У сераду ў Менску адбыўся круглы стол, дзе падсумоўваліся першыя вынікі абвешчанай Эўразьвязам новай усходняй палітыкі, якая ахоплівае і Беларусь. Палітолягі, экспэрты ў галіне міждзяржаўных дачыненьняў высьвятлялі: у якіх пазыцыях Менск і Брусэль сапраўды зблізіліся, а па якіх кірунках чакаць паразуменьня ўвогуле ня варта?
На думку сябра сойму Партыі БНФ Вінцука Вячоркі, тэставае выпрабаваньне для беларускіх уладаў пачалося ад парлямэнцкіх выбараў 2008 году, калі Брусэль атрымаў памылковую інфармацыю пра нібыта празрыстую выбарчую кампанію ў Беларусі. І хоць урэшце ніводзін апазыцыйны кандыдат у Палату прадстаўнікоў ня трапіў, працэсу «збліжэньня» быў дадзены ход. Да таго ж надышлі перавыбары саміх эўрачыноўнікаў, якія мусілі заняцца пошукам новых стратэгіяў:
«У палітыкаў, якія некалькі кадэнцыяў займалі пасады ў Эўрапарлямэнце, у Эўракамісіі, паўнамоцтвы 1,5 года таму заканчваліся. Безумоўна, трэба было прапаноўваць якіясьці сьвежыя ідэі. Да восені 2008 году фармальна іх абавязвала „стратэгія ўмоваў“. Аднак бяда ў тым, што пад абвешчаную стратэгію „non-paper“, якая нават не дакумэнт, не былі падведзеныя інструмэнты ў выглядзе фінансавым, замежна-палітычным, прававым. Гэта заставалася, як палякі кажуць, „шчасьлівай ілюзіяй“. Але дало падставы гаварыць, што папярэдняя стратэгія ніякіх вынікаў не дала, санкцыі супраць чыноўнікаў плёну ня мелі і да т.п. Калі ж пачынаеш тыя аргумэнты разьбіраць, то яны ў вялікай ступені рассыпаюцца. Аднак у іміджавым пляне ідэолягам і выканаўчым структурам замежнай палітыкі Эўразьвязу трэба было выступіць з шэрагам сьвежых канцэпцыяў па ўсім пэрымэтры напярэдадні новага выбарчага цыклю. Вось усе гэтыя рэчы і зьбегліся ў адну паўтара года таму».
Палітоляг Дзяніс Мельянцоў лічыць, што адна з мэтаў Эўразьвязу — спроба адцягнуць шэраг постсавецкіх краінаў ад татальнага ўплыву Расеі. Аднак, на думку экспэрта, захады эўрастуктураў ня маюць сыстэмнага характару і абмяжоўваюцца кропкавымі «іньекцыямі». Яны не нясуць ніякай пагрозы цяперашняму рэжыму, у той час як Эўропа фактычна ўзяла на сябе клопат фінансаваньня праектаў, грошы на якія ў іншым выпадку давялося б шукаць у дзяржаўным бюджэце — як той жа кіналягічны цэнтар Дзяржаўнага памежнага камітэту ў Смаргоні, на ўтрыманьне якога з эўрафондаў выдаткавана 8 мільёнаў даляраў. Паводле Дзяніса Мельянцова, характарызуючы цяперашні стан адносінаў, можна казаць пра пэўны «крэатыўны хаос»:
«Найбольш яскравым вынікам пэрыяду новых дачыненьняў сталася праграма „Ўсходняга партнэрства“ — прапанова Беларусі з боку Эўразьвязу паўнавартаснага ўдзелу ў праграме і прыняцьце Менскам такой прапановы. Ад самага пачатку праграма была чыста геапалітычным праектам — на тле расейска-грузінскай вайны паспрабаваць выцягнуць Беларусь у эўрапейскую арбіту. Для беларускага рэжыму праграма амбітная, аж занадта. Таму Менск нават прытарможвае свой удзел ва „Ўсходнім партнэрстве“, каб не ўцягнуцца туды цалкам і не ўтапіцца, як у багне. Дарадцы Лукашэнкі добра ўсьведамляюць: Эўразьвяз хоць і ня мае ніякай стратэгіі ў дачыненьні да Беларусі, але большасьць эўрапейскіх чыноўнікаў і палітыкаў выступаюць за „ўцягваньне“. І такі падыход можа быць небясьпечны на дадзеным этапе, бо, дайшоўшы да пэўнага пункту, яго будзе досыць цяжка кантраляваць. І найбольш верагодна, што гэты дыялёг будзе працягвацца прыкладна ў такой форме, як ён ідзе зараз — дастаткова вяла, дастаткова прадказальна».
