У часе сустрэчы Аляксандра Лукашэнкі са старшынём Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі Леанідам Козікам прагучала абяцаньне ўвесьці доўгатэрміновыя ці бестэрміновыя кантракты для найманых работнікаў. Такая мера прапануецца як заахвочваньне “за добрасумленную працу і актыўны ўдзел у жыцьці калектыву”. Як да магчымай рэвізіі кантрактнай сыстэмы ставяцца лідэры прафсаюзнага руху?
Лідэр галоўнай дзяржаўнай прафсаюзнай арганізацыі Леанід Козік не сумняваецца ў неабходнасьці захаваньня кантрактнай сыстэмы і дапускае толькі яе касмэтычныя карэктывы. Па яго словах, цяпер у Беларусі блізу 30% кантрактаў заключаюцца на трохгадовы тэрмін, 35% — да пяці гадоў, астатнія кантракты — так званыя кароткатэрміновыя:
“Такая форма існуе ва ўсім сьвеце. Мы ў свой час унесьлі прапанову, каб кантракт з пэнсіянэрамі быў падпісаны ня менш, чым за 3 гады да іх выхаду на пэнсію. Але кіраўнік краіны сказаў: а чаму вы не ідзяце далей? Трэба глядзець, каб там, дзе чалавек працуе добрасумленна, не парушае вытворчай, працоўнай дысцыпліны, актыўна ўдзельнічае ў жыцьці калектыву, стараецца нешта зрабіць, то ў такім выпадку трэба яму самому даваць выбар: ці працаваць на кантракце надалей, ці перайсьці на бестэрміновую працоўную дамову. Мы гэта з энтузіязмам успрынялі. Канечне, гэта рашэньне будзе на карысьць заахвочваньня для годнай працы”.
Адзін зь лідэраў незалежнага прафсаюзнага руху Аляксандар Бухвостаў падобныя ініцыятывы ўлады называе ганебнымі.Ён перакананы, што і цяпер працоўныя намёртва прывязаныя кантрактамі да сваіх месцаў і рызыкуюць быць звольненымі за любую правіннасьць. А бестэрміновы кантракт увогуле робіць з людзей нявольнікаў:
“Калі яны абмяркоўваюць пытаньне кантрактнай сыстэмы, рашэньне можа быць толькі адно: яе трэба скасоўваць як ганебную сыстэму, якая прыніжае чалавечую годнасьць. А тое, што яны хочуць зрабіць, выглядае прыблізна так: калі ты цалкам стаў нявольнікам, то бок, паводзіў сябе добра, слухаўся гаспадара, ня ўдзельнічаў ні ў якіх акцыях, ня ўступаў у незалежныя прафсаюзы, ні з кім ня меў непажаданых кантактаў, а толькі працаваў; як загнанага каня цябе на вытворчасьці ганялі, прымушалі працаваць у самых прыніжальных умовах — вось тады мы працягнем твой кантракт і перавядзём на пастаянную працу. Іншымі словамі, ты станеш пастаянным рабом. А так, мы цябе яшчэ трымаем, бо заўсёды можам ад цябе пазбавіцца. Ярмо, якое павесілі на шыю працоўнаму, застаецца. Яно засталося такім жа ганебным, як і было. Таму тое, што яны там гавораць, — усё чысьцейшай вады дэмагогія”.
Ці будуць заахвочвацца працоўныя за актыўны ўдзел у жыцьці незалежных прафсаюзаў? Вось меркаваньне на гэты конт кіраўніка Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў Аляксандра Ярашука:
“Гэта якраз той выпадак, калі аніякіх шанцаў няма, каб зь ім падоўжылі кантракт. На маю думку, тое, што зараз адбываецца, — гэта нават горш, чым было да гэтага часу. Калі раней яны маглі матываваць, што, маўляў, кароткатэрміновыя кантракты тычацца ўсіх працоўных, нават тых, характар працы ў якіх пастаянны, то што казаць пра токара ці прыбіральшчыцу, якая прыходзіць на пэўны час? Адной кажуць: мы з табой доўжым кантракт, а іншай — не. Гэта поўны суб’ектывізм і яскрава палітычная акцыя, якая скіравана на тое, каб яшчэ больш маніпуляваць людзьмі. Спроба ўдасканаліць сыстэму кароткатэрміновых кантрактаў — тое ж самае, што спроба ўдасканаліць гільятыну, якая непаслухмяных карае, а паслухмяных мілуе. Прыгоннае права і гільятыну можна толькі адным чынам удасканаліць — цалкам адмяніць. Іншага быць проста ня можа”.
