаю нават такіх людзей, хто б так думаў.

І тое, што ў камісію ня ўзялі нашых людзей - мы чакалі, што так і будзе. Наша задача- працаваць з людзьмі. Некаторыя пытаюцца, чаму вы ўвесь час не працуеце, а толькі ў выбары вырашылі. А таму, што зараз мы стаім у пікетах, дзе хочам, ходзім па хатах, колькі хочам. Я сам паціснуў больш за тысячу рук. Таму падыход наш не зьмяніўся, і мы лічым, што вельмі важна паказаць людзям альтэрнатыву.

З тых кантактаў, што ў мяне ёсьць, што адбываецца падчас кампаніі, складваецца ўражаньне, што ў грамадзтве пануе вялікая дэпрэсія, нечаканая для мяне нават. Зьняверанасьць, апатыя, больш за палову людзей, можа 60-70%, ня вераць ні ўладзе, ні апазыцыі, ні самім сабе. Многія кажуць: “Хай дзеці з’яжджаюць - нічога тут ня будзе.”

Дракахруст: Анатоль, вы, ваша партыя байкатавала выбары 2000 году, ўдзельнічала ў выбарах 2008 году, практыкуе ўмоўны байкот зараз. Умовы выбараў былі настолькі розныя ў 2001м, 2008м, 2012м гадах?

Лябедзька: Двойчы ў адну раку ступіць немагчыма. Час бяжыць, сытуацыя зьмяняецца. У нас ёсьць экспэртная рада і аналітычная група, якія займаюцца аналізам сытуацыі, трэндаў. І на аснове гэтага аналізу мы выпрацоўваем сваю тактыку і стратэгію дзеяньняў. Яна бярэцца не проста ад нейкіх эмоцыяў, альбо ад таго, што нехта ўстаў з ложку ў добрым ці ў дрэнным настроі.


Да 2000 году легітымным суб’ектам на міжнароднай арэне выступаў Вярхоўны савет 13-га скліканьня, які быў легітымным для значнай часткі грамадзянаў унутры Беларусі. І ўдзельнічаць ў кампаніі, якая фактычна дэлегітымізавала часткова Вярхоўны савет, якая мяняла правілы Выбарчай кампаніі, канешне, было б няправільным. І трэба прызнаць, што тая кампанія байкоту мела посьпех, таму што ў многіх выбарчых акругах, у той жа Берасцейшчыне, у Менску, выбары не адбыліся. Гэта прызнала нават афіцыйная ўлада.

Што датычыць 2004 і 2008 года, то мы тады як раз рабілі тое, пра што гаворыць Аляксандр Мілінкевіч: мы паказвалі каманду і добра распрацаваную праграму. Але двойчы мы атрымоўвалі адзін і той жа вынік, які сёньня нас не задавальняе. Маючы добрую каманду, мы не дасягаем выніку. Мы былі вымушаны ўнесьці карэктывы, і мы лічым, што зараз трэба не падлажвацца пад уладу, пад правілы гульні Аляксандра Лукашэнкі, а прапаноўваць сваю стратэгію, накідаць свой сцэнар дзеяньняў. У нас праграма вывераная ня сёньня і не ўчора. Гэта напрацоўкі, якія былі зроблены амаль год таму. І час, жыцьцё і падзеі толькі пацьвердзілі правільнасьць таго, што было вырашана год назад.

Дракахруст: Віталь, ваш выбар - байкот. Хада кампаніі пацьвердзіла рацыю вашага пункту гледжаньня ці можа вы чагосьці не далічылі?

Рымашэўскі: Тое, што зараз адбываецца ў Беларусі- спэктакль пад назвай выбары- цалкам пацьвярджае слушнасьць пазыцыі байкоту. Кажуць, што ўключылі адзінкі ў склад участковых камісій. Хрысьціянская дэмакратыі вылучыла 171 прэтэндэнта на ўключэньне ва ўчастковыя камісіі, але па сёньняшнім зьвесткам ніводнага з іх у камісіі не ўключылі. Калі казаць пра магчымасьць працы з людзьмі, то яна ёсьць. Як паказала практыка, можна выкарыстоўваць і легальныя магчымасьці працы. Некаторыя людзі, актывісты кампаніі байкоту, зарэгістравалі ініцыятыўныя групы, але яны не зьбіраюць подпісы за сябе, а зьбіраюць подпісы за вызваленьне палітвязьняў. І мы бачым першыя вынікі, што ўладу гэта вельмі непакоіць і раздражняе, а людзі ў рэгіёнах далучаюцца да кампаніі.

