Празь месяц, з 14 па 24 кастрычніка, у Беларусі адбудзецца чарговы перапіс насельніцтва. Чым ён будзе адрозьнівацца ад папярэдняга перапісу 1999 году?
Перапісчык зьявіцца да грамадзянаў са значкам на расейскай мове. Лягатып перапісу таксама зроблены па-расейску, незалежна ад таго, на якой мове перапісны ліст — на беларускай ці расейскай. Засьцярогі многіх людзей выклікае фармулёўка 10-га пытаньня: “Ваша родная мова”, дзе ў дужках удакладняецца — “мова, засвоеная першай у раньнім дзяцінстве”. Намесьніца старшыні Нацыянальнага статыстычнага камітэту Сьвятлана Навасёлава патлумачыла, чаму зьявілася менавіта такая фармулёўка пытаньня:
“Гэта рэкамэндацыя ААН. Мы ж карыстаемся міжнароднай мэтадалёгіяй для міжнароднай супастаўляльнасьці дадзеных, і ўсе прымяняюць такую мэтадалёгію. Мы ж ня толькі нацыянальны, але і міжнародны перапіс праводзім”.
Арганізатары перапісу пакінулі такую фармулёўку, нягледзячы на пратэсты старшыні ТБМ Алега Трусава. Ён кажа, што нават у Савецкім Саюзе проста пыталіся ”Ваша родная мова”, не спасылаючыся на рэкамэндацыі ААН.
“Гэта бяруць нейкія рэкамэндацыі для адсталых, непісьменных народаў і прыпісваюць нам, каб працягнуць русыфікацыю. Зроблена ўсё, каб грамадзянін напісаў “руская мова”, асабліва для мінчан, якія вучыліся ў расейскіх школах. Зроблена адмыслова. І таму грамадзяне з дапамогай “Свабоды” павінны ведаць, што родная мова — не абавязкова зь дзяцінства. Вы можаце на гэтую мову перайсьці і ў сто гадоў, яна будзе ў вас родная. Гэта спэцыяльна зроблена, каб заблытаць людзей. Многія беларусы пераходзяць на беларускую мову ў сталым узросьце, а ў дзяцінстве дома гавораць па-руску. Дык і што? У іх родная мова руская тады, выходзіць?”
Сьвятлана Навасёлава пераконвае, што перапісчыкі будуць працаваць на дзьвюх мовах і будуць праходзіць адмысловае навучаньне, як задаваць пытаньні на беларускай мове.
“На дзьвюх мовах перапісны ліст. Усё на дзьвюх мовах. Паглядзіце па краіне: бігборды, плякаты вісяць на дзьвюх мовах. Там, дзе грамадзянін захоча прайсьці перапіс на беларускай мове, ён будзе перапісаны на беларускай мове”.
Карэспандэнт: “Зыходная мова будзе расейская ці як?”
Навасёлава: “Чаму расейская, чаму вы ўвесь час робіце такі акцэнт? Я прыходжу і кажу: перапіс насельніцтва. На якой мове вы будзе праходзіць перапіс? На беларускай. І перапісчык пераходзіць працаваць на беларускай мове”.
Перапіс насельніцтва ў 1999 годзьдзе. Нацыянальны склад насельніцтва:
Спадар Трусаў кажа, што падчас перапісу фармальна выкарыстоўваецца беларуская мова.
“Але ўсё залежыць ад чалавека. Вы павінны патрабаваць у іх беларускамоўны блянк. Вы павінны патрабаваць запаўняць па-беларуску. А калі вы ня будзеце патрабаваць, у вас пытацца ня будуць, а ўсё па-расейску зробяць”.