Старшыня Беларускага прафсаюзу радыёэлектроннай прамысловасьці Генадзь Фядыніч зьвяртае ўвагу на тое, што ў працэсе меркаванай рэвізіі афіцыйныя прафсаюзы апэлююць да міжнароднага досьведу. Аднак, на яго думку, нічога супольнага з замежнай практыкай беларускай кантрактная сыстэма ня мае:
“Гэта ўсё дэкарацыя, ня больш за тое. Як заявіў Козік, гэта нібыта нейкае заахвочваньне для чалавека, які будзе ўсё выконваць, будзе паслухмяным і г.д. Якое гэта мае дачыненьне да працоўных адносінаў? У гэтай сытуацыі магчыма толькі цалкам адмяніць дэкрэт №29. І ніякіх пасылаў да замежнага досьведу ня можа быць, бо за мяжой у кантрактах указана пагадзінная аплата, хто і колькі за якую працу атрымае. Але ні пра якія гадавыя кантракты там і размовы ня можа быць. Больш за тое, цяпер многія наймальнікі ў сувязі са складаным фінансавым становішчам пачнуць заключаць кантракты на 3 гады, і людзі, якія могуць знайсьці сабе лепшую працу, большы заробак, ня змогуць звольніцца. Таму, безумоўна, кантракт ёсьць і застаецца ўдаўкай для працоўнага чалавека. І ўсё, што Козік гаворыць напярэдадні ўсясьветнага дня Годнай працы, — ня больш як жаданьне выпусьціць пару і паказаць, што фэдэрацыя працуе і штосьці з гэтага атрымліваецца”.
Заўтра а 16.30 у менскім парку 50-годзьдзя Кастрычніка пад лёзунгам “За годную працу” незалежныя прафсаюзы правядуць дазволены сталічнымі ўладамі мітынг. Імпрэза прымеркаваная да ўсясьветнага Дня працы, абвешчанага зь ініцыятывы Міжнароднай фэдэрацыі прафсаюзаў.
“Такая форма існуе ва ўсім сьвеце. Мы ў свой час унесьлі прапанову, каб кантракт з пэнсіянэрамі быў падпісаны ня менш, чым за 3 гады да іх выхаду на пэнсію. Але кіраўнік краіны сказаў: а чаму вы не ідзяце далей? Трэба глядзець, каб там, дзе чалавек працуе добрасумленна, не парушае вытворчай, працоўнай дысцыпліны, актыўна ўдзельнічае ў жыцьці калектыву, стараецца нешта зрабіць, то ў такім выпадку трэба яму самому даваць выбар: ці працаваць на кантракце надалей, ці перайсьці на бестэрміновую працоўную дамову. Мы гэта з энтузіязмам успрынялі. Канечне, гэта рашэньне будзе на карысьць заахвочваньня для годнай працы”.
Адзін зь лідэраў незалежнага прафсаюзнага руху Аляксандар Бухвостаў падобныя ініцыятывы ўлады называе ганебнымі.Ён перакананы, што і цяпер працоўныя намёртва прывязаныя кантрактамі да сваіх месцаў і рызыкуюць быць звольненымі за любую правіннасьць. А бестэрміновы кантракт увогуле робіць з людзей нявольнікаў:
“Калі яны абмяркоўваюць пытаньне кантрактнай сыстэмы, рашэньне можа быць толькі адно: яе трэба скасоўваць як ганебную сыстэму, якая прыніжае чалавечую годнасьць. А тое, што яны хочуць зрабіць, выглядае прыблізна так: калі ты цалкам стаў нявольнікам, то бок, паводзіў сябе добра, слухаўся гаспадара, ня ўдзельнічаў ні ў якіх акцыях, ня ўступаў у незалежныя прафсаюзы, ні з кім ня меў непажаданых кантактаў, а толькі працаваў; як загнанага каня цябе на вытворчасьці ганялі, прымушалі працаваць у самых прыніжальных умовах — вось тады мы працягнем твой кантракт і перавядзём на пастаянную працу. Іншымі словамі, ты станеш пастаянным рабом. А так, мы цябе яшчэ трымаем, бо заўсёды можам ад цябе пазбавіцца. Ярмо, якое павесілі на шыю працоўнаму, застаецца. Яно засталося такім жа ганебным, як і было. Таму тое, што яны там гавораць, — усё чысьцейшай вады дэмагогія”.