Апатыя ў грамадзтве сапраўды вялікая. І вось калі мы чарговы раз пачнём гэтых людзей падманваць, зацягваць іх ва ўдзел у гэтым спэктаклі, то гэтую апатыю мы толькі памножым. Не хлусіць людзям - гэта першае, што неабходна навучыцца рабіць беларускай апазыцыі. І не легітымізаваць існую нелегітымную ўладу. Кампанія байкоту ўсё гэта робіць. Наколькі яна будзе пасьпяховай - пакажа час. Анансаваць ня будзем, відавочна, што ўлада на гэта рэагуе нэрвова, а людзі, якія далучаюцца да гэтай кампаніі, лічаць, што зрабілі правільны выбар. Я бачу, што ў гэтых людзей ёсьць натхненьне.

Апазыцыя на rendez-vous з народам

Дракахруст: Пры ўсіх абмежаваньнях цяперашняй выбарчай кампаніі яна ўсё ж дае пэўныя магчымасьці камунікацыі з народам ці зьяўляецца нагодай для такіх кантактаў. Наколькі я ведаю, ўсе ўдзельнікі нашай перадачы ці самі удзельнічаюць у зборы подпісаў, стаяць у пікетах за байкот ці ўдзел у выбарах ці маюць інфармацыю пра тое, якія ідуць гутаркі падчас гэтых акцый. На падставе гэтых кантактаў і іншай інфармацыі, якой вы валодаеце – як вы ацэньваеце грамадзска-палітычную «тэмпэратуру» ў краіне, настроі ў грамадзтве? Вас нешта зьдзівіла?


Рымашэўскі: Зьдзівіла. Я вам шчыра скажу, што для мяне асабіста гэта гадзіны натхненьня - сустрэчы з людзьмі, праца з простымі выбаршчыкамі ў Менску. Зьдзівіла тое, з якой ахвотай людзі ставяць подпісы ў падтрымку вызваленьня палітвязьняў. Паўтары гады таму, ў 2011 годзе, падчас судоў мы спрабавалі гэта рабіць у Менску, але людзі баяліся. Зараз наадварот - многія ахвотна ставяць свае подпісы. Многія людзі сапраўды ня ведаюць, што вязьні дагэтуль сядзяць. Гэта таксама і інфармацыйная кампанія. Але вось гэта гатоўнасьць людзей да актыўнасьці мяне сапраўды па-добраму зьдзівіла і дае падставу для натхненьня.
Я думаў, што стан беларускага грамадзтва на сёньняшні дзень горшы, што больш страху. І другая істотная рэч, якую немагчыма не заўважыць - людзі мяняюць сваё стаўленьне нават да слова “палітыка”. Яшчэ пяць гадоў таму ў Беларусі слова “палітыка” было ўспрымалася нэгатыўна. Сёньня калі людзі чуюць слова “палітыка”, яны ўжо ўспрымаюць гэта як нешта блізкае для сябе. Гэтыя людзі актыўна чытаюць інтэрнэт. Такіх людзей становіцца ўсё болей і болей.
Многія называюць найперш “Хартыю 97”, ад многіх менчукоў даводзілася чуць, што яны бяруць інфармацыю адтуль. Прыкладна 25-30% вельмі добра абазнаныя ў палітычных варунках. Яны ведаюць, хто сядзіць, яны цікавяцца, яны турбуюцца і гатовыя падтрымаць. Для нас гэта сапраўды выклік. Мы павінны паспрабаваць аб’яднаць гэтых людзей і даць ім працу, каб яны дапамаглі перамагчы пераменам у Беларусі.

Дракахруст: Аляксандр, якія ў вас уражаньні? Што вас зьдзівіла?

