Сяргей Кавалёў: Лукашэнка наўпрост мае дачыненьне да зьнікненьняў

16 верасьня 1999 году ў Беларусі зьніклі палітык Віктар Ганчар і ягоны сябар, бізнэсовец Анатоль Красоўскі. Пазьней зьявіліся сьведчаньні, што да гэтага, ды шэрагу іншых зьнікненьняў датычныя беларускія ўлады.

Сяргей Кавалёў, расейскі праваабаронца, колішні кіраўнік камісіі Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы ў справе зьніклых у Беларусі, заявіў у нядаўнім інтэрвію: "Усе ведаюць, што Лукашэнка – забойца, гэтага цяжка ня ведаць. Звычайны забойца, і гэта нічога не каштавала б давесьці. Вядома, я разумею, што ён не націскаў на курок, але ён рэальны забойца, што ня склала б праблемаў спраўдзіць у нармальнай краіне, у незалежным судзе, калі б такі адбыўся.

У гадавіну зьнікненьня Віктара Ганчара і Анатоля Красоўскага Сяргей Кавалеў быў госьцем праграмы "Начная Свабода"

Знаткевіч: Ці ёсьць нейкія падставы гэтак упэўнена казаць, што Аляксандар Лукашэнка замовіў зьнішчэньне палітычных апанэнтаў?

Кавалёў: Я буду трымацца юрыдычнай чысьціні. Гэтая юрыдычная чысьціня ёсьць вось у чым. Я з поўнай падставай падазраю, я падкрэсьліваю гэтае слова, што гэта ня ёсьць маё катэгарычнае сьцьвярджэньне, але гэта ёсьць вельмі сур'ёзнае падазрэньне ў тым, што прэзыдэнт Лукашэнка наўпрост мае дачыненьне да гэтых зьнікненьняў і, хутчэй за ўсё, забойстваў. Трупы ж ня знойдзены, як я разумею. Калі вы спытаецеся пра маё асабістае меркаваньне, я думаю, што так, слова забойца да месца. Пры гэтым я хачу падкрэсьліць наступнае. Што значыць забойца? Барані Божа! Я ня думаю, што Аляксандар Рыгоравіч Лукашэнка страляў сваіх ахвяраў. Я дапускаю нават, што ён ня быў нават наўпроставым замоўцам. Калі размова ідзе пра высокі ўзровень дзяржаўнай улады, слова "забойца" можа не азначаць цалкам наўпроставае дачыненьне да забойства. Палітык стварае ня толькі атмасфэру ў краіне, ён стварае, калі хочаце, мэханізмы ўладнага самавольства. І ў гэтым сэнсе цалкам абгрунтавана цэлы шэраг расейскіх цароў называўся забойцамі, ды ці мала хто яшчэ з палітыкаў. Я б ніколькі ня быў супраць, каб Лукашэнка падаў на мяне ў суд за паклёп, і я паўдзельнічаў у гэтым працэсе. Але мусіць быць вытрыманая прававая дакладнасьць сьцьвярджэньня. Маё сьцьвярджэньне заключаеца ў наступным. Беларуская ўлада заведама датычная да зьнікненьняў і найбольш верагодных забойстваў Ганчара і Красоўскага. Я аналізам гэтага пытаньня займаўся. Я ведаю шмат падставаў для такіх, на жаль, недаказаных падазрэньняў.

Знаткевіч: Ва Украіне пасьля зьмены ўлады гэтак і не даказалі датычнасьці былога прэзыдэнта Леаніда Кучмы да забойства журналіста Георгія Гангадзэ. Чаму, на вашую думку, у Беларусі пасьля зьмены ўлады можна было б давесьці вінаватасьць цяперашняга кіраўніка дзяржавы?

