Чаму Вярхоўны Суд не рэабілітаваў Ларысу Геніюш

Заявы аб рэабілітацыі Ларыса і Янка Геніюшы пісалі тройчы – у 1956, 1966 і 1968 гадах. І тройчы атрымлівалі несуцяшальны адказ. Савецкая судовая сыстэма як сьляпы плоту трымалася палажэньняў і кодэксаў, выпрацаваных яшчэ ў сталінскія часы. Хай сабе “ворагаў народу” і перасталі расстрэльваць, але яны мусілі быць у наяўнасьці – на ўсякі выпадак.

Пытаньне аб адмене прыгавору судовай калегіі па крымінальных справах Вярхоўнага Суду БССР ад 7 лютага 1949 году ў адносінах да Ларысы Геніюш неаднойчы ўздымалася і ў сувэрэннай Беларусі. Напрыклад, у 1999 годзе з адпаведным хадайніцтвам у Генэральную пракуратуру зьвяртаўся Беларускі Хэльсынцкі камітэт.

Адмоўны адказ за подпісам намесьніка старшыні Вярхоўнага Суду Рэспублікі Беларусь Е.М. Царэнка быў нібы сьпісаны з аналягічных адказаў савецкага часу: “Пастановай Прэзыдыюму Вярхоўнага Суду Геніюш Ларыса Антонаўна прызнаная не падлягаючай рэабілітацыі… Яе крымінальная справа вернутая на захаваньне ў КДБ Беларусі”.

Рыхтуючы да выданьня “кнігазбораўскі” том Ларысы Геніюш, я напісаў ліст тагачаснаму старшыні КДБ Уладзімеру Мацкевічу – з просьбай азнаёміцца з той самай справай. Маўляў, пры напісаньні прадмовы сутыкнуўся зь белымі плямамі ў біяграфіі паэткі – дапамажыце. Адказ быў прадказальным – начальнік аддзелу (незразумела – якога) Л.В. Піменаў паведаміў, што “да вырашэньня пытаньня аб рэабілітацыі Ларысы Геніюш КДБ Рэспублікі Беларусь ня мае магчымасьці дазволіць вам азнаёміцца з матэрыяламі яе архіўнай крымінальнай справы”.

За часы незалежнасьці Беларусі звароты аб рэабілітацыі Ларысы Геніюш дасылаліся ў адпаведныя дзяржаўныя ўстановы як мінімум пяцёрачы – ад грамадзкіх арганізацый і фізычных асобаў. Безвынікова.

Факт упартай нерэабілітацыі паэткі дзяржаўныя юрысты ў прыватных размовах называюць недарэчнасьцю. Сапраўды, варта зазірнуць у артыкулы 66 і 76 Крымінальнага кодэксу БССР узору 1928 году (!), на падставе якіх і асудзілі Геніюшаў, каб пераканацца, што іх справа разглядаецца сёньня не ў юрыдычнай, а ў палітычнай плашчыні.

Што і пацьвердзілася выступам Аляксандра Лукашэнкі па Беларускім тэлебачаньні ўлетку таго ж 1999 году. Дакладная цытата з таго выступу: “Я разобрался с трудной судьбой Ларисы Гениуш”. Сказаў – як зьвязаў. І вузел гэты не адважыцца разьвязаць ні генэральны пракурор, ні самы вярхоўны судзьдзя.