Мы шмат гаворым, якой будзе Беларусь у будучым. Мы шмат гаворым, як было б добра, калі б усё памянялася.
Але большасьць з нас дбае толькі пра тое, як перажыць сёньняшні дзень.
А будучыня ёсьць цяпер. Яна будзе дакладна такой, якой будуць вашы дзеці.
Вашы дзеці — адмысловая праграма штотыдзень у эфіры і на сайце Радыё Свабода.
«Канечне, хацелася і каханьня, хацелася ўсяго. І я ня думала, што так атрымаецца з бацькам гэтай маленькай маёй Міхалінкі. Я проста хацела адчуць сябе жанчынай. Вось адчула».
Наста Азарка — адзінокая маладая мама зь Нясьвіжу. 25 лістапада ў яе нарадзілася дачушка Міхалінка. Наста распавядае пра тое, як гэта — быць маці-адзіночкай.
«Будзь мне гадоў 20, я б яшчэ падумала, нараджаць ці не, але ў 30 гадоў дзіцё ўжо патрэбнае. І пытаньне пра тое, захоўваць дзіця ці не, у мяне ня ўзьнікла. Як толькі я даведалася, што ў мяне будзе дзіця, я ні ў кога не пыталася, а проста паставіла ўсіх у вядомасьць».
Уся сям’я — бацькі, брат, сястра, якая ўжо даўно замужам і мае сваіх дваіх дзетак, вельмі хацелі, каб Наста выйшла замуж.
«Як толькі мой дзень народзінаў, а мой дзень народзінаў у сьнежні, так усе зьбіраюцца і кажуць — „Каб да Новага году выйшла замуж!“ А на Новы год як зьбіраемся, дык яны ўсе кажуць — „Каб за гэты год выйшла замуж!“ Усе даўно чакалі, усе даўно хацелі, каб хоць што-небудзь ці як-небудзь. Ну вось так і атрымалася — што-небудзь і як-небудзь».
Радыё Свабода: «Наста, а чаму вы замуж ня выйшлі?»
«Там такая складаная сытуацыя з бацькам маёй Міхалінкі. Я зараз не хачу яго ані бачыць, ані чуць пра яго не хачу».
Пра сваю цяжарнасьць Наста першай сказала маме. Мама падтрымала. Міхаліна для яе ўжо трэцяя ўнучка.
«Мы спачатку думалі, што будзе хлопчык. У нашым родзе зусім не хапае хлопчыкаў: на пяць дзяўчатак адзін хлопчык толькі. А тут бац — і дзяўчынка. Але я скажу, што для хлопчыка больш патрэбны бацька, а дзяўчынцы ён ня так патрэбен. Бо хлопчыку трэба, каб чуўся мужчынскі голас, каб быў побач мужчына. А дзяўчынку мы можам і самі выхаваць».
Радыё Свабода: «Як вы думаеце, нараджаць дзіця ці не нараджаць — гэта толькі жаночае пытаньне?»
«Гэта ня толькі жаночае пытаньне. Гэта нават у большай ступені тычыцца мужчын, бо яны не адчуваюць сябе бацькамі да таго часу, пакуль ня ўбачаць дзіцё. А тое, што жанчыне цяжка, што жанчына мусіць неяк сьцерагчыся, зьмяніць свой лад жыцьця — гэта як бы няважна. Мужчына тут мусіць праявіць сябе менавіта як мужчына, а не рабіць выгляд, што гэта толькі жаночая праблема».
Наста кажа, што падчас цяжарнасьці яе стаўленьне да мужчынаў таксама памянялася.
«Я як была цяжарная, ужо з жыватом, езьдзіла на працу ў Гарадзею на аўтобусе. Часьцяком аўтобус перапоўнены. А мужчыны месца не саступаюць. Адзіны, хто мне саступіў месца аднойчы, быў былы зэк. Бо як кантралёр падышла правяраць квіткі, у яго была з сабою папера, што ён толькі што вызваліўся. І вось ён падняўся, падышоў да мяне і сказаў, каб я села на яго месца. Такая выснова, што — дзе цяпер сапраўдныя мужчыны? Толькі ў турме, выходзіць».