Кавалёў: У незалежным судзе, пры дробнаўважным ды неабмежаваным расьледаваньні несумненна так. Несумненна так! Я сыходжу з наступных простых рэчаў. Асабіста спадар Лукашэнка распарадзіўся пра вызваленьне Паўлючэнкі з-пад арышту. А той жа быў абвінавачаны ў тых зьнікненьнях гэтых двух апазыцыянэраў. Больш за тое. Я асабіста размаўляў з спадаром Алегам Алкаевым. Гэта былы начальнік першага сьледчага ізалятару ў Менску, той турмы, дзе выконваліся сьмяротныя прысуды. А спадар Алкаеў даў вельмі важныя паказаньні. Ён растлумачыў, што незадоўга да выкраданьняў гэтых людзей, у яго на запыт міністра, а можа некага зь яго намесьнікаў, я дакладная ня памятаю, быў пазычаны на час так званы расстрэльны пісталет. Пісталет, якім выносяцца сьмяротныя прысуды, мала прыдатны для іншых мэтаў у сілу сваіх канструктыўных асаблівасьцяў. Больш за тое, вядома, што гэты самы Паўлючэнка быў накіраваны Міністэрствам унутраных справаў у першы сьледчы ізалятар для таго, каб прысутнічаць пры выкананьні сьмяротнага прысуду і ўвайсьці ва ўсе працэдуры, зьвязаныя з гэтай жорсткай катаўскай практыкай.

Быў запыт да МУС, навошта спатрэбіўся гэты пісталет. Адказ быў больш чым няпэўны. Насамрэч гэтая тайна выкарыстаньня пісталета выклікае неразуменьне. З такім неразуменьнем я і зьвярнуўся да спадара Алега Алкаева, які разумна проста зьбег зь Беларусі, разумеючы, што ён будзе крайнім у гэтым расьледаваньні, калі яно раптоўна адбудзецца. Я запытаўся ў спадара Алкаева: "Скажыце калі ласка, калі трэба забіць чалавека, навошта патрэбны менавіта гэты пісталет? Бо ёсьць колькі заўгодна незарэгістраванай зброі ходзіць па руках на постсавецкай прасторы. Бо няма праблемы забіць чалавека". Спадар Алкаеў быў абсалютна, па-мойму, лягічны і пасьлядоўны ў сваім адказе. Ён сказаў: "Калі нехта забіты зь іншага пісталета, ён – забойца. А вось калі нехта забіты з адмысловага расстрэльнага пісталета, ён выканаўца прысуду. Так, прысуду, ня вынесенага судом. Прысуду сакрэтнага, тайнага. Ён не забойца, але кат". Як мяркуе спадар Алкаеў, гэта і ёсьць прычына, зь якой патрэбны быў менавіта гэты пісталет, за які ён, Алкаеў, нёс адказнасьць. Пры дапамозе якога выконваліся сьмяротныя прысуды ў Беларусі. Трэба сказаць, што вядомыя яшчэ паказаньні генэрала Лапаціка, намесьніка міністра і начальніка так званай крымінальнай выведкі ў МУС. Гэта адкрытыя паказаньні, у якіх спадар Лапацік выказвае цалкам пэўную вэрсію выкраданьняў і забойстваў Ганчара і Красоўскага. Менавіта прэзыдэнт Лукашэнка запатрабаваў вызваленьня меркаванага выканаўцы гэтых сьмяротных караў – спадара Паўлючэнкі з-пад арышту. Які быў арыштаваны ў сувязі як раз гэтымі падазрэньнямі. Вось гэта тыя матэрыялы, якія я здолеў сабраць, калі я быў у парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы, калі я часова выконваў абавязкі старшыні камісіі па расьследаваньні гэтых злачынстваў у Беларусі. А пасьля спадар Пургурыдыс бліскуча выканаў нашую агульную місію і напісаў цалкам зьмястоўную справаздачу пра гэтыя злачынствы.

Знаткевіч: Ці лічыце вы, што ў расейскіх спэцслужбаў могуць быць нейкія дагэтуль не абнародаваныя доказы датычнасьці беларускай ўлады да зьнікненьня палітычных апанэнтаў?