Ці будуць заахвочвацца працоўныя за актыўны ўдзел у жыцьці незалежных прафсаюзаў? Вось меркаваньне на гэты конт кіраўніка Беларускага кангрэсу дэмакратычных прафсаюзаў Аляксандра Ярашука:
“Гэта якраз той выпадак, калі аніякіх шанцаў няма, каб зь ім падоўжылі кантракт. На маю думку, тое, што зараз адбываецца, — гэта нават горш, чым было да гэтага часу. Калі раней яны маглі матываваць, што, маўляў, кароткатэрміновыя кантракты тычацца ўсіх працоўных, нават тых, характар працы ў якіх пастаянны, то што казаць пра токара ці прыбіральшчыцу, якая прыходзіць на пэўны час? Адной кажуць: мы з табой доўжым кантракт, а іншай — не. Гэта поўны суб’ектывізм і яскрава палітычная акцыя, якая скіравана на тое, каб яшчэ больш маніпуляваць людзьмі. Спроба ўдасканаліць сыстэму кароткатэрміновых кантрактаў — тое ж самае, што спроба ўдасканаліць гільятыну, якая непаслухмяных карае, а паслухмяных мілуе. Прыгоннае права і гільятыну можна толькі адным чынам удасканаліць — цалкам адмяніць. Іншага быць проста ня можа”.
Старшыня Беларускага прафсаюзу радыёэлектроннай прамысловасьці Генадзь Фядыніч зьвяртае ўвагу на тое, што ў працэсе меркаванай рэвізіі афіцыйныя прафсаюзы апэлююць да міжнароднага досьведу. Аднак, на яго думку, нічога супольнага з замежнай практыкай беларускай кантрактная сыстэма ня мае:
“Гэта ўсё дэкарацыя, ня больш за тое. Як заявіў Козік, гэта нібыта нейкае заахвочваньне для чалавека, які будзе ўсё выконваць, будзе паслухмяным і г.д. Якое гэта мае дачыненьне да працоўных адносінаў? У гэтай сытуацыі магчыма толькі цалкам адмяніць дэкрэт №29. І ніякіх пасылаў да замежнага досьведу ня можа быць, бо за мяжой у кантрактах указана пагадзінная аплата, хто і колькі за якую працу атрымае. Але ні пра якія гадавыя кантракты там і размовы ня можа быць. Больш за тое, цяпер многія наймальнікі ў сувязі са складаным фінансавым становішчам пачнуць заключаць кантракты на 3 гады, і людзі, якія могуць знайсьці сабе лепшую працу, большы заробак, ня змогуць звольніцца. Таму, безумоўна, кантракт ёсьць і застаецца ўдаўкай для працоўнага чалавека. І ўсё, што Козік гаворыць напярэдадні ўсясьветнага дня Годнай працы, — ня больш як жаданьне выпусьціць пару і паказаць, што фэдэрацыя працуе і штосьці з гэтага атрымліваецца”.
Заўтра а 16.30 у менскім парку 50-годзьдзя Кастрычніка пад лёзунгам “За годную працу” незалежныя прафсаюзы правядуць дазволены сталічнымі ўладамі мітынг. Імпрэза прымеркаваная да ўсясьветнага Дня працы, абвешчанага зь ініцыятывы Міжнароднай фэдэрацыі прафсаюзаў.