Наста жыве з бацькамі. Кватэра вялікая, месца ўсім хапае. У Насьці і Міхаліны асобны ўтульны пакой. У дзяўчынкі ёсьць усё, што мае быць у любімага і чаканага дзіцяці.
«Мама, канечне, дапамагае. Пакуль я ляжала ў раддоме, яна вось ложачак зрабіла. Яго цётка з Магілёва прывезла. Гэта яшчэ той савецкі ложак за 13 рублёў. Мама тут такую прыгажосьць навяла. Рэчы дзіцячыя — амаль усё засталося ад пляменьніц. Сястра перакідае рэчы мне. І ванначку дзіцячую яна мне пакінула, і нават вазок ужо пакінула. А цяпер ложачак каштуе 2 мільёны, вазок таксама, можа, нават і болей. „Перадродавых“ мне выплацілі чатыры з паловай мільёны, а „пасьляродавых“ — шэсьць з паловай. І гэтыя б усе грошы пайшлі толькі на ложачак і на вазок».
Наста рабіла на ільнозаводзе. Адтуль і пайшла ў дэкрэт.
«Я апэратар сушыльнага абсталяваньня. Лён, які прывозяць на перапрацоўку, я праганяю цераз сушыльнае абсталяваньне, і далей ён ужо ідзе па лініі. Праца вельмі пыльная і вельмі цяжкая. Мне даводзілася выконваць і „мужчынскую“ работу: і чысьціць, і грэбці, і выцягваць трэба было тыя рулёны — трыста кіляграмаў адзін рулён. Як такой, лёгкай працы ў нас няма. Або ісьці ў нейкія падсобныя рабочыя, або ўжо я ня ведаю куды. А гэта значна меншы заробак. Каб я пайшла ў гэтыя падсобнікі, я б не атрымала столькі грошай».
Як маці-адзіночцы Насьце будуць яшчэ даплочваць да звычайнай дапамогі на дзіця. Яна спадзяецца, што і дзіцячае харчаваньне ёй удасца атрымаць бясплатна. Чакае да красавіка, калі падвысяць базавую велічыню. Бо цяпер з-за таго, што ў яе, як яна кажа, быў добры заробак, бясплатнага харчаваньня для дачкі ёй не дадуць.
«Добра» — гэта колькі грошай?"
«Вы будзеце сьмяяцца, але „бруднымі“ гэта 900 рублёў».
«А на рукі колькі вы атрымлівалі?»
«Рублёў 600–800, недзе вось так».
«Гэта лічыцца добры заробак?»
«Гэта лічыцца ў нас добры заробак».
«І вы змаглі нават з гэтых грошай нешта ашчадзіць?»
«Так».
«А бацькі вашы працуюць?»
«Мая мама працуе мэдсястрою ў бальніцы. Палова яе заробку ідзе на аплату кватэры. А на другую палову я з дачкой, бацька, бабуля — усе сядзім у яе на шыі. Яна працуе толькі на нас. Яна адна».
«Мама не злуе на вас?»
«Не, не злуе. Наадварот. Яна сказала, што ўнучка ў яе — аддушына ад таго жыцьця, ад тых клопатаў. Яна прыходзіць дахаты і забаўляецца».
На зіму Азаркі забіраюць да сябе зь вёскі Насьціну бабулю Марыю Адамаўну. Гэта бацькава маці. Ёй ужо больш за 80 гадоў.
Як пакарміў, палажыў, трэба карову падаіць, бегчы. Дзіця прачнецца, то паплача. І заўсёды ж так было. І сьвінкі трэба карміць. Нікога няма. Хто ёсьць — пайшоў на работу.
Тады было трудно гадаваць дзеці, а цяпер дзеці гадаваць добра: і грошы даюць, і ўсё. Гадуй дзіцятка, глядзі яго, як птушачку. Яны ж гэтак і глядзяць. Чаму ж бы не глядзець? Але ж гэта дзіця. Каб жа нават і не давалі, то яго трэба глядзець усё раўно. Бо гэта ж маё яно, маё!»
Наста сапраўды не выпускае дачку з рук.