Мілінкевіч: Мы стаім у пікетах, па 2-3 у дзень, вечарамі я хаджу па кватэрах і сапраўды такая колькасьць людзей павіталася з намі, выказала свае думкі, што можна рабіць ужо нейкія сацыялягічныя высновы.


Першая, гэта, як я ўжо казаў, апатыя людзей, якія ня вераць ні дэмакратам, ні Лукашэнку, ні самім сабе. Гэта кепска, бо калі ў грамадзтве большасьць людзей ня вераць ні ў ва што , то вельмі цяжка, амаль немагчыма падняць гэтых людзей на рэформы. А рэформы нам давядзецца рабіць. Другая выснова - гэта тое, што большасьць людзей, нават калі яны разумеюць, што выбараў у нас збольшага няма, лічаць правільным тое, што мы удзельнічаем у выбарчай кампаніі. Вельмі цікаўны момант: многія гавораць, што яны за Лукашэнку, але падпісваюцца за нас, гатовыя галасаваць за мяне, таму што калі у парлямэнце ня будзе альтэрнатывы, то будзе як у балоце. Гэта безумоўна сьведчыць аб тым, што грамадзянская сьвядомасьць расьце, што зьяўляецца вельмі пазытыўным момантам. І толькі два чалавека падышлі да мяне і выказалі незадавальненьне наконт таго, што мы праводзім легітымацыю выбараў.

Я балятуюся ва Ўруччы ў Менску, многія казалі, што там вялікая афіцэрская праслойка, якая нас не падтрымае. Няпраўда, афіцэры таксама падпісваюцца вельмі актыўна. Людзі хочуць чуць хоць нейкую альтэрнатыву. Яны хутчэй за ўсё разумеюць, што мы не пройдзем. А мы і ня хлусім, мы і не кажам, што мы абавязкова патрапім у парлямэнт.

Дракахруст: Анатоль, а якія вашы ўражаньні ад камунікацый з народам?


Лябедзька: У адрозьненьні ад некаторых іншых прадстаўнікоў дэмакратычнай супольнасьці, нашая сацыялёгія абмежаваная, таму што за спробу правесьці пікет у Барысаве мой намесьнік Леў Марголін і кіраўнік рэгіянальнай арганізацыі Васільеў атрымалі 5 мільёнаў штрафу. Гэта азначае, што ня ўсіх улада гатовая прымаць нават на этапе збору подпісу. Хаця, здаецца, заканадаўства ў нас адно і павінна распаўсюджвацца на ўсіх, але ўлады вельмі дрэнна рэагуюць на праўду і праўдзівыя пасланьні. Іх у прынцыпе не вельмі моцна турбуе пасіўны байкот, байкот як сядзеньне на канапе. Іх ня вельмі турбуе, калі людзі ідуць і гавораць пра добрую праграму.

Але вось пасланьне, што краіне патрэбныя выбары, што без сумленных свабодных выбараў немажлівыя ні перамены, ні абнаўленьне, ні разьвіцьцё – гэта ўлады раздражняе. Гэта абсалютная праўда і з гэтым пасланьнем трэба ісьці да людзей праз любыя формы ці актыўнага байкоту ці ўдзелу. Мы ствараем уражаньне ў людзей, што ёсьць нешта падобнае на выбары, што будзе нейкая барацьба, што можа нехта пройдзе ў гэты парлямэнт. Я лічу гэта слабым месцам у выбарчай кампаніі.


А што датычыць настрою, то я пагаджаюся, што апатыя велізарная, якую ня трэба падмацоўваць стварэньнем ілюзіяй і хлусьнёй. Людзям трэба шчыра сказаць, каб яны ішлі і адпачывалі на лецішчах, каб яны займаліся сваімі ўнукамі, але не далучаліся да таго, што стварае ілюзіі і тупіковы шлях разьвіцьця. Я лічу, што гэта важны момант. Я прысутнічаў у Менску на такім сацыялягічным пікеце. З 30 чалавек, з якімі мы правялі размову, 25 чалавек былі на нашым баку. Многія, праўда, пыталіся, ці трэба ўдзельнічаць у нашай кампаніі. Я думаю, што такімі пасланьнямі, калі адны гавораць - удзельнічаць і ісьці да канца, а другія наадварот, што трэба ўсё ж такі арыентавацца на свабодныя выбары без Лукашэнка, як на такую доўгатэрміновую кампанію з яснымі мэтамі, можна ўнесьці блытаніну ў галовы людзей.