Міжнародны аглядальнік Раман Якаўлеўскі заклапочаны адсутнасьцю публічнасьці і празрыстасьці ў адносінах эўракамісараў з прадстаўнікамі афіцыйных уладаў Беларусі. У шэрагу выпадкаў, на яго думку, эўрапейцы папросту вядуць «падвойную гульню». Ён згадвае леташні праскі саміт «Усходняга партнэрства», на які былі запрошаныя віцэ-прэм’ер Уладзімер Сямашка і міністар замежных спраў Сяргей Мартынаў:
«Давялося пагутарыць са спадарыняй Фэрэрай-Вальднэр. Публічна ў яе пацікавіўся: а што вы сёньня раніцай у гатэлі „Інтэркантынэнталь“ рабілі з Мартынавым? Сьмех у залі. Але ўсё насамрэч было абстаўлена таямніцай. „Нічога!“ — адказвае, — „проста падпісалі дэклярацыю наконт энэргетычнага супрацоўніцтва“. А чаму а 9-й раніцы, у гатэлі, таемна? Іншая гутарка адбылася з Салянам у раёне, прабачце, прыбіральні. Ён пастаянна быў заняты, і можна было яго запытаць толькі ў такіх умовах. Заяўляе: я сьпяшаюся, бо ў мяне сустрэча з Мартынавым. Якая? Аказалася, што Мартынаў ужо гадзіну ў нейкім месцы чакае Саляну. Вось гэтыя таямнічыя гульні Мартынава са сваімі суразмоўцамі ўрэшце выявіліся на карысьць Лукашэнку. Бо мы, прыкладам, так і не даведаліся, пра што яны кулюарна дамаўляюцца».
Экспэрты адзначылі, што эўрапейскі ўплыў за прамінулы час усё ж досыць адчувальна адбіўся на геапалітыцы Беларусі. Выдзеленыя МВФ крэдыты збалянсавалі ранейшую татальную залежнасьць Менску ад Масквы, Беларусь больш актыўна разьвівае рэгіянальнае супрацоўніцтва — можна прыгадаць кантакты Аляксандра Лукашэнкі з кіраўнікамі Ўкраіны і Літвы. А яшчэ ня так даўно ўсё замыкалася на суседняй Расеі, альбо ўлады па інэрцыі намагаліся наладзіць кантакты з такімі ж адыёзнымі рэжымамі.
Надзвычайны і паўнамоцны амбасадар Беларусі, дырэктар Інстытуту дзяржаўнасьці і дэмакратыі Пятро Садоўскі перакананы, што плён эўрапейскай увагі да Беларусі трэба разглядаць з двух пунктаў — блізкай пэрспэктывы і аддаленай будучыні. І апошняя, пры цяперашнім палітычным ладзе, для Беларусі ня самая прыемная:
«Безумоўныя прыхільнікі гавораць толькі пра блізкія наступствы, крытыкі — пра далёкія і надзвычай цяжкія. Блізкія вынікі адносна станоўчыя, бо гэта інтэнсыфікацыя раней запачаткаваных праграмаў: трансьмежныя праекты, прамысловая стандартызацыя, эўрасэртыфікаты для харчовых тавараў, адукацыйныя праекты, экалёгія, Інтэрпол, заслона наркатрафіку і г.д. Гэта ўсё застанецца і будзе карысна, якая б улада ні была. І тыя самыя сабакі-мікст, калі злучылі элітную суку з кабялём — дык гэта ж клясна, не шкада і 8 мільёнаў! І немцы, і галяндцы дзякуй скажуць, што ў лесе пад Драгічынам сабакі будуць лавіць хлопцаў з Бангладэшу. Але ў далёкай пэрспэктыве вялікая небясьпека, што ў нас будзе велізарнае тэхналягічнае адставаньне. Таму што без малога і сярэдняга бізнэсу мы ніяк ня вылезем. Толькі малы і сярэдні бізнэс падымаюць краіну. Нашы гіганты нікуды нас ня выведуць».
