Пасьля няўдалых перамоваў 30-31 сьнежня аб умовах пастаўкі нафты ў Беларусь урад Расеі праінфармаваў афіцыйны Менск аб пераходзе зь 1 студзеня 2010 году да спагнаньня мыта на нафту ў поўным аб’ёме. Беларускі бок настойвае, што да падпісаньня адмысловых дакумэнтаў павінны захавацца бязмытныя пастаўкі нафты. Пры гэтым Менск спасылаецца на дамоўленасьці, дасягнутыя раней прэзыдэнтамі абедзьвюх краінаў. перамовы аб умовах пастаўкі нафты ў Беларусь працягваліся ўвесь тыдзень, але рэальнага плёну ня мелі.
Ускладняе перамоўны працэс тое, што ў Расеі выходныя расьцягнуліся да 11 студзеня. А ў адсутнасьць на працоўных месцах зацікаўленых чыноўнікаў дасягнуць кампрамісу па прынцыповых пытаньнях не ўдаецца.
Ці можа Расея ўсё ж спыніць пастаўкі нафты? Паводле кіраўніка цэнтра Мізэса Яраслава Раманчука, пакуль амаль на два тыдні беларускі бок мае запасы. Але потым...
«А потым, калі будуць плаціць, — будуць адгружаць, ня будуць плаціць — ня будуць адгружаць. Гэта камэрцыйная справа. І калі такі рэжым прымусіць Лукашэнку выйсьці з Мытнага саюзу, тады Расея даб’ецца нейкага прагрэсу. Калі ж Лукашэнка пры дапамозе сваіх лябістаў прымусіць Пуціна і Сечына на гэты раз да сваёй пазыцыі, тады трэба будзе падзякаваць Лукашэнку за яшчэ адну перамогу над крамлёўскім двухгаловым арлом».
Паводле эканаміста Барыса Жалібы, небагатая інфармацыя пра перамовы ў Маскве сьведчыць, што яны ідуць вельмі напружана. Ён лічыць, што расейскі бок памяняў ранейшыя дамоўленасьці, «падклаўшы сьвіньню» беларусам:
«Канечне, гэта неспадзяванка для беларусаў, што Расея раптам памяняла сваю пазыцыю. Нейкая авансы перад Новым годам давала, а цяпер усё адкінулася назад. Магчыма, нават яшчэ на горшыя зыходныя ўмовы. Тут Расея перагнула палку, бо цягам некалькіх гадоў была дамоўленасьць: Беларусь, як саюзьнік, купляе нафту з льготным мытам, з прэфэрэнцыямі, недзе ў 35%. І тут раптам да 100%. Канечне, ёсьць нешта за кадрам. Расея ў чарговы раз паказвае сваю моц, паказвае ўраду і прэзыдэнту, што краіна залежная ад яе энэрганосьбітаў. Гэта ўсё ж закіды эмацыйныя, ідзе гульня нэрваў».
Паводле расейскага палітоляга Сяргея Маркава, у рамках Мытнага саюзу Расея пастаўляе Беларусі нафту з вельмі сур’ёзнай зьніжкай. І ўзамен на гэта Расеі патрэбныя пазытыўныя крокі ў адказ зь беларускага боку ў сфэры вайскова-палітычнага супрацоўніцтва:
«Там дзе нафта — заўсёды палітыка. На падтрымку беларускай эканомікі Расея ўклала многія мільярды даляраў і Расея працягне гэта рабіць. Улічваючы, што Беларусь зьяўляецца часткай адзінай саюзнай дзяржавы і адзінай эканамічнай прасторы, нафту яна будзе купляць са скідкай. Іншая справа — якія аб’ёмы і зь якой скідкай».
Паводле спадара Маркава, расейскае кіраўніцтва ня згоднае, каб нафта затанна куплялася і задорага прадавалася на зьнешніх рынках:
«Зразумела, што пэўныя сілы ў Беларусі, якія маюць прыбыткі ад перапродажу расейкай нафты ці нафтапрадуктаў, зацікаўлены атрымліваць з Расеяй як мага таньней і пабольш. Гэта пытаньне колькаснай спрэчкі знойдзе нейкі кампраміс».
Тым часам канцэрн «Белнафтахім» абверг інфармацыю пра спыненьне паставак расейскай нафты беларускім НПЗ. Прэсавы сакратар канцэрну «Белнафтахім» Марына Касьцючэнка наконт гэтага заявіла:
«Гэтая інфармацыя непраўдзівая, нафта паступае, заводы працуюць паводле звычайнага графіку. Нашы прадпрыемствы працуюць кругласутачна».