«Яна ў мяне малайчынка: 55 сантымэтраў нарадзілася і 3570 вагой. Месяц калі быў, мы ўзважваліся, ужо было 4 600 і 56 сантымэтраў, а ў два месяцы мы ўзважваліся — 5100, а рост — 67. Будзе высокай-высокай прыгажунькай. Мадэлькай!»
На алімэнты Наста пакуль не падавала. Кажа, што па беларускіх законах бацька Міхаліны можа ў старасьці запатрабаваць з дачкі грошы. А гэтага Наста вельмі баіцца.
Радыё Свабода: «Марыя Адамаўна, не шкада вам, што Наста адна?»
Марыя Адамаўна: «Шкада, шкада, што яна адна. Яна гэтага не заслугоўвала. Але так выйшла, так папала. Але яна маладзец. Яна ўсё раўно рабёнка нідзе ня дзела. І за гэта я ёй магу „дзясятку“ нават паставіць, што яна рабёнка не пацярала. І цяпер, як той казаў, зашчыта ёй будзе. А яна потым яе паглядзіць, можа, як яна будзе старая. Хто яе паглядзіць? А так яна выгадуе дочаньку. Дажа калі яна ня пойдзе замуж. Я ж ня знаю, ці яна пойдзе, ці яна ня пойдзе. Яна сама ня знае, ці яна пойдзе, ці ня пойдзе. Але ў яе ўжо апора есьць на жызьню — у яе ёсьць дзіця. Вось гэта дарагога стоіць».
Насьціна сям’я кажа, што палову іхнага жыцьцёвага пляну Наста ўжо выканала — дачку нарадзіла. Цяпер за ёю другая палова — займець сям’ю.
Наста Азарка: «Але мяне шкадаваць ня трэба, нашто? У мяне ёсьць мая лялечка, і мне гэтага хапае. А ўсё астатняе потым будзе. І прычым я такая не адна, жанчын такіх хапае адзіночак. І іх ніхто не шкадуе».
Наста Азарка — адзінокая маладая мама зь Нясьвіжу. 25 лістапада ў яе нарадзілася дачушка Міхалінка. Наста распавядае пра тое, як гэта — быць маці-адзіночкай.
«Будзь мне гадоў 20, я б яшчэ падумала, нараджаць ці не, але ў 30 гадоў дзіцё ўжо патрэбнае. І пытаньне пра тое, захоўваць дзіця ці не, у мяне ня ўзьнікла. Як толькі я даведалася, што ў мяне будзе дзіця, я ні ў кога не пыталася, а проста паставіла ўсіх у вядомасьць».
Уся сям’я — бацькі, брат, сястра, якая ўжо даўно замужам і мае сваіх дваіх дзетак, вельмі хацелі, каб Наста выйшла замуж.
«Як толькі мой дзень народзінаў, а мой дзень народзінаў у сьнежні, так усе зьбіраюцца і кажуць — „Каб да Новага году выйшла замуж!“ А на Новы год як зьбіраемся, дык яны ўсе кажуць — „Каб за гэты год выйшла замуж!“ Усе даўно чакалі, усе даўно хацелі, каб хоць што-небудзь ці як-небудзь. Ну вось так і атрымалася — што-небудзь і як-небудзь».
Радыё Свабода: «Наста, а чаму вы замуж ня выйшлі?»
«Там такая складаная сытуацыя з бацькам маёй Міхалінкі. Я зараз не хачу яго ані бачыць, ані чуць пра яго не хачу».
Пра сваю цяжарнасьць Наста першай сказала маме. Мама падтрымала. Міхаліна для яе ўжо трэцяя ўнучка.
«Мы спачатку думалі, што будзе хлопчык. У нашым родзе зусім не хапае хлопчыкаў: на пяць дзяўчатак адзін хлопчык толькі. А тут бац — і дзяўчынка. Але я скажу, што для хлопчыка больш патрэбны бацька, а дзяўчынцы ён ня так патрэбен. Бо хлопчыку трэба, каб чуўся мужчынскі голас, каб быў побач мужчына. А дзяўчынку мы можам і самі выхаваць».
