Распачынаючы імпрэзу, рэдактар Радыё Свабода і аўтар ідэі выданьня кніжнай сэрыі «Бібліятэка Свабоды» Аляксандар Лукашук зрабіў кароткую прэзэнтацыю бібліятэчнай сэрыі. А менавіта — нагадаў пра пераклад на ангельскую мову першага тому сэрыі — «Верш на Свабоду», зроблены вядомай ангельскай паэткай Верай Рыч. Пра кнігу аднаго рэпартажу, зробленай журналістамі Радыё Свабода і зьмешчанай пад вокладкай «Дарога праз Курапаты», пра кнігу змаганьня за свабоду — «Плошча» і многія іншыя. Асаблівае слова Аляксандр Лукашук прысьвяціў Васілю Быкаву:
«Быкаў — адзін з галоўных аўтараў і галасоў гэтай бібліятэкі. Ён прысутнічае як тэкст, і як голас, і як фотаздымкі. Некалі ён казаў: „Надвячоркам кожнага дня я ўключаю прыймач і шукаю „Свабоду“. Гэта сталася звычаем і патрэбай душы“. Гэта вельмі важныя і дарагія словы для нас, якія мы заўсёды памятаем, калі робім перадачы.
У гэтыя дні ў кнігарні „Логвінава“ дзень за днём адбываюцца сустрэчы з аўтарамі і чытачамі нашай бібліятэкі. Ад нас многія бралі ўдзел у розных перадачах, некаторыя маюць свае кнігі. Кніга, якой мы вырашылі адзначыць 10-годзьдзе „Бібліятэкі Свабоды“ — гэта кніга, якая, пэўна, мелася быць не юбілейнай 35-кнігай, а першай. Бо насамрэч, гэтая кніга прагучала ў эфіры ў 1999 годзе і называлася „Слова дня“. Кожны дзень у эфіры гучала кароткае слова, якое было важнае для гісторыі, для падзеяў ХХ стагодзьдзя. Тады часопіс „Архэ“ вырашыў прысьвяціць гэтай перадачы цэлы выпуск часопіса. І вось цяпер мы вырашылі прысьвяціць юбілею, вярнуцца да гэтай перадачы і выдаць гэтую кнігу».
«Слоўнік Свабоды» — гэта міні-эсэ знакавых словаў ХХ-ХХІ стагодзьдзяў, напісаныя знакамітымі літаратарамі, мовазнаўцамі, журналістамі, у тым ліку — журналістамі Радыё Свабода. Адзін з гэтых аўтараў, які ў сэрыі «Бібліятэка Свабоды» выдаў тры кніжныя тамы паводле праграмаў Радыё Свабода — Вячаслаў Ракіцкі, пра 10-гадовы юбілей сэрыі выказаўся гэтак:
«Чаму радыё выдае кнігі? Бо усё пачалася, як і напісана ў Эвангельлі, са слова: са слова паўстаў тэатар, са слова паўстала літаратура, са слова паўстала кіно, тэлебачаньне і гэтак далей. Калі мы стваралі свае радыёперадачы, то мы ня ведалі, што яны стануць кнігамі. І гэта ўнікальна, што адбываецца на Радыё Свабода, калі з перадач паўстаюць кнігі, а з кніг — перадачы. Свабода — значна больш, чым радыё, гэта значна больш, чым выдавецтва, гэта значна больш, чым літаратура».
Your browser doesn’t support HTML5
Прэзэнтацыя «Слоўніка Свабоды». Жывыя фрагмэнты
Падчас прэзэнтацыі слова бралі і чыталі свае эсэ аўтары кнігі «Слоўнік Свабоды», вядомыя беларускія літаратары такія як Анатоль Вярцінскі, Уладзімер Арлоў, Міхась Скобла і многія іншыя. Старшыня саюзу беларускіх пісьменьнікаў, рэдактар часопісу «Дзеяслоў» Барыс Пятровіч пра новы том «Бібліятэкі Свабоды» сказаў гэтак:
«Гэта цудоўная чытанка. Я хацеў бы выказаць удзячнасьць таму чалавеку, які выказаў і ўвасобіў геніяльную ідэю ператварыць гук у слова. Матэрыялізаваць такім чынам гук і з гэтага мы зараз маем бібліятэку — 35 кніг. Гэта своеасаблівая гісторыя пачатку ХХ стагодзьдзя, і гісторыя Беларусі, якая застанецца ў кнігах. І паводле якіх, магчыма, нашы нашчадкі будуць вывучаць гісторыю. Гэта таксама энцыкляпэдыя беларускага жыцьця ўвогуле і беларускай культуры. Я ад імя вас усіх выкажу ўдзячнасьць Радыё Свабода за гэтую сэрыю кніг, за гэтую геніяльную ідэю, за гэтыя кнігі, якія павінныя быць у кожнай сям’і. Віншую Радыё Свабода зь юбілеем, у вас вялікі патэнцыял, у вас цудоўныя аўтары і дзякую вам за тое, што вы робіце».