Аднак з саміх НПЗ даходзяць весткі пра істотнае скарачэньне перапрацоўкі нафты. У прыватнасьці, супрацоўнік наваполацкага «Нафтану» Сяргей Сідараў паведаміў:
«Упала на 25%. Загрузка была 1000 тон, а зараз 750. Гэта я сам бачыў, якраз я працаваў у суботу вечарам. Нават спынілі адну ўстаноўку. Людзі разумеюць, што калі наш завод прададуць расейцам, сем тысяч ня будзе працаваць у нас на заводзе. Яны ўсё паабяцаюць, а потым пачнуць скарачаць».
Пра складанасьці кажуць і на Мазырскім НПЗ — тут вытворчасьць упала на 30%. Новая партыя нафты на прадпрыемства паступіла з умовай, што за яе будзе заплачана поўнае мыта, гэтак, як і вымагае расейскі бок.
Незалежны спэцыяліст у галіне энэргетыкі Аляксандар Бардоўскі мяркуе, што ў цяперашнім нафтавым канфлікце бакі ўсё ж дамовяцца, як гэта было і ў 2007 годзе. Тады беларускі бок фактычна прайграў аналягічнае супрацьстаяньне:
«Прайграў у тым, што Расея пачала будаваць новы трубаправод БТС-2. Яны арыентуюцца на 50 мільёнаў тон нафты ў год. А 50 мільёнаў — гэта аб’ём, які цяпер ідзе празь Беларусь на Польшчу».
У той час як Расея ўсю першую дэкаду студзеня на афіцыйных вакацыях, у Беларусі гэты час суправаджаецца прастоямі на вытворчасьцях — перадусім з-за таго, што шмат якія беларускія прадпрыемствы залежныя ад расейскіх пастаўшчыкоў і рынкаў.
Працягваюць сьвяткаваць многія гомельскія прадпрыемствы. Стаяць такія буйныя, як станкабудаўнічы завод імя Кірава. Апавядае адзін з рабочых:
«Новы год, а мы пашлі гуляць. 11 студзеня выйдзем на працу. Няма збыту прадукцыі. Крызіс! Заробкаў у людзей няма. Невядома, што будзе далей».
Станкабудаўнікі спынілі працу яшчэ за тыдзень да Новага году. Адзін са спэцыялістаў прадпрыемства ўдакладніў, што завод два дні стаяў, бо адключылі электраэнэргію:
«Хацелася б ужо працаваць! Па-першае, перад Новым годам закрыў завод на два дні Гарэнэргазбыт за спажытую, але неаплачаную электраэнэргію. Ні ў каго няма грошай, хаця станкі й патрэбныя. Нават МАЗ у апошні час разьлічваўся з намі машынамі».
У панядзелак у Гомелі так і не пачалі працы завод вымяральных прыбораў, фанэра-запалкавы камбінат, завод пускавых рухавікоў. Да 11 студзеня на вакацыях застаецца большасьць працаўнікоў заводу ліцьця й нармаляў (ЗЛіН), які ўваходзіць у аб’яднаньне «Гомсельмаш»:
«Працуюць толькі тыя, дзе нельга наогул спыніцца. Гэта ліцейная вытворчасьць, дзе ёсьць печы. Яны круглыя суткі малоцяць. Астатнія ў нас усе гуляюць. Адміністрацыя эканоміць электраэнэргію і ўсё, што можна зэканоміць. Ну, і яшчэ Белы дом, гэта значыць заводаўпраўленьне, працуе: у іх папяровай працы хапае».
Шэраг прадпрыемстваў на Гарадзеншчыне вымушаны працягнуць калядныя канікулы.
Сёлетні год, са слоў дырэктара адной са слонімскіх фірмаў, ізноў пачынаецца з праблемаў. Найболей церпяць тыя, чыя вытворчасьць была скіравана на Расею. Спадар кажа: трэба выбіваць даўгі, каб ня стала свая вытворчасьць:
«Зараз, як і паўсюль, — усе судзяцца, ва ўсіх разьлікі.... І часьцей вінавацяцца, чамусьці, прыватныя прадпрыемствы. Зь дзяржаўнымі было працаваць лягчэй, яны месяц патрымаюць грошы і аддаюць, а гэтыя нешта круцяць, нешта сабе набываюць...»