Радыё Свабода: «Як вы думаеце, нараджаць дзіця ці не нараджаць — гэта толькі жаночае пытаньне?»
«Гэта ня толькі жаночае пытаньне. Гэта нават у большай ступені тычыцца мужчын, бо яны не адчуваюць сябе бацькамі да таго часу, пакуль ня ўбачаць дзіцё. А тое, што жанчыне цяжка, што жанчына мусіць неяк сьцерагчыся, зьмяніць свой лад жыцьця — гэта як бы няважна. Мужчына тут мусіць праявіць сябе менавіта як мужчына, а не рабіць выгляд, што гэта толькі жаночая праблема».
У пасьведчаньні пра нараджэньне Міхаліны запісаныя сапраўдныя імя і імя па бацьку яе бацькі, але прозьвішча стаіць Насьціна – Азарка. У ЗАГСе сказалі, што так робіцца, каб дзіця не адчувала сябе непаўнавартасным
Наста кажа, што падчас цяжарнасьці яе стаўленьне да мужчынаў таксама памянялася.
«Я як была цяжарная, ужо з жыватом, езьдзіла на працу ў Гарадзею на аўтобусе. Часьцяком аўтобус перапоўнены. А мужчыны месца не саступаюць. Адзіны, хто мне саступіў месца аднойчы, быў былы зэк. Бо як кантралёр падышла правяраць квіткі, у яго была з сабою папера, што ён толькі што вызваліўся. І вось ён падняўся, падышоў да мяне і сказаў, каб я села на яго месца. Такая выснова, што — дзе цяпер сапраўдныя мужчыны? Толькі ў турме, выходзіць».
Наста жыве з бацькамі. Кватэра вялікая, месца ўсім хапае. У Насьці і Міхаліны асобны ўтульны пакой. У дзяўчынкі ёсьць усё, што мае быць у любімага і чаканага дзіцяці.
«Мама, канечне, дапамагае. Пакуль я ляжала ў раддоме, яна вось ложачак зрабіла. Яго цётка з Магілёва прывезла. Гэта яшчэ той савецкі ложак за 13 рублёў. Мама тут такую прыгажосьць навяла. Рэчы дзіцячыя — амаль усё засталося ад пляменьніц. Сястра перакідае рэчы мне. І ванначку дзіцячую яна мне пакінула, і нават вазок ужо пакінула. А цяпер ложачак каштуе 2 мільёны, вазок таксама, можа, нават і болей. „Перадродавых“ мне выплацілі чатыры з паловай мільёны, а „пасьляродавых“ — шэсьць з паловай. І гэтыя б усе грошы пайшлі толькі на ложачак і на вазок».
Наста рабіла на ільнозаводзе. Адтуль і пайшла ў дэкрэт.
«Я апэратар сушыльнага абсталяваньня. Лён, які прывозяць на перапрацоўку, я праганяю цераз сушыльнае абсталяваньне, і далей ён ужо ідзе па лініі. Праца вельмі пыльная і вельмі цяжкая. Мне даводзілася выконваць і „мужчынскую“ работу: і чысьціць, і грэбці, і выцягваць трэба было тыя рулёны — трыста кіляграмаў адзін рулён. Як такой, лёгкай працы ў нас няма. Або ісьці ў нейкія падсобныя рабочыя, або ўжо я ня ведаю куды. А гэта значна меншы заробак. Каб я пайшла ў гэтыя падсобнікі, я б не атрымала столькі грошай».
Як маці-адзіночцы Насьце будуць яшчэ даплочваць да звычайнай дапамогі на дзіця. Яна спадзяецца, што і дзіцячае харчаваньне ёй удасца атрымаць бясплатна. Чакае да красавіка, калі падвысяць базавую велічыню. Бо цяпер з-за таго, што ў яе, як яна кажа, быў добры заробак, бясплатнага харчаваньня для дачкі ёй не дадуць.
«Добра» — гэта колькі грошай?"
«Вы будзеце сьмяяцца, але „бруднымі“ гэта 900 рублёў».
«А на рукі колькі вы атрымлівалі?»
«Рублёў 600–800, недзе вось так».