Апроч таго, як лічыць спадар Садоўскі, пры цяперашняй пазыцыі Брусэлю магчымая кансэрвацыя аўтарытарнай палітыка-эканамічнай мадэлі дзяржаўнага кіраваньня Беларусі.
«У палітыкаў, якія некалькі кадэнцыяў займалі пасады ў Эўрапарлямэнце, у Эўракамісіі, паўнамоцтвы 1,5 года таму заканчваліся. Безумоўна, трэба было прапаноўваць якіясьці сьвежыя ідэі. Да восені 2008 году фармальна іх абавязвала „стратэгія ўмоваў“. Аднак бяда ў тым, што пад абвешчаную стратэгію „non-paper“, якая нават не дакумэнт, не былі падведзеныя інструмэнты ў выглядзе фінансавым, замежна-палітычным, прававым. Гэта заставалася, як палякі кажуць, „шчасьлівай ілюзіяй“. Але дало падставы гаварыць, што папярэдняя стратэгія ніякіх вынікаў не дала, санкцыі супраць чыноўнікаў плёну ня мелі і да т.п. Калі ж пачынаеш тыя аргумэнты разьбіраць, то яны ў вялікай ступені рассыпаюцца. Аднак у іміджавым пляне ідэолягам і выканаўчым структурам замежнай палітыкі Эўразьвязу трэба было выступіць з шэрагам сьвежых канцэпцыяў па ўсім пэрымэтры напярэдадні новага выбарчага цыклю. Вось усе гэтыя рэчы і зьбегліся ў адну паўтара года таму».
Палітоляг Дзяніс Мельянцоў лічыць, што адна з мэтаў Эўразьвязу — спроба адцягнуць шэраг постсавецкіх краінаў ад татальнага ўплыву Расеі. Аднак, на думку экспэрта, захады эўрастуктураў ня маюць сыстэмнага характару і абмяжоўваюцца кропкавымі «іньекцыямі». Яны не нясуць ніякай пагрозы цяперашняму рэжыму, у той час як Эўропа фактычна ўзяла на сябе клопат фінансаваньня праектаў, грошы на якія ў іншым выпадку давялося б шукаць у дзяржаўным бюджэце — як той жа кіналягічны цэнтар Дзяржаўнага памежнага камітэту ў Смаргоні, на ўтрыманьне якога з эўрафондаў выдаткавана 8 мільёнаў даляраў. Паводле Дзяніса Мельянцова, характарызуючы цяперашні стан адносінаў, можна казаць пра пэўны «крэатыўны хаос»:
«Найбольш яскравым вынікам пэрыяду новых дачыненьняў сталася праграма „Ўсходняга партнэрства“ — прапанова Беларусі з боку Эўразьвязу паўнавартаснага ўдзелу ў праграме і прыняцьце Менскам такой прапановы. Ад самага пачатку праграма была чыста геапалітычным праектам — на тле расейска-грузінскай вайны паспрабаваць выцягнуць Беларусь у эўрапейскую арбіту. Для беларускага рэжыму праграма амбітная, аж занадта. Таму Менск нават прытарможвае свой удзел ва „Ўсходнім партнэрстве“, каб не ўцягнуцца туды цалкам і не ўтапіцца, як у багне. Дарадцы Лукашэнкі добра ўсьведамляюць: Эўразьвяз хоць і ня мае ніякай стратэгіі ў дачыненьні да Беларусі, але большасьць эўрапейскіх чыноўнікаў і палітыкаў выступаюць за „ўцягваньне“. І такі падыход можа быць небясьпечны на дадзеным этапе, бо, дайшоўшы да пэўнага пункту, яго будзе досыць цяжка кантраляваць. І найбольш верагодна, што гэты дыялёг будзе працягвацца прыкладна ў такой форме, як ён ідзе зараз — дастаткова вяла, дастаткова прадказальна».