Дырэктарка гарадзенскай рэклямнай фірмы распавядае, што мінулы крызісны год быў вельмі складаны, а сёлета, зь яе слоў, вялікая праблема палягае ў платаздольнасьці заказчыкаў:
«Вельмі шмат няплатнікаў, вельмі дрэнна аплачваюць гатовую прадукцыю, ва ўсіх складанае фінансавае становішча. Летась неяк у гэты час людзі яшчэ стараліся расплаціцца, заказы зрабіць. А сёлета зусім дрэнна».
На гуце ў Бярозаўцы таксама працуе ня ўвесь калектыў. Тым, хто задзейнічаны на выпуску крышталёвага шкла, пашэнціла болей — праца не спыняецца, а вытворцы звычайнага шкла застаюцца на канікулах. Вось што кажа адзін з рабочых прадпрыемства:
«Наагул нам кажуць нейкія глупствы — кшталту, што трэба эканоміць газ, што яго ліміт урэзалі для прадпрыемства. Насамрэч — думаю, што папросту няма збыту прадукцыі, і, хутчэй за ўсё, скарачаюць фонд заробкаў».
У Крычаве прыпыніў працу завод гумовых вырабаў. У прадпрыемства нестае абаротных сродкаў. Працоўны калектыў адпраўлены ў вымушаны адпачынак.
Кіраўніцтва прызнае, што работнікі некаторых цэхаў насамрэч не працуюць:
«Расея гуляе, і мы гуляем. Уся сыравіна практычна адтуль. Другі цэх яшчэ знаходзіцца ў адпачынку. Гэта клеявы абутак. Яны пайшлі ў адпачынак яшчэ ў сьнежні. У іх адпачынак сканчаецца недзе 13 студзеня. Астатнія будуць гуляць нехта ў студзені, а нехта адгуляў у сьнежні. Адгрузка ў нас ідзе са складоў. Проста Расея ж стаіць», — тлумачыць прадстаўніца адміністрацыі.
Большую частку прадукцыі — гумовыя боты й галёшы — прадпрыемства пастаўляе на расейскі рынак. Летась утрымацца на плыву дапамог заказ гандлёвай кампаніі з Аўганістану — аўганцам спатрэбілася больш за паўмільёна галёшаў. Быў падрыхтаваны адмысловы азіяцкі фасон галёшаў.
Калі меркаваць з вынікаў апытаньня, беларусы ня вераць у хуткае заканчэньне крызісу. Незалежны інстытут сацыяльна-эканамічных і палітычных дасьледаваньняў надрукаваў важнейшыя вынікі нацыянальнага апытаньня ў сьнежні 2009 году.
Паводле дасьледчыкаў, эканамічны крызіс, які, па словах Аляксандра Лукашэнкі, «толькі загартаваў беларусаў», стаў праблемай № 1 для бальшыні грамадзянаў краіны. Больш за 80% апытаных лічаць, што беларуская эканоміка знаходзіцца ў крызісе, для 52% год аказаўся больш складаным, чым папярэдні 2008-ы. Прычым для 41% крызіс адбіваецца самым сур’ёзным чынам на штодзённым існаваньні сям’і.
Прыкладам, 28% апытаных беларусаў цягам апошніх 12 месяцаў сутыкаліся з затрымкай выплаты заробку ці пэнсіі (прычым 19% — некалькі разоў ці штомесяц); ад 54% да 61% рэспандэнтаў за гэты ж пэрыяд даводзілася адкладаць набыцьцё ці скарачаць выдаткі на пакупку адзеньня, тэлевізара ці кампутара, паездку на адпачынак.
На пытаньне — калі гаварыць пра жыцьцё Вашай сям’і, якія мэты Вы ставіце перад сабой? — амаль 40% адказалі: «Жыць ня горш, чым большасьць сем’яў». Тады як «жыць лепш, чым бальшыня», імкнуцца толькі 26,5%. Сярод праблемаў, якія найбольш стаяць перад краінай і яе грамадзянамі, амаль 80% назвалі рост коштаў, 42% — зьбядненьне насельніцтва, блізу 40% — беспрацоўе, 34% — спад вытворчасьці, 25,5% — карупцыю, хабарніцтва. Пагрозу незалежнасьці Беларусі адчуваюць толькі 4% беларусаў.