А ў астатнім пра досьвед камунікацыі з людзьмі, скажу пакуль што па Менску, ён абсалютна для нас прымальны, бо людзі разумеюць сытуацыю. А вось з апатыяй трэба працаваць. Трэба быць шчырымі і адкрытымі, тады і людзі выйдуць гэтай апатыі.

Дыпляматычная вайна са Швэцыяй і выбары

Дракахруст: Сёлетняя выбарчая кампанія суправаджаецца вострым дыпляматычным канфліктам афіцыйнага Менску са Швэцыяй – Беларусь адклікала сваё пасольства са Стакгольму і запатрабавала ад'езду з Менску ўсяго складу швэцкай дыпмісіі. На ваш погляд – гэта неяк зьвязана з выбарамі, можа паўплываць на іх хаду?

Лябедзька: Міжнародны чыньнік не галоўны, але вельмі важны. Мы заўсёды зыходзілі з пазыцыі, што не прыедзе сюды брыгада будаўнікоў сьветлай будучыні. Але разам з тым Беларусь, канешне, ня можа пабудаваць мур па ўсёй мяжы і закрыцца ад міжнароднай супольнасьці. Таму тое, што сёньня адбываецца я, у першую чаргу, узводжу да сыстэмы, у якой усе рашэньні прымаюцца ў адной галаве. Усе астатнія галовы толькі ківаюць.


Безумоўна, гэта дрэнная сытуацыя, гэты дрэнны фон. З аднаго боку, ён як бы аблягчае непрызнаньне вынікаў гэтай выбарчай кампаніі. Гэта кароткая пэрспэктыва. А больш далёкая пэрспэктыва - такая, што з усяго гэтага выйграе толькі Крэмль, таму што Лукашэнка сёньня абсалютна слабы на міжнароднай арэне, што азначае павелічэньне ўплыву Масквы. І ў сувязі з гэтым Лукашэнка вымушаны будзе ахвяраваць часткамі эканамічнага і палітычнага сувэрэнітэту. Разам з гэтым абвастрэньне сытуацыі можа прывесьці да нейкіх, пакуль што непрадказальных для ўлады, вынікаў, таму што калі давесьці сытуацыю да эканамічных санкцыяў, а сёньня самым галоўным інвэстарам зьяўляецца Аляксандр Лукашэнка, менавіта ён не словамі, а дзеяньнямі падштурхоўвае Бруссэль да ўвядзеньня эканамічных санкцыяў, то трэба прыняць да ўвагі тое, што ўсё ж такі палову валюты Беларусь атрымоўвае ад гандлю з Эўразьвязам. І гэта вельмі моцны інструмэнт ціску і ўзьдзеяньня на сытуацыю. Не хацелася б, каб да гэтага сытуацыя дайшла, але такі трэнд на сёньняшні дзень абазначыўся і Лукашэнка можа стварыць такую сытуацыю. І пасьля гэтага я не магу сказаць, што можа адбыцца на беларускіх прадпрыемаствах, што можа адбывацца наогул у краіне. Гэта пытаньне нават ня толькі Швэцыі, гэта пытаньне адносінаў ня толькі з Эўразьвязам, а з эўраатлантычнай супольнасьцю, яно робіцца вельмі важным фактарам, які будзе прысутнічаць у гэтай выбарчай кампаніі.