З нагоды 10-гадовага юбілею кніжнай сэрыі «Бібліятэка Свабоды» і яе першага тому "Верш на Свабоду", падчас прэзэнтацыі быў абвешчаны конкурс на лепшы верш на Свабоду, напісаны падчас прэзэнтацыі. А ўжо празь некалькі хвілін пасьля таго, як удзельнікі імпрэзы разабралі чыстыя аркушы і асадкі, да вядучай Валянціны Аксак яны пачалі іх вяртаць з напісанымі вершамі. Самі ж аўтары іх і прачыталі. Адзін зь іх — Яніна Асіпцова:
«Называецца «Радыё Свабода».
Калі губляесься ў жыцьці,
Важнасьць робіцца няясная,
Ты адно радыё ўключы
Пад назвай простаю «Свабода»
Тут толькі праўда з роднай Беларусі
Зьбіраецца ўвесь час,
Тут кнігі новыя ствараюцца людзьмі,
Якія ведаюць
Як цяжка нешта ведаць.
Паслухай трошкі
Можаш тут знайсьці
Ад словаў Быкава
Да рэпартажу з плошчы
І я лічу, што слова мода —
Цяпер ёсьць Радыё Свабода.
Свабода мовы, часу, сэрцаў
І думкі новыя твае
Прадстаўленыя карэспандэнтамі —
Усё на Радыё гучыць.
І покуль ёсьць пра што пісаць
Аб чым размовы весьці—
Ты будзеш слухаць і чакаць
Эфіру новага на хвалі
Пад назвай простаю Свабода».
А вось верш Юрася Платонава:
Як мне адказаць?
Зь якой нагоды?
Дзе пачую тыя галасы
Роднай і цікавай мне
Свабоды?
У этэры, дзе я бачу сны!
Радыё са словам Свабода ў назьве прысьвяціў сваё чатырохрадкоўе і аўтар, які падпісаўся ГАІ:
Не чытаў, ня чуў я з роду
Нешта лепшае за Свабоду.
У Свабоды дух свабодны —
І свабодны, і народны.
Акраверш Асі Паплаўскай завершыў прысьвячальную нізку ўдзельнікаў вечарыны:
Скобла запрашае ў «Вольную студыю».
Валянціна Аксак «Пяцікніжжа» рыхтуе.
Арлоў — свабодаўскі (з)лучнік.
Быкаў — наш свабодаўскі трэнд.
Освальд — герой Лукашука-бібліятэкара.
Дзесяцігодзьдзе сэрыі сьвяткуем сямейным колам,
А Аркуш блаславіў бацьку сэрыі
на новыя кнігі і творы.
Вадзім Александровіч склаў разважныя радкі:
Дзьве сьцежкі разышліся ў лесе.
Я пайшоў менш няходжанай.
Наканаваньне ці проста імкненьне?
Пытаньне губляе сэнс —
Бо разумею, што
Свабода — гэта права на
Самую няходжаную сьцежку...
Ягоную думку прадоўжыла сваім двухрадкоўем Людміла Логвінава:
Свабода — як магчымасьць разьвіцьця
У ланцугах — жыцьця.
Удакладніў дзядзька Антось з-пад Нясьвіжу:
Паўстане свабода і ў нашым двары,
на версе і ўнізе, з бакоў і ўгары.
За гэта павінен з нас кожны змагацца,
каб мы ўсе разам людзьмі сталі звацца
А завяршыла Антаніна Хатэнка:
Некалі Час быў маім,
І ў ім дыхала Воля,
Я камечыла свой Час, узьбівала
Яго, як подушку,
І Час падатліва ляпіўся,
Як гліна, выбухаў, як вагонь,
Выпырскваў, як вада.
Час абдымаў мяне,
Ахопліваў, як паветра.
І ў ім прытоена
Думала ў вечнасьць Воля.
Цяпер я належу Часу,
І час выгінае мяне, як вярбіну,
Гартуе, як гліну...
Выстуджвае, як бязьлюдную хаціну,
У якой застыгла, змоўкла Воля.
Я намагаюся разьдзьмухаць
Волю, як ачахлы агмень,
Я лашчу Волю нябачную,
Ў даланях, як хвалю,
Я разнасьцежваю да Волі,
Як да паветра, сэрца.
Але мой Час
І мая Воля
Чужуюць,
Ня сходзяцца...
На завяршэньне прэзэнтацыі Аляксандр Лукашук заспакоіў зацікаўленых чытачоў тым, што выданьне кніг у сэрыі «Бібліятэка Свабоды» будзе працягнутае, паведаміўшы пра некаторыя пляны ў справе выданьня новых кніг, а таксама прачытаў свой верш на Свабоду:
«Дзякую вам, што вы слухаеце, чытаеце, памятаеце, добра ставіцеся да нас. І верш:
«Свабода — гэта мова,
На якой Бог гаворыць з чалавекам,
А чалавек — з Богам.
І абодва — глуханямыя.
Свабода.
Ые.
Ые».
Аляксандар Лукашук
Валянціна Аксак
Сьветаяна Емельянава, самы малады голас Свабоды. Яе голас прагучаў, калі ёй было 10 гадоў
Падчас прэзентацыі слухачам было прапанавана напісаць верш, адзін з якіх напісала Ася Паплаўская