Крызіс выявіў і фундамэнтальныя зьмены, якія адбыліся ў структуры беларускага грамадзтва за апошняе дзесяцігодзьдзе: на меркаваньне амаль 40% апытаных, ад крызісу мацней за ўсё пацярпелі бедныя і малазабясьпечаныя (толькі 3% сказалі, што мацней пацярпелі работнікі ўладных інстытутаў, чыноўнікі). Тое, што беларуская эканоміка знаходзіцца ў крызісе, у значнай ці поўнай ступені лічаць сьледзтвам эканамічнай палітыкі дзяржавы звыш паловы насельніцтва. Таму, нягледзячы на бадзёрыя заявы ўладаў, 51,5% чакаюць заканчэньня крызісу не раней чым праз год, а яшчэ чвэрць — толькі пасьля 2011-га.
Ці можа Расея ўсё ж спыніць пастаўкі нафты? Паводле кіраўніка цэнтра Мізэса Яраслава Раманчука, пакуль амаль на два тыдні беларускі бок мае запасы. Але потым...
«А потым, калі будуць плаціць, — будуць адгружаць, ня будуць плаціць — ня будуць адгружаць. Гэта камэрцыйная справа. І калі такі рэжым прымусіць Лукашэнку выйсьці з Мытнага саюзу, тады Расея даб’ецца нейкага прагрэсу. Калі ж Лукашэнка пры дапамозе сваіх лябістаў прымусіць Пуціна і Сечына на гэты раз да сваёй пазыцыі, тады трэба будзе падзякаваць Лукашэнку за яшчэ адну перамогу над крамлёўскім двухгаловым арлом».
Паводле эканаміста Барыса Жалібы, небагатая інфармацыя пра перамовы ў Маскве сьведчыць, што яны ідуць вельмі напружана. Ён лічыць, што расейскі бок памяняў ранейшыя дамоўленасьці, «падклаўшы сьвіньню» беларусам:
«Канечне, гэта неспадзяванка для беларусаў, што Расея раптам памяняла сваю пазыцыю. Нейкая авансы перад Новым годам давала, а цяпер усё адкінулася назад. Магчыма, нават яшчэ на горшыя зыходныя ўмовы. Тут Расея перагнула палку, бо цягам некалькіх гадоў была дамоўленасьць: Беларусь, як саюзьнік, купляе нафту з льготным мытам, з прэфэрэнцыямі, недзе ў 35%. І тут раптам да 100%. Канечне, ёсьць нешта за кадрам. Расея ў чарговы раз паказвае сваю моц, паказвае ўраду і прэзыдэнту, што краіна залежная ад яе энэрганосьбітаў. Гэта ўсё ж закіды эмацыйныя, ідзе гульня нэрваў».
Паводле расейскага палітоляга Сяргея Маркава, у рамках Мытнага саюзу Расея пастаўляе Беларусі нафту з вельмі сур’ёзнай зьніжкай. І ўзамен на гэта Расеі патрэбныя пазытыўныя крокі ў адказ зь беларускага боку ў сфэры вайскова-палітычнага супрацоўніцтва:
«Там дзе нафта — заўсёды палітыка. На падтрымку беларускай эканомікі Расея ўклала многія мільярды даляраў і Расея працягне гэта рабіць. Улічваючы, што Беларусь зьяўляецца часткай адзінай саюзнай дзяржавы і адзінай эканамічнай прасторы, нафту яна будзе купляць са скідкай. Іншая справа — якія аб’ёмы і зь якой скідкай».
Паводле спадара Маркава, расейскае кіраўніцтва ня згоднае, каб нафта затанна куплялася і задорага прадавалася на зьнешніх рынках:
«Зразумела, што пэўныя сілы ў Беларусі, якія маюць прыбыткі ад перапродажу расейкай нафты ці нафтапрадуктаў, зацікаўлены атрымліваць з Расеяй як мага таньней і пабольш. Гэта пытаньне колькаснай спрэчкі знойдзе нейкі кампраміс».
Тым часам канцэрн «Белнафтахім» абверг інфармацыю пра спыненьне паставак расейскай нафты беларускім НПЗ. Прэсавы сакратар канцэрну «Белнафтахім» Марына Касьцючэнка наконт гэтага заявіла:
«Гэтая інфармацыя непраўдзівая, нафта паступае, заводы працуюць паводле звычайнага графіку. Нашы прадпрыемствы працуюць кругласутачна».
