Як саветы раскулачвалі Ларысу Геніюш

Род Міклашэвічаў, зь якога паходзіла Ларыса Геніюш, валодаў немалымі надзеламі зямлі. Найперш дзякуючы Паўлу Францавічу Міклашэвічу — дзеду будучай паэткі па мячы, які быў добрым гаспадарнікам. Дзед не пакрыўдзіў нікога са сваіх сыноў, кожнаму дапамог стаць на ногі. Усе сыны атрымалі па фальварку: Уладзімер — Гудзевічы, Рыгор — Поплава, Павал — Сабалеўшчыну, Антон — Жлобаўцы.

Шматдзетная сям’я Антона Міклашэвіча (у якой 9 жніўня 1910 году нарадзілася Ларыса) была заможнай і працавітай — парабкі наймаліся толькі ў пільніцу, калі бацька з сынамі Расьціславам, Аркадзем і Аляксеем не маглі самі ўправіцца на сенажаці ці на таку. У блізкай да Жлобаўцаў вёсцы Палаўкі і сёньня жыве Сьцяпан Навіцкі, які ў 30-я гады наймаўся да «пана Міклаша» сэзонным рабочым і які па сёньня згадвае свайго працадаўцу з удзячнасьцю.

У 1939 годзе заходнебеларускія землі ў выніку падпісаньня пакту Молатава-Рыбэнтропа апынуліся ў Савецкім Саюзе. Заможныя сяляне новай уладай кваліфікаваліся як «сацыяльна небясьпечная кулацкая кляса», якая мусіла быць перавыхаванай альбо вынішчанай.

21 кастрычніка 1939 году бяда завітала і ў Жлобаўцы. «Буйны памешчык» Антон Міклашэвіч быў арыштаваны органамі НКВД і зьмешчаны ў Гарадзенскую турму. Лічылася, што ён там і загінуў. Прынамсі, пра сьмерць бацькі ў вязьніцы пісала Ларыса Геніюш у сваёй «Споведзі». Аднак Антон Міклашэвіч быў асуджаны тройкай НКВД на пяць гадоў Гулагу і этапаваны ў Карагандзінскую вобласьць. Там ягоныя сьляды і згубіліся.

Ня ведала Ларыса Антонаўна і падрабязнасьцяў раскулачваньня пазасталай без гаспадара-кармільца сям’і. У архіўнай картатэцы ўправы ўнутраных справаў Гарадзенскага аблвыканкаму захоўваецца сьпіс грамадзянаў, высланых 13 красавіка 1940 году са Жлобаўцаў ва ўсходнія вобласьці СССР. У тым сьпісе значацца імёны маці паэткі — Аляксандры Васілеўны, трох яе братоў — Расьціслава, Аляксея і Аркадзя, і трох сясьцёр — Ксеніі, Ніны і Людмілы. Была ў сьпісе і… Ларыса Міклашэвіч, хоць яна на той час ужо два гады жыла з мужам у Празе. Не дагледзелі пільнавокія і чуйнавухія таварышы з НКВД — адна з «кулацкіх дачок» ня трапіла ў настаўленыя імі сілкі. Як бачым, у Ларысы Антонаўны быў рэальны шанец пад канвоем пакінуць радзіму яшчэ ў 1940 годзе.

У тым жа архіўным дакумэнце пазначана, што «ўсе выселеныя члены сям’і Міклашэвіча Антона Паўлавіча рэабілітаваныя ўправай унутраных справаў Гарадзенскага аблвыканкама 5 чэрвеня 1990 году». Усе — пасьмяротна.

Ад калісьці абжытай сядзібы Міклашэвічаў у Жлобаўцах засталіся толькі тры прыступкі, якія вялі ў вялікі дом. Сам дом, на шчасьце, ня быў разбураны ці спалены. Перавезены пасьля вайны ў Ваўкавыск, ён і сёньня стаіць на вуліцы Перамогі, 40. Да 100-годзьдзя Ларысы Геніюш мясцовы краязнавец Мікола Кавальчук усталяваў на доме памятную шыльду, якую ў той жа дзень зьнялі міліцыянты і адвезьлі ў пастарунак.

Мэмарыяльны камень усталяваны і ў Жлобаўцах, куды на талаку ўлетку 2010 году сабраліся дзясяткі людзей зь Менску, Горадні, Ваўкавыска, Мастоў, Сьвіслачы, Зэльвы. Пасьля заканчэньня талакі, калі ўсе разьехаліся, я прысеў на мураваным ганку, і ўспомніліся радкі Ларысы Геніюш: «Мы душой заўжды з сваімі хатамі, бо арлы не пакідаюць гнёзд».

Нават калі гнёзды гэтыя раскіданыя.