Рымашэўскі: Дыпляматычны канфлікт са Швэцыяй- гэта рэакцыя на абразу, у тым ліку і асабістую. Я перакананы, што Аляксандр Лукашэнка менавіта так ўспрыняў палёт і высадку швецкіх мядзьведзікаў над Беларусьсю. І тут трэба адзначыць пасьлядоўнасьць беларускіх уладаў у сваёй міжнароднай пазыцыі- ненахіляльнасьць, адбор амбасадараў. Гэта цалкам упісваецца ў стратэгію міжнародных зносінаў, абраную беларускімі ўладамі. Я лічу, што яна неэфэктыўная і больш таго, бязглуздая, але такая ёсьць. Яна цягнецца ўжо некалькі гадоў. З 19 сьнежня 2010 года гэтая лінія відавочная.

Аднак трэба заўважыць, што яна як раз супярэчыць стратэгіі беларускіх уладаў, што датычыцца выбараў 2012 года. Таму што тут ужо зразумела, што зноў ствараецца такая ілюзія ў грамадзтве, робіцца мэсыдж заходняму дэмакратычнаму грамадзтву, што мы, маўляў, агітацыю дазваляем, нават вось зараз у нас будуць суды над тымі людзьмі, хто ўдзельнічаў у байкотных пікетах, але судзяць іх не за арганізацыю байкотных пікетаў, а за тое, што зьбіралі подпісы за палітвязьняў, што ўжо ёсьць парушэньне.


Так яны гэта трактуюць, а для замежнікаў гэта будзе выглядаць так, што, маўляў, у нас ёсьць свабода. Я перакананы, што і склад «парлямэнту» на жаль пасьля 23 верасьня будзе ўжо трохі іншы. Яны будуць спрабаваць «прадаць» на Захад новы склад парлямэнту, нібыта новыя ўмовы правядзеньня выбараў. Таму ўлады самі сабе шкодзяць гэтым дыпляматычным канфліктам са Швэцыяй. Сваімі паводзінамі яны зрываюць магчымасьць рэалізацыі другой стратэгіі, што можа быць як раз і добра.

19 сьнежня 2010 года яны сарвалі пацяпленьне адносінаў з Эўразьвязам. Відавочна было, што эўрапейцы былі гатовы стаць больш адкрытымі для Беларусі, больш камунікаваць з беларускімі ўладамі, калі б ня гэты жорсткі, беспрэцэдэнтны разгон Плошчы. На гэта ніхто не штурхаў Лукашэнку і сілавікоў. Было відавочна, што гэта была эмацыйная рэакцыя. Там пабілі два шкла, спыніць гэтых людзей маглі б і некалькі дзесяткаў міліцыянтаў. Гэта была правакацыя дзеля таго, каб беларускую дэмакратычную супольнасьць зьнішчыць. Зараз гэта таксама эмацыйная, нерацыянальная рэакцыя на швецкі дэсант плюшавых мядзьведзікаў будзе мець сур’ёзныя наступствы для беларускіх уладаў і яна сур’ёзна сапсуе ім верасьнёўскія выбары.

Дракахруст: Аляксандр, вы згодны, што гэта такая эмацыйная рэакцыя беларускіх уладаў, якая супярэчыць іх уласным інтарэсам, ці гэта лягічнае правядзеньне нейкай лініі?


Мілінкевіч: Вельмі важнае пытаньне -- вызваленьне палітвязьняў і лібэралізацыя атмасфэры выбараў. Я не вялікі прыхільнік кансьпіралягічных тэорый, але вось у 2010 годзе выбары на пачатку былі супэрдэмакратычныя, а скончыліся правакацыямі спецслужбаў, Я бачу ў гэтым расейскі сьлед. У выніку адносіны з Эўропай паляпшаліся ў першай фазе выбараў, а потым пагоршыліся амаль канчаткова. Зараз таксама Эўропа прыпыніла ўвядзеньне новых санкцыяў, былі сыгналы пра тое, што ўсё ж такі магчыма вязьні будуць вызваленыя і адновяцца адносіны з Эўразьвязам. І зараз зноў гэтая высылка Эрыксана на сьмешнай падставе.