Аднак з саміх НПЗ даходзяць весткі пра істотнае скарачэньне перапрацоўкі нафты. У прыватнасьці, супрацоўнік наваполацкага «Нафтану» Сяргей Сідараў паведаміў:
«Упала на 25%. Загрузка была 1000 тон, а зараз 750. Гэта я сам бачыў, якраз я працаваў у суботу вечарам. Нават спынілі адну ўстаноўку. Людзі разумеюць, што калі наш завод прададуць расейцам, сем тысяч ня будзе працаваць у нас на заводзе. Яны ўсё паабяцаюць, а потым пачнуць скарачаць».
Пра складанасьці кажуць і на Мазырскім НПЗ — тут вытворчасьць упала на 30%. Новая партыя нафты на прадпрыемства паступіла з умовай, што за яе будзе заплачана поўнае мыта, гэтак, як і вымагае расейскі бок.
Незалежны спэцыяліст у галіне энэргетыкі Аляксандар Бардоўскі мяркуе, што ў цяперашнім нафтавым канфлікце бакі ўсё ж дамовяцца, як гэта было і ў 2007 годзе. Тады беларускі бок фактычна прайграў аналягічнае супрацьстаяньне:
«Прайграў у тым, што Расея пачала будаваць новы трубаправод БТС-2. Яны арыентуюцца на 50 мільёнаў тон нафты ў год. А 50 мільёнаў — гэта аб’ём, які цяпер ідзе празь Беларусь на Польшчу».
У той час як Расея ўсю першую дэкаду студзеня на афіцыйных вакацыях, у Беларусі гэты час суправаджаецца прастоямі на вытворчасьцях — перадусім з-за таго, што шмат якія беларускія прадпрыемствы залежныя ад расейскіх пастаўшчыкоў і рынкаў.
Працягваюць сьвяткаваць многія гомельскія прадпрыемствы. Стаяць такія буйныя, як станкабудаўнічы завод імя Кірава. Апавядае адзін з рабочых:
«Новы год, а мы пашлі гуляць. 11 студзеня выйдзем на працу. Няма збыту прадукцыі. Крызіс! Заробкаў у людзей няма. Невядома, што будзе далей».
Станкабудаўнікі спынілі працу яшчэ за тыдзень да Новага году. Адзін са спэцыялістаў прадпрыемства ўдакладніў, што завод два дні стаяў, бо адключылі электраэнэргію:
«Хацелася б ужо працаваць! Па-першае, перад Новым годам закрыў завод на два дні Гарэнэргазбыт за спажытую, але неаплачаную электраэнэргію. Ні ў каго няма грошай, хаця станкі й патрэбныя. Нават МАЗ у апошні час разьлічваўся з намі машынамі».
Ні ў каго няма грошай, хаця станкі й патрэбныя. Нават МАЗ у апошні час разьлічваўся з намі машынамі.
«Працуюць толькі тыя, дзе нельга наогул спыніцца. Гэта ліцейная вытворчасьць, дзе ёсьць печы. Яны круглыя суткі малоцяць. Астатнія ў нас усе гуляюць. Адміністрацыя эканоміць электраэнэргію і ўсё, што можна зэканоміць. Ну, і яшчэ Белы дом, гэта значыць заводаўпраўленьне, працуе: у іх папяровай працы хапае».
Шэраг прадпрыемстваў на Гарадзеншчыне вымушаны працягнуць калядныя канікулы.
Сёлетні год, са слоў дырэктара адной са слонімскіх фірмаў, ізноў пачынаецца з праблемаў. Найболей церпяць тыя, чыя вытворчасьць была скіравана на Расею. Спадар кажа: трэба выбіваць даўгі, каб ня стала свая вытворчасьць:
«Зараз, як і паўсюль, — усе судзяцца, ва ўсіх разьлікі.... І часьцей вінавацяцца, чамусьці, прыватныя прадпрыемствы. Зь дзяржаўнымі было працаваць лягчэй, яны месяц патрымаюць грошы і аддаюць, а гэтыя нешта круцяць, нешта сабе набываюць...»
Дырэктарка гарадзенскай рэклямнай фірмы распавядае, што мінулы крызісны год быў вельмі складаны, а сёлета, зь яе слоў, вялікая праблема палягае ў платаздольнасьці заказчыкаў:
«Вельмі шмат няплатнікаў, вельмі дрэнна аплачваюць гатовую прадукцыю, ва ўсіх складанае фінансавае становішча. Летась неяк у гэты час людзі яшчэ стараліся расплаціцца, заказы зрабіць. А сёлета зусім дрэнна».