Кавалёў: Гэта сфэра чыстых здагадак, але яны ня могуць ня мець важных дадзеных, зьвязаных ў гэтымі падзеямі. Расейскія спэцслужбы проста ня могуць ня мець дастаткова важных дадзеных на гэтую тэму. Інакш яны не патрэбныя. Навошта такія спэцслужбы, якія нічога ня ведаюць?

Знаткевіч: Фільмы "Хросны бацька" з абвінавачваньнямі на адрас Аляксандра Лукашэнкі на тэлеканале НТВ у асноўным выкарыстоўвалі матэрыялы, ужо даўно агучаныя недзяржаўнымі мэдыямі ў Беларусі і некаторымі расейскімі СМІ. Чым вы лічыце цяперашнія інфармацыйныя напады на Лукашэнку – шантажом, спробай атрымаць ад яго нейкія саступкі, ці спробай расейскіх ўладаў замяніць Лукашэнку на нейкага свайго новага стаўленіка?

Кавалёў: Я думаю, што Крэмль вельмі хацеў бы зьмяніць беларускага лідэра, замяніўшы яго на больш згаворлівага. Я думаю, што вядзецца нармальная палітычная інтрыга. Яна ніколі не бывае добрасумленнай і чыстай. Гэтая інтрыга з двух бакоў. Крэмль нечага хоча ад Лукашэнкі, і Лукашэнка нечага хоча ад Крамля. І той, і другі не абмежаваныя маральнымі рамкамі. Гэта насамрэч уласьцівасьць "рэальнай палітыкі", і гэтыя ўласьцівасьці розныя ў розных краінах. "Рэальная палітыка" ў адных краінах больш, у іншых менш адмежаваная рамкамі права. А ёсьць краіны, накшталт цяперашняй Расеі ці Беларусі, дзе яна фактычна ніяк не адмежавана. Месца права ў нашых краінах займае ўладная самадурства.

Знаткевіч: Частка беларускай апазыцыі вітае інфармацыйныя атакі расейскіх мэдыяў на Лукашэнку і заклікае імі карыстацца. Сярод іншых ёсьць засьцярогі, што гэта спосаб прымусіць Лукашэнку да продажу беларускіх прадпрыемстваў ці паставіць ў Беларусі новую марыянэтку – таму маўляў, трэба трымацца далей ад Расеі. Якая пазыцыя вам падаецца больш абгрунтаванай?

Кавалёў: Я думаю, што няма пытаньня, ад каго трымацца далей, а да каго – бліжэй. Гэта няслушны выбар, няслушная пастаноўка пытаньня. Мне ўяўляецца, што трэба трымацца найбліжэй да прынцыпаў права і надалей ад прынцыпаў палітычных інтрыг. Будзе гэта супадаць з палітычнай пазыцыяй Расеі ці не? Хутчэй за ўсё – не. Бо расейская ўлада таксама ня вельмі схільная да права. А беларусам які да гэтага клопат? Няхай яны трымаюцца права, а зусім не палітычных меркаваньняў: бліжэй да Расеі – далей ад Расеі. Мяне гэта вельмі засмучае, таму што Захад зусім небездакорны ў адносінах да права. Гэта вельмі сумная і шматзначная нават ў глябальных маштабах акалічнасьць. Захад гатовы дараваць Лукашэнку падазрэньні ў забойствах і многіх іншых гвалтоўных дзеяньнях у адносінах да свайго народу. Забойства – гэта толькі вяршаліна таго, што адбывалася ў Беларусі апошнім часам. Таму Лукашэнка зноў уязны, Лукашэнка зноў не парыя, зь якім нельга размаўляць. І гэта, з майго пункту гледжаньня, вельмі сумна.

Знаткевіч: Ці здаецца вам, што Захад гатовы ўжо заплюшчыць вочы на справы зьніклых у Беларусі?

Кавалёў: Захад вельмі прагматычны, беспрынцыпны ў сваёй палітыцы. Захад, так бы мовіць, пад уладай ідэі паступовага і маральна небездакорнага прагрэсу ў палітыцы, апроч таго, ён пад уладай так званай паліткарэктнасьці.