Асарэвічы: школа ў царкве і сьцяг над гародам

Валянціна: “Думаю, ва ўсіх бібліятэкі як бібліятэкі. А тут гэты куток. Тут у нас дзяды гулялі ў даміно, а мы іх выселілі. Самі пабялілі, пасьцягвалі дзе што”.

Карэспандэнт: “Так прыемна размаўляць зь людзьмі, якія любяць сваю справу”.

Валянціна: “Я так люблю гэта ўсё. Пачала зьбіраць. Пачала гісторыю гэтай вёскі, успаміны запісваць”.

Карэспандэнт: “Чым цікавая вёска Асарэвічы?”

Валянціна: “Пан быў тут. Дык гэты пан пакінуў парк. Потым сад ён пасадзіў. Каб той пан быў, дык невядома, што яшчэ ў нас было б тут. Таму што ў той час і бальніца была, і лекі былі завезеныя. І дарогу рабілі да Дняпра, лес сплаўляць. Прасунуты пан быў. Потым царква ж была. Школу вы пабачыце. А потым бурылі гэтую царкву. Сем званоў было. Потым іх на цягнік і на пераплаўку адпраўлялі. Разбурылі. Прыбудавалі гэтую школу. Вучыцца няма каму. Хай бы царква была. Цяпер і ў школе няма каму вучыцца, і царквы няма”.



У музэі я зьвярнуў увагу на выставу дзіцячых малюнкаў. Прыемна было, што некаторыя былі аздобленыя беларускай моваю. Большая частка работ — гэта працы выхаванцаў дзіцячага прытулку, які дзейнічае пры асарэвіцкай школе.

Карэспандэнт: “Што вы можаце сказаць пра дзяцей з гэтага прытулку?”

Валянціна: “Няшчасныя дзеці, і ўсё. Малое прыходзіць, туліцца. Яно ж хоча прытуліцца. А большыя таксама. Гэтыя дзеці непрыстасаваныя да жыцьця. Таму што сядзіць нават, чакае, калі хлеба яму адрэжуць. Ім жа ўсё падалі, усё прыбралі там. Яны ня ведаюць, як яно мыецца, як яно гатуецца ўсё. Непрыстасаваныя. Там жа прыбіральшчыцы ўсё прыбіраюць. Наварылі, падалі, прыбралі. А яны схадзілі, пагулялі на рэчку, пакупаліся. А пасьля выйшлі, і як жыць?”



Будынак школы ў Асарэвічах, напэўна, самы незвычайны ў краіне. Гэта будынак былой асарэвіцкай царквы. Толькі пярэднюю частку царквы са званіцай зруйнавалі. І прыляпілі тыповы школьны будынак 60-х гадоў. Заходзіш у двор, а ззаду сапраўдная царкоўная апсіда. Нешта падобнае можна назіраць у Бабруйску. Там такім жа чынам абкарналі касьцёл. У школьным двары я сустрэў дзевяціклясьніцу, 15-гадовую Сьняжану. Якая марыць паступіць у Хойніцкае вучылішча на кухара.



Сьняжана: “Тут практычна няма чаго рабіць. Тут нізкая зарплата. І куды далей”.

Карэспандэнт: “А куды падацца моладзі ўвечары?”

Сьняжана: “У клюб па выходных”.

Карэспандэнт: “Весела там?”

Сьняжана: “Ой, не. Народу мала”.

Карэспандэнт: “Хлопцы ёсьць?”

Сьняжана: “Алкашы ў асноўным”.

Карэспандэнт: “Вашы аднагодкі пятнаццацігадовыя?”

Сьняжана: “Ну колькі нас тут засталося? Усе паступілі ўжо. Моладзі практычна няма. У асноўным усе зьяжджаюць”.

Як многія дзеці Ўсходняга Палесься, Сьняжана ўжо пабывала ў Італіі. На аздараўленьні. І засталася там сапраўднай беларускай. Бо найбольш яе ўразіла не архітэктура.

Карэспандэнт: “Галоўнае ўражаньне ад Італіі? Што больш за ўсё спадабалася?”

Сьняжана: “Я ня ведаю. Рэчка. На вулькан хадзілі. Прыгожа. Мне спадабалася. Тут вёска таксама… Калі прыяжджаць сюды на адпачынак. Тут мясьціны прыгожыя, парк. Мы часта на Дняпро ўсе ходзім”.

Карэспандэнт: “А песьні якія сьпяваеце?”

Сьняжана: “Слухаем”.

Карэспандэнт: “А што слухаеце?”

Сьняжана: “Я люблю слухаць „Любэ“. Ну, беларускія, нашы”.

Карэспандэнт: “Любэ”, напрыклад”.

Сьняжана: “Так”.

Прызнацца, я ўпершыню ў жыцьці пачуў, што “Любэ” — беларускі гурт. Цікава, якія яшчэ пачвары народзяцца ў маладых галовах за часамі брацкай інтэграцыі?



