У райцэнтры Магілеўскай вобласьці Горкі, дзе сёлета пройдуць Дажынкі зьбіраюцца зьнесьці стары будынак, які паводле беларускіх дасьледнікаў архітэктуры, спраектаваў італьянскі дойлід Кампіёні. Будынак ня мае статусу гісторыка-культурнай каштоўнасьці, ён аварыйны, рамонт ня мэтазгодны — так лічаць у райвыканкаме.
Будынак на рагу цяперашніх вуліц Ціміразева й Мічурына, узьвялі ў сярэдзіне 19-га стагодзьдзя як склепавы флігель. Першы паверх — мураваны. Другі драўляны. Такім дом захаваўся і да нашых дзён. У райвыканкаме на пытаньне чым выклікана неабходнасьць зносу будынка заявілі:
«Дом на вуліцы Ціміразева не ўваходзіць у сьпіс аб’ектаў гісторыка-культурнай спадчыны, аднак, мы кіруемся ня толькі гэтым меркаваньнем у пытаньні зносу, але й станам канструкцыяў будынка. Людзі атрымліваюць ужо кватэры. Там захоўваюцца побач дамы, якія ўваходзяць у комплекс Беларускай сельгасакадэміі».
Калі звонку будынак выглядае дзябёлым, то ў сярэдзіне заняпад. Тынкоўка асыпаецца, паветра вільготнае. Пах цьвілі. Тым ня менш жыхары дому ня згодныя з пастановай аб яго зносе. Да 5 ліпеня людзям загадана пакінуць кватэры.
Найстарэйшы жыхар Яўгені Раманавіч нарадзіўся ў гэтым доме у 1933 годзе. Зьяжджаць з абжытай кватэры ня хоча. Стары распавядае, стоячы на на прыступках з выгравіраванай на іх датай 1894 год.
«Толькі падчас вайны нас тут не было. Прыехалі пасьля вайны нават мэбля захавалася. Цяпер дом аварыйны і такая сьпешка з высяленьнем — незразумела. Мала таго, што дом зносяць, але й хлеўчукі зносяць. А там жа і рэчы й паграбы. Я дужа й дужа не задаволены».
Да гутаркі далучаецца маладая жыхарка дому. Некалькі год таму яна з мужам набывала тут кватэру:
«Два гады таму ўжо нам гаварылі, што ён аварыйны. Што больш за дзьвесьце гадоў яму. Падмурка амаль няма ў ім — асеў цалкам. Вэнтыляцыі ў кватэрах няма. Паветра дужа цяжкое. Калі дому рамонт зрабіць, добры рамонт, то магчыма й можна было жыць».
Пакуль сям’я суразмоўніцы выяжджаць не зьбіраецца. Чаму?
«У нас двухпакаёвая кватэра. А нам даюць аднапакаёвую. Вось цяпер у нас адно дзіця. Мы маладая сям’я. У лістападзе будзе другое. І мы ня ведаем як нам жыць. Агульны мэтраж кватэраў супадае, але ж тут у двух пакоях можна неяк жыць з двума дзецьмі, а там, дзе сямнаццаць квадратаў, мы ў чацьвярых не памесьцімся. Нам абяцалі на сходзе двухпакаёвую, а калі прыйшлі за ключамі сказалі, што нам аднапакаёвая».
З дому ўжо выяжджаюць людзі. Адна зь сямей наладоўвае легкавік хатулямі з рэчамі і невялікай мэбляй. На пытаньне, ці не шкада зьяжджаць, гаспадар адказаў:
«Я б з адсюль век не пайшоў. Тут у мяне ўсё побач. І потым тут у мяне два пакоі, а там адзін атрымліваецца».
Карэспандэнт: «Але ж аварыйны дом. Сыпецца ўвесь».
«Хто сыпецца. Ты ж паспрабуй яго яшчэ паламаць. Паглядзі, якія ў яго сьцены. На падаконьніку спаць можна. Ледзьве ня мэтар будзе шырыня. Паспрабуй яго разламі».
Да гутаркі далучаецца яшчэ адзін жыхар дому:
«Гэты дом дужа стары. Гэта музэйная рэдкасьць. Ахоўвалі яго, ахоўвалі, а цяпер ён стаў не патрэбны. Што тут пасьля будзе. Дрэвы сьпілуем. Узаром. Пасеюць траву. Лавачкі паставяць. І на лавачках адпачынак для студэнтаў».
Некалькі жылых дамоў на вуліцы Ціміразева і Мічурына маюць ахоўныя шыльды. Выгляд іх таксама далёкі ад дагледжанага.
З гэтым пагаджаецца горацкі гісторык Аляксандар Каданчык.
«Шмат дзесяцігодзьдзяў да гэтага падыходзілі так: „Ну ёсьць і ёсьць“. А тое, што яны паціху разбураліся ні ў каго не выклікала асаблівага клопату. А цяпер гэта ўсё робіцца ўсё робіцца зьнянацку і не спыняючыся перад любымі ахвярамі. Гэта безумоўна ў людзей выклікае трывогу й занепакоенасьць. Вось тры пабудовы па левым баку вуліцы Ціміразева ствараюць маленькі арэал правінцыйнага гарадка. У гэтым жа і ёсьць свая разынка».
Адзіны навабуд на вуліцы Ціміразева — праваслаўная царква. Яна акурат насупраць дома, якому пагражае знос. Непадалёк ад яго яшчэ адзін будынак, якому чыноўнікі наканавалі незайздросны лёс. Дом, у якім жыў клясік беларускай літаратуры Максім Гарэцкі — яшчэ стаіць. Амаль усе жыхар выехали.