«Гэта лічыцца добры заробак?»
«Гэта лічыцца ў нас добры заробак».
«І вы змаглі нават з гэтых грошай нешта ашчадзіць?»
«Так».
«А бацькі вашы працуюць?»
«Мая мама працуе мэдсястрою ў бальніцы. Палова яе заробку ідзе на аплату кватэры. А на другую палову я з дачкой, бацька, бабуля — усе сядзім у яе на шыі. Яна працуе толькі на нас. Яна адна».
«Мама не злуе на вас?»
«Не, не злуе. Наадварот. Яна сказала, што ўнучка ў яе — аддушына ад таго жыцьця, ад тых клопатаў. Яна прыходзіць дахаты і забаўляецца».
На зіму Азаркі забіраюць да сябе зь вёскі Насьціну бабулю Марыю Адамаўну. Гэта бацькава маці. Ёй ужо больш за 80 гадоў.
Марыя Адамаўна
Марыя Адамаўна: «Як мы былі з мужам удваіх, то хто мяне мог паглядзець? Ніхто! Трэба ж было ісьці зарабляць капейку. Нам не было часу гэдак глядзець свае дзеткі. Не было! А яна ж мае час. Цяпер каждая мамка мае час. Ёй за гэта грошы плацяць, што яна гэтага дзіцятка глядзіць, гадуе яго. А нам ніхто не плаціў. Трэба ж было рабіць.Як пакарміў, палажыў, трэба карову падаіць, бегчы. Дзіця прачнецца, то паплача. І заўсёды ж так было. І сьвінкі трэба карміць. Нікога няма. Хто ёсьць — пайшоў на работу.
Тады было трудно гадаваць дзеці, а цяпер дзеці гадаваць добра: і грошы даюць, і ўсё. Гадуй дзіцятка, глядзі яго, як птушачку. Яны ж гэтак і глядзяць. Чаму ж бы не глядзець? Але ж гэта дзіця. Каб жа нават і не давалі, то яго трэба глядзець усё раўно. Бо гэта ж маё яно, маё!»
Наста сапраўды не выпускае дачку з рук.
«Яна ў мяне малайчынка: 55 сантымэтраў нарадзілася і 3570 вагой. Месяц калі быў, мы ўзважваліся, ужо было 4 600 і 56 сантымэтраў, а ў два месяцы мы ўзважваліся — 5100, а рост — 67. Будзе высокай-высокай прыгажунькай. Мадэлькай!»
На алімэнты Наста пакуль не падавала. Кажа, што па беларускіх законах бацька Міхаліны можа ў старасьці запатрабаваць з дачкі грошы. А гэтага Наста вельмі баіцца.
Радыё Свабода: «Марыя Адамаўна, не шкада вам, што Наста адна?»
Марыя Адамаўна: «Шкада, шкада, што яна адна. Яна гэтага не заслугоўвала. Але так выйшла, так папала. Але яна маладзец. Яна ўсё раўно рабёнка нідзе ня дзела. І за гэта я ёй магу „дзясятку“ нават паставіць, што яна рабёнка не пацярала. І цяпер, як той казаў, зашчыта ёй будзе. А яна потым яе паглядзіць, можа, як яна будзе старая. Хто яе паглядзіць? А так яна выгадуе дочаньку. Дажа калі яна ня пойдзе замуж. Я ж ня знаю, ці яна пойдзе, ці яна ня пойдзе. Яна сама ня знае, ці яна пойдзе, ці ня пойдзе. Але ў яе ўжо апора есьць на жызьню — у яе ёсьць дзіця. Вось гэта дарагога стоіць».
Марыя Адамаўна і Наста з дачкой Міхалінай
Насьціна сям’я кажа, што палову іхнага жыцьцёвага пляну Наста ўжо выканала — дачку нарадзіла. Цяпер за ёю другая палова — займець сям’ю.
Наста Азарка: «Але мяне шкадаваць ня трэба, нашто? У мяне ёсьць мая лялечка, і мне гэтага хапае. А ўсё астатняе потым будзе. І прычым я такая не адна, жанчын такіх хапае адзіночак. І іх ніхто не шкадуе».