Асарэвічы нагадалі мне Швэцыю. Толькі там я бачыў дзяржаўныя сьцягі, узьнятыя па-над хатамі. Што праўда, у Асарэвічах сьцяг быў адзіны. Ён, паліты дажджамі і пакрамсаны вятрамі, нагадваў ня столькі чырвона-зялёны дзяржаўны сьцяг Рэспублікі Беларусь, колькі ружова-салатавы пірацкі штандар. Але годна лунаў за плотам, як сымбаль няўзятай крэпасьці. Гаспадаром гэтага форту аказаўся вясёлы селянін гадоў 70-ці. Уразіла нагода, зь якой ён пачаў шанаваць афіцыйны сымбаль.



Карэспандэнт: “А што гэта за праява патрыятызму? Сьцяг вісіць”.

Селянін: “Люблю сваю радзіму”.

Карэспандэнт: “І таму на гародзе ўзьнялі дзяржаўны сьцяг?”

Селянін: “Калісьці перадача была пра Туркмэнію. Калі іхны прэзыдэнт памёр, дык яны ўзьнялі зялёныя флагі. Над кожным домам у іх флаг. І кажуць, што, хто ня любіць сваю радзіму, у таго флага няма. Дык і я павесіў. Каб вароны не сядалі”.

Гаспадара засьпеў за вырабленьнем сьмятаны. Ад пачастунку я, вядома, не адмовіўся. Бо дзе ж яшчэ давядзецца пакаштаваць натуральнага прадукту?

Карэспандэнт: “Ці шмат хто яшчэ трымае кароў у Асарэвічах?”

Селянін: “У нас у гэтым канцы дваццаць дзевяць галоў. І там васямнаццаць. Калісьці ў Асарэвічах было пяць статкаў. Самае меншае па трыццаць галоў”.

Карэспандэнт: “Чаму вы трымаеце карову? Гэта ж нялёгкая справа? Калі ў краме можна купіць і тварог. Праўда, не такі смачны, як у вас. І сьмятану, не такую смачную, як у вас”.

Селянін: “Знаеш, браток. У мяне вялікая сям’я. Трое дзяцей і дзевяцёра ўнукаў. Усе папрыяжджаюць. Усе хочуць, каб было на стале. Я прывык працаваць. У сяле я пражыў. У сяле ўсё жыцьцё працаваў. У асноўным на цяжкіх работах, лёгкіх не было ў мяне”.

Менш за ўсё я чакаў у Асарэвічах патрапіць пад агонь зьнішчальнай крытыкі. Адносна Радыё Свабода. Але ж патрапіў. Што сьведчыць найперш пра нямарнасьць нашай працы і добры прыём радыёхваляў. Былы настаўнік фізыкі, а сёньня пэнсіянэр, Віктар Акуленка.



Віктар: “Праскі акцэнт” нічога. Навіны. Што гэта? У адзін радок? Так? Так. Чаму вы не зьмясьцілі ці неяк абмеркавалі адкрыты ліст у падтрымку беларускай мовы, надрукаваны ў “Народнай волі”? У вас гэтага не прагучала. А яшчэ былі ў вас раней са знакамітымі людзьмі інтэрвію. Някляеў вёрткі. Так абыходзіць гэтыя пытаньні прыгожа. Вось Быкава паўтарылі, гэта добра. Радыё Свабода павінна крышку перабудоўвацца”.

На згасаньне жыцьця ў роднай вёсцы старому настаўніку глядзець балюча.

Віктар: “Асарэвічы быў цэнтар сельскага савету. Цэнтар калгасу. А цяпер усё. Узбуйненьне. Былы Камарынскі раён стаў саўгасам „Камарынскі“. Школа на парозе закрыцьця”.

Карэспандэнт: “Ёсьць такая прымаўка. „Памірае школа, памірае і вёска“. Наколькі яна праўдзівая?”

Віктар: “Думаю, што на сто працэнтаў. Памірае школа, памірае і вёска”.

Але на маю заўвагу пра адарванасьць Асарэвічаў спадар Акуленка пакрыўдзіўся.

Віктар: “Да Чарнобыля дрэнныя дарогі былі. Нічога не было. А зараз дарогі нічога. Лягчэй заехаць у Чарнігаў, да Ўкраіны, чым у Гомель.Так што мы не такія ўжо адарваныя. Ёсьць мясцовасьці горшыя за нашу”.

Галоўная асарэвіцкая пясьнярка і зьбіральніца фальклёру Вера Судаленка, старая жвавая і гаварлівая, трымае ў памяці сотні старадаўніх песень і гатовая сьпяваць іх гадзінамі.

Вера: “Каб вы прыехалі перад Вялікаднем. Там, Госпадзі, колькі перад Пасхай пяецца”.

Са сваімі сьпевамі Вера Судаленка выступала далёка за межамі Асарэвічаў.

Вера: “У Мазыры была, у Лоеве была, У Гомелі была! Паняў?”

Карэспандэнт: “Ага”.

Вера: “У Брагіне была. І ў Камарыне была. А ў Менск клікалі, дык ужо было дзіцятка малое, сынок. Нельга было паехаць”.

Паколькі Менск ня меў магчымасьці пачуць унікальныя песьні беларускага Поўдня, зараз мы гэтую гістарычную несправядлівасьць выправім. А песьня, якая гучыць, лішні раз падкрэсьлівае, што мяжы, якая праходзіць па Дняпры, не адна сотня гадоў.