За домам Гарэцкага дабудоўваюць для Дажынак на беразе возера вялізны амфітэатар. Дарога да яго пралягае побач з старымі дамамі, якія зьбіраюцца зносіць. Яны на шляху Дажынак.
«Дом на вуліцы Ціміразева не ўваходзіць у сьпіс аб’ектаў гісторыка-культурнай спадчыны, аднак, мы кіруемся ня толькі гэтым меркаваньнем у пытаньні зносу, але й станам канструкцыяў будынка. Людзі атрымліваюць ужо кватэры. Там захоўваюцца побач дамы, якія ўваходзяць у комплекс Беларускай сельгасакадэміі».
Вільготнага паветра не вытрымлівае тынкоўка
Калі звонку будынак выглядае дзябёлым, то ў сярэдзіне заняпад. Тынкоўка асыпаецца, паветра вільготнае. Пах цьвілі. Тым ня менш жыхары дому ня згодныя з пастановай аб яго зносе. Да 5 ліпеня людзям загадана пакінуць кватэры.
Найстарэйшы жыхар Яўгені Раманавіч нарадзіўся ў гэтым доме у 1933 годзе. Зьяжджаць з абжытай кватэры ня хоча. Стары распавядае, стоячы на на прыступках з выгравіраванай на іх датай 1894 год.
«Толькі падчас вайны нас тут не было. Прыехалі пасьля вайны нават мэбля захавалася. Цяпер дом аварыйны і такая сьпешка з высяленьнем — незразумела. Мала таго, што дом зносяць, але й хлеўчукі зносяць. А там жа і рэчы й паграбы. Я дужа й дужа не задаволены».
Пазнака зь мінуўшчыны
Да гутаркі далучаецца маладая жыхарка дому. Некалькі год таму яна з мужам набывала тут кватэру:
«Два гады таму ўжо нам гаварылі, што ён аварыйны. Што больш за дзьвесьце гадоў яму. Падмурка амаль няма ў ім — асеў цалкам. Вэнтыляцыі ў кватэрах няма. Паветра дужа цяжкое. Калі дому рамонт зрабіць, добры рамонт, то магчыма й можна было жыць».
Пакуль сям’я суразмоўніцы выяжджаць не зьбіраецца. Чаму?
«У нас двухпакаёвая кватэра. А нам даюць аднапакаёвую. Вось цяпер у нас адно дзіця. Мы маладая сям’я. У лістападзе будзе другое. І мы ня ведаем як нам жыць. Агульны мэтраж кватэраў супадае, але ж тут у двух пакоях можна неяк жыць з двума дзецьмі, а там, дзе сямнаццаць квадратаў, мы ў чацьвярых не памесьцімся. Нам абяцалі на сходзе двухпакаёвую, а калі прыйшлі за ключамі сказалі, што нам аднапакаёвая».
З дому ўжо выяжджаюць людзі. Адна зь сямей наладоўвае легкавік хатулямі з рэчамі і невялікай мэбляй. На пытаньне, ці не шкада зьяжджаць, гаспадар адказаў:
«Я б з адсюль век не пайшоў. Тут у мяне ўсё побач. І потым тут у мяне два пакоі, а там адзін атрымліваецца».
Карэспандэнт: «Але ж аварыйны дом. Сыпецца ўвесь».
«Хто сыпецца. Ты ж паспрабуй яго яшчэ паламаць. Паглядзі, якія ў яго сьцены. На падаконьніку спаць можна. Ледзьве ня мэтар будзе шырыня. Паспрабуй яго разламі».
Да гутаркі далучаецца яшчэ адзін жыхар дому:
«Гэты дом дужа стары. Гэта музэйная рэдкасьць. Ахоўвалі яго, ахоўвалі, а цяпер ён стаў не патрэбны. Што тут пасьля будзе. Дрэвы сьпілуем. Узаром. Пасеюць траву. Лавачкі паставяць. І на лавачках адпачынак для студэнтаў».
Некалькі жылых дамоў на вуліцы Ціміразева і Мічурына маюць ахоўныя шыльды. Выгляд іх таксама далёкі ад дагледжанага.
З гэтым пагаджаецца горацкі гісторык Аляксандар Каданчык.
«Шмат дзесяцігодзьдзяў да гэтага падыходзілі так: „Ну ёсьць і ёсьць“. А тое, што яны паціху разбураліся ні ў каго не выклікала асаблівага клопату. А цяпер гэта ўсё робіцца ўсё робіцца зьнянацку і не спыняючыся перад любымі ахвярамі. Гэта безумоўна ў людзей выклікае трывогу й занепакоенасьць. Вось тры пабудовы па левым баку вуліцы Ціміразева ствараюць маленькі арэал правінцыйнага гарадка. У гэтым жа і ёсьць свая разынка».
Адзіны навабуд на вуліцы Ціміразева — праваслаўная царква. Яна акурат насупраць дома, якому пагражае знос. Непадалёк ад яго яшчэ адзін будынак, якому чыноўнікі наканавалі незайздросны лёс. Дом, у якім жыў клясік беларускай літаратуры Максім Гарэцкі — яшчэ стаіць. Амаль усе жыхар выехали.
Дом Гарэцкага – безь людзей асірацеў. Чакае зносу
За домам Гарэцкага дабудоўваюць для Дажынак на беразе возера вялізны амфітэатар. Дарога да яго пралягае побач з старымі дамамі, якія зьбіраюцца зносіць. Яны на шляху Дажынак.
Вуліцу Ціміразева рыхтуюць да Дажынак