Міжнародны аглядальнік Раман Якаўлеўскі заклапочаны адсутнасьцю публічнасьці і празрыстасьці ў адносінах эўракамісараў з прадстаўнікамі афіцыйных уладаў Беларусі. У шэрагу выпадкаў, на яго думку, эўрапейцы папросту вядуць «падвойную гульню». Ён згадвае леташні праскі саміт «Усходняга партнэрства», на які былі запрошаныя віцэ-прэм’ер Уладзімер Сямашка і міністар замежных спраў Сяргей Мартынаў:
«Давялося пагутарыць са спадарыняй Фэрэрай-Вальднэр. Публічна ў яе пацікавіўся: а што вы сёньня раніцай у гатэлі „Інтэркантынэнталь“ рабілі з Мартынавым? Сьмех у залі. Але ўсё насамрэч было абстаўлена таямніцай. „Нічога!“ — адказвае, — „проста падпісалі дэклярацыю наконт энэргетычнага супрацоўніцтва“. А чаму а 9-й раніцы, у гатэлі, таемна? Іншая гутарка адбылася з Салянам у раёне, прабачце, прыбіральні. Ён пастаянна быў заняты, і можна было яго запытаць толькі ў такіх умовах. Заяўляе: я сьпяшаюся, бо ў мяне сустрэча з Мартынавым. Якая? Аказалася, што Мартынаў ужо гадзіну ў нейкім месцы чакае Саляну. Вось гэтыя таямнічыя гульні Мартынава са сваімі суразмоўцамі ўрэшце выявіліся на карысьць Лукашэнку. Бо мы, прыкладам, так і не даведаліся, пра што яны кулюарна дамаўляюцца».
Экспэрты адзначылі, што эўрапейскі ўплыў за прамінулы час усё ж досыць адчувальна адбіўся на геапалітыцы Беларусі. Выдзеленыя МВФ крэдыты збалянсавалі ранейшую татальную залежнасьць Менску ад Масквы, Беларусь больш актыўна разьвівае рэгіянальнае супрацоўніцтва — можна прыгадаць кантакты Аляксандра Лукашэнкі з кіраўнікамі Ўкраіны і Літвы. А яшчэ ня так даўно ўсё замыкалася на суседняй Расеі, альбо ўлады па інэрцыі намагаліся наладзіць кантакты з такімі ж адыёзнымі рэжымамі.
Надзвычайны і паўнамоцны амбасадар Беларусі, дырэктар Інстытуту дзяржаўнасьці і дэмакратыі Пятро Садоўскі перакананы, што плён эўрапейскай увагі да Беларусі трэба разглядаць з двух пунктаў — блізкай пэрспэктывы і аддаленай будучыні. І апошняя, пры цяперашнім палітычным ладзе, для Беларусі ня самая прыемная:
«Безумоўныя прыхільнікі гавораць толькі пра блізкія наступствы, крытыкі — пра далёкія і надзвычай цяжкія. Блізкія вынікі адносна станоўчыя, бо гэта інтэнсыфікацыя раней запачаткаваных праграмаў: трансьмежныя праекты, прамысловая стандартызацыя, эўрасэртыфікаты для харчовых тавараў, адукацыйныя праекты, экалёгія, Інтэрпол, заслона наркатрафіку і г.д. Гэта ўсё застанецца і будзе карысна, якая б улада ні была. І тыя самыя сабакі-мікст, калі злучылі элітную суку з кабялём — дык гэта ж клясна, не шкада і 8 мільёнаў! І немцы, і галяндцы дзякуй скажуць, што ў лесе пад Драгічынам сабакі будуць лавіць хлопцаў з Бангладэшу. Але ў далёкай пэрспэктыве вялікая небясьпека, што ў нас будзе велізарнае тэхналягічнае адставаньне. Таму што без малога і сярэдняга бізнэсу мы ніяк ня вылезем. Толькі малы і сярэдні бізнэс падымаюць краіну. Нашы гіганты нікуды нас ня выведуць».
Апроч таго, як лічыць спадар Садоўскі, пры цяперашняй пазыцыі Брусэлю магчымая кансэрвацыя аўтарытарнай палітыка-эканамічнай мадэлі дзяржаўнага кіраваньня Беларусі.