Ня буду казаць, што я гэта ведаю, але ўсё роўна ў мяне такое пачуцьцё, што беларуская палітыка фармулюецца не на вуліцы Карла Маркса ў Менску, а ў Крамлі. Таму што ён увесь час выйграе. Ён выйграў у 2010 годзе і ізаляваў нас ад Эўропы, сам ці праз сваіх людзей ва ўладзе. І зараз адбываецца тое самае. Тут вельмі сур’ёзнае пытаньне не толькі беларускай дэмакратыі, але і незалежнасьці. Тое, што адбылося з паслом Эрыксанам, безумоўна, б’е перш па нашых шанцах на самастойнае палітычнае жыцьцё, на наш сувэрэнітэт. Я вельмі шкадую. Акрамя таго, што Эрыксан вельмі сымпатычны чалавек, які столькі зрабіў для беларускай культуры і адраджэньня мовы. Асабіста мне яго будзе вельмі не хапаць.

«Што вы скажаце 24 верасьня?»

Дракахруст: Давайце перанясемся зараз у думках у 24 верасьня. Лідзія Ярмошына абвяшчае – яўка 83%, выбары адбыліся ва ўсіх акругах у першым жа туры, паўсюль перамогу атрымалі прадстаўнікі ўлады. Ці вы разьлічваеце на іншы сцэнар? Але ў любым выпадку пасьля Ярмошынай вам слова. І вы пачынаеце; «Мы скарысталі гэтую кампанію, каб дамагчыся ....» Чаго? Якім будзе працяг вашых прамоваў? І якія індыкатары, крытэры таго, што сапраўды дамагліся?


Мілінкевіч: У нас няма ілюзіяў, што кагосьці з дэмакратаў пусьцяць у парлямэнт. Гэтага відавочна не адбудзецца. І самая галоўная мэта, якую мы ставім з самага пачатку - мы хочам перамагчы ў думках людзей. Каб яны верылі, што менавіта гэты кандыдат, канкрэтна Аляксандр Мілінкевіч, перамог. Так, гэта не ўся краіна, але вось тут мы хочам гэтага дамагацца. Мы зробім усё, што ў нашых сілах. Мы будзем мець доказы таго, што перамаглі. Зробім вельмі інтэнсіўнае назіраньне. Гэта вельмі важна. І пасьля выбараў будзем працаваць з простымі людзьмі, хто жыве ў гэтай акрузе, каб яны не адчулі, што іх скарысталі і кінулі.

Будзем прысылаць ім інфармацыю і пра выбары, і пра іншае. У нас ёсьць адрасы тых людзей, што падпісаліся. А гэта некалькі тысячаў чалавек. Я лічу, што гэта наш маральны абавязак, каб людзі адчулі, што ёсьць альтэрнатыва, якая можа быць карыснай, на яе можна спасылацца, нават, калі сёньня яе яшчэ няма ў парлямэнце.

Дракахруст: Віталь, вам слова 24 верасьня - што вы гаворыце пасьля таго, як агучваюцца афіцыйныя лічбы галасаваньня?


Рымашэўскі: Ведаеце, ўжо сёньня можна сказаць, што 24 верасьня застанецца практычна канстатаваць, што няма свабодных выбараў у Беларусі, падзякаваць тым новым людзям, актывістам, якія далучыліся да кампаніі байкоту і заклікаць іх працягваць негвалтоўнае змаганьне. Байкот выбараў- гэта адзін з крокаў змаганьня за свабодныя выбары. Я ня буду анансаваць ужо зараз, але мы вядзем перамовы таксама з нашымі паплечнікамі па кампаніі байкоту.

Я б насамрэч не разьдзяляў сёньня апазыцыйныя стратэгіі на тры. Іх насамрэч усяго дзьве. Праходзяць перамовы, праходзяць каардынацыйныя сустрэчы, у якіх удзельнічае таксама Аб’яднаная Грамадзянская партыя. Гэтая каардынацыя, я перакананы, працягнецца. Мы будзем заклікаць людзей далучацца да гэтых дзеяньняў. Гэта першы крок. А наша мэта- гэта свабодныя выбары ў Беларусі. Мэта 2015 года- гэта новы прэзыдэнт не з прозьвішчам Лукашэнка. Гэта як мінімум. Вось гэтага мы будзем дамагацца.