На гуце ў Бярозаўцы таксама працуе ня ўвесь калектыў. Тым, хто задзейнічаны на выпуску крышталёвага шкла, пашэнціла болей — праца не спыняецца, а вытворцы звычайнага шкла застаюцца на канікулах. Вось што кажа адзін з рабочых прадпрыемства:
«Наагул нам кажуць нейкія глупствы — кшталту, што трэба эканоміць газ, што яго ліміт урэзалі для прадпрыемства. Насамрэч — думаю, што папросту няма збыту прадукцыі, і, хутчэй за ўсё, скарачаюць фонд заробкаў».
У Крычаве прыпыніў працу завод гумовых вырабаў. У прадпрыемства нестае абаротных сродкаў. Працоўны калектыў адпраўлены ў вымушаны адпачынак.
Кіраўніцтва прызнае, што работнікі некаторых цэхаў насамрэч не працуюць:
«Расея гуляе, і мы гуляем. Уся сыравіна практычна адтуль. Другі цэх яшчэ знаходзіцца ў адпачынку. Гэта клеявы абутак. Яны пайшлі ў адпачынак яшчэ ў сьнежні. У іх адпачынак сканчаецца недзе 13 студзеня. Астатнія будуць гуляць нехта ў студзені, а нехта адгуляў у сьнежні. Адгрузка ў нас ідзе са складоў. Проста Расея ж стаіць», — тлумачыць прадстаўніца адміністрацыі.
Большую частку прадукцыі — гумовыя боты й галёшы — прадпрыемства пастаўляе на расейскі рынак. Летась утрымацца на плыву дапамог заказ гандлёвай кампаніі з Аўганістану — аўганцам спатрэбілася больш за паўмільёна галёшаў. Быў падрыхтаваны адмысловы азіяцкі фасон галёшаў.
Калі меркаваць з вынікаў апытаньня, беларусы ня вераць у хуткае заканчэньне крызісу. Незалежны інстытут сацыяльна-эканамічных і палітычных дасьледаваньняў надрукаваў важнейшыя вынікі нацыянальнага апытаньня ў сьнежні 2009 году.
Паводле дасьледчыкаў, эканамічны крызіс, які, па словах Аляксандра Лукашэнкі, «толькі загартаваў беларусаў», стаў праблемай № 1 для бальшыні грамадзянаў краіны. Больш за 80% апытаных лічаць, што беларуская эканоміка знаходзіцца ў крызісе, для 52% год аказаўся больш складаным, чым папярэдні 2008-ы. Прычым для 41% крызіс адбіваецца самым сур’ёзным чынам на штодзённым існаваньні сям’і.
Прыкладам, 28% апытаных беларусаў цягам апошніх 12 месяцаў сутыкаліся з затрымкай выплаты заробку ці пэнсіі (прычым 19% — некалькі разоў ці штомесяц); ад 54% да 61% рэспандэнтаў за гэты ж пэрыяд даводзілася адкладаць набыцьцё ці скарачаць выдаткі на пакупку адзеньня, тэлевізара ці кампутара, паездку на адпачынак.
На пытаньне — калі гаварыць пра жыцьцё Вашай сям’і, якія мэты Вы ставіце перад сабой? — амаль 40% адказалі: «Жыць ня горш, чым большасьць сем’яў». Тады як «жыць лепш, чым бальшыня», імкнуцца толькі 26,5%. Сярод праблемаў, якія найбольш стаяць перад краінай і яе грамадзянамі, амаль 80% назвалі рост коштаў, 42% — зьбядненьне насельніцтва, блізу 40% — беспрацоўе, 34% — спад вытворчасьці, 25,5% — карупцыю, хабарніцтва. Пагрозу незалежнасьці Беларусі адчуваюць толькі 4% беларусаў.
Крызіс выявіў і фундамэнтальныя зьмены, якія адбыліся ў структуры беларускага грамадзтва за апошняе дзесяцігодзьдзе: на меркаваньне амаль 40% апытаных, ад крызісу мацней за ўсё пацярпелі бедныя і малазабясьпечаныя (толькі 3% сказалі, што мацней пацярпелі работнікі ўладных інстытутаў, чыноўнікі). Тое, што беларуская эканоміка знаходзіцца ў крызісе, у значнай ці поўнай ступені лічаць сьледзтвам эканамічнай палітыкі дзяржавы звыш паловы насельніцтва. Таму, нягледзячы на бадзёрыя заявы ўладаў, 51,5% чакаюць заканчэньня крызісу не раней чым праз год, а яшчэ чвэрць — толькі пасьля 2011-га.