Калі казаць пра крытэрыі, то сацыёлягі замерылі, што існуе 14% людзей, якія падтрымліваюць ідэю байкоту. У кастрычніку пройдзе сацыялягічнае апытаньне, і кожны адсотак будзе зьяўляцца перамогай кампаніі байкоту. Кожны чалавек, які далучыцца да кампаніі байкоту, потым застанецца ў апазыцыі, далучыцца да партыйнай дзейнасьці, няважна, ці будзе гэта «Эўрапейская Беларусь», ці БХД, ці іншая апазыцыйная арганізацыя. Гэта таксама рэальны крытэр нашай перамогі. І такіх людзей у Беларусі на сёньняшні дзень нямала. Гэта рэальныя людзі, якія і будуць рабіць перамены ў нашай краіне. Бязь іх перамены будуць немагчымымі. Таму мы прапануем зрабіць наступны крок - працягваць кампанію за свабодныя выбары. Па сутнасьці можна сказаць, што сёлетняя выбарчая кампанія - гэта першы крок кампаніі “За свабодныя выбары ў 2015 годзе”. Гэта першы крок яднаньня ўсіх незалежных дэмакратычных сілаў у Беларусі.


Лябедзька: Кампанія “За сумленныя выбары без Лукашэнкі” арыентаваная ня толькі на некалькі бліжэйшых месяцаў. Яна арыентавана на больш далёкую пэрспэктыву. А актыўны байкот- гэта складовая частка кампаніі “За сумленныя выбары без Лукашэнкі”, і яе мы будзем ацэньваць па наступных крытэрыях.
Калі па выніках сацыялягічных дасьледаваньняў будзе зафіксавана, што гэтую кампанію ацэньваюць як справядлівую прыкладна 30-40%, а не 70, як было ў 2008 годзе, то тады мы будзем лічыць, што для нас яна была пазытыўнай і пераможнай. Калі там, дзе будзе арганізаваны кантроль над рэальнай яўкай, будзе зафіксавана, што людзей прыйшло менш, чым 50% ад сьпісу выбаршчыкаў, то гэта будзе паказьнік выніку нашай працы. І калі 20-25% ужо адразу пасьля кампаніі скажуць, што яны сябе адчуваюць чальцамі вось гэтага руху “За свабодныя выбары без Лукашэнка”, то гэта будзе, безумоўна, рэальны крытэр ацэнкі нашай дзейнасьці.

Калі па выніках так званай «выбарчай кампаніі» прыхільнікі сёньняшняга рэжыму атрымаюць прызначаную палату, тоі для мяне ўжо другаснае пытаньне, хто там будзе. Яны ўсе будуць на 100% прызначаныя. А што атрымаюць тыя, хто паслухае нашых сьпікераў і ня пойдзе галасаваць, альбо тыя, каго заставяць прыйсьці на выбары і яны паслухаюць нашых сьпікераў і паставяць супраць усіх? Што яны атрымаюць? Вось для гэтых людзей, прыхільнікаў пераменаў у Беларусі, патрэбна, каб была нейкая каардынацыйная структура, да якой ёсьць давер, якая бярэ на сябе такую місію - выступаць у абарону іх інтарэсаў. Гэта вельмі істотна і важна. І калі мы зробім такую працу, то гэта будзе вельмі важны крок ужо ў поствыбарчай стратэгіі.

І трэці крок - гэта кандыдат ад той апазыцыі, якая стаіць на каштоўнасьцях, якая лічыць, што трэба не ўбудоўвацца ў сыстэму без правіл, а ствараць сыстэму з правіламі. Трэба выходзіць на адзінага кандыдата і трэба абмяркоўваць, якім чынам, якімі мэханізмамі і інструмэнтамі гэта можна зрабіць. Кампанія “За сумленныя выбары без Лукашэнкі” ўключае ў сябе тры этапы: кампанія актыўнага байкоту, стварэньне структуры, якая б пазыцыянавала сябе як структура, якая выражае інтарэсы тых, хто не пайшоў на выбары, не прымаў удзел альбо хто прыйшоў і прагаласаваў супраць усіх, і трэці крок - адзіны кандыдат ад дэмакратычнай супольнасьці на прэзыдэнцкай кампаніі.