Разьмеркаваньне насельніцтва паводле нацыянальнасьцяў і моваў. (Перапіс насельніцтва ў 1999 годзе)
Чым яшчэ будзе адрозьнівацца гэты перапіс, якія праходзіць падчас фінансава-эканамічнага крызісу, ад мінулага? Сьвятлана Навасёлава сказала, што вялікая ўвага аддаецца міграцыі насельніцтва. У пытаньні 17.2, да прыкладу, удакладняецца месца жыхарства і месца працы грамадзяніна. Новае пытаньне № 7 — ці пражывалі вы больш за адзін год у якой-небудзь іншай краіне ў пэрыяд ад 2005 году. Новае і пытаньне 17.1 — дзе знаходзілася месца вашай працы. Таксама будзе вывучацца кампутарная пісьменнасьць насельніцтва — таму будуць пытацца, ці ёсьць у доме кампутар і ці падключаны ён да інтэрнэту.
“Гэта рэкамэндацыя ААН. Мы ж карыстаемся міжнароднай мэтадалёгіяй для міжнароднай супастаўляльнасьці дадзеных, і ўсе прымяняюць такую мэтадалёгію. Мы ж ня толькі нацыянальны, але і міжнародны перапіс праводзім”.
Арганізатары перапісу пакінулі такую фармулёўку, нягледзячы на пратэсты старшыні ТБМ Алега Трусава. Ён кажа, што нават у Савецкім Саюзе проста пыталіся ”Ваша родная мова”, не спасылаючыся на рэкамэндацыі ААН.
“Гэта бяруць нейкія рэкамэндацыі для адсталых, непісьменных народаў і прыпісваюць нам, каб працягнуць русыфікацыю. Зроблена ўсё, каб грамадзянін напісаў “руская мова”, асабліва для мінчан, якія вучыліся ў расейскіх школах. Зроблена адмыслова. І таму грамадзяне з дапамогай “Свабоды” павінны ведаць, што родная мова — не абавязкова зь дзяцінства. Вы можаце на гэтую мову перайсьці і ў сто гадоў, яна будзе ў вас родная. Гэта спэцыяльна зроблена, каб заблытаць людзей. Многія беларусы пераходзяць на беларускую мову ў сталым узросьце, а ў дзяцінстве дома гавораць па-руску. Дык і што? У іх родная мова руская тады, выходзіць?”
Сьвятлана Навасёлава пераконвае, што перапісчыкі будуць працаваць на дзьвюх мовах і будуць праходзіць адмысловае навучаньне, як задаваць пытаньні на беларускай мове.
“На дзьвюх мовах перапісны ліст. Усё на дзьвюх мовах. Паглядзіце па краіне: бігборды, плякаты вісяць на дзьвюх мовах. Там, дзе грамадзянін захоча прайсьці перапіс на беларускай мове, ён будзе перапісаны на беларускай мове”.
Карэспандэнт: “Зыходная мова будзе расейская ці як?”
Навасёлава: “Чаму расейская, чаму вы ўвесь час робіце такі акцэнт? Я прыходжу і кажу: перапіс насельніцтва. На якой мове вы будзе праходзіць перапіс? На беларускай. І перапісчык пераходзіць працаваць на беларускай мове”.
Перапіс насельніцтва ў 1999 годзьдзе. Нацыянальны склад насельніцтва:
Спадар Трусаў кажа, што падчас перапісу фармальна выкарыстоўваецца беларуская мова.
“Але ўсё залежыць ад чалавека. Вы павінны патрабаваць у іх беларускамоўны блянк. Вы павінны патрабаваць запаўняць па-беларуску. А калі вы ня будзеце патрабаваць, у вас пытацца ня будуць, а ўсё па-расейску зробяць”.
Разьмеркаваньне насельніцтва паводле нацыянальнасьцяў і моваў. (Перапіс насельніцтва ў 1999 годзе)
| | Колькасьць асобаў дадзенай нацыянальнасьці, тыс. чалавек | З агульнай колькасьці асобаў дадзенай нацыянальнасьці, у адсотках | ||||
| Лічаць роднай мовай мову сваёй нацыянальнасьці | Пазначылі мову, на якой звычайна размаўляюць дома | |||||
| беларуская | расейская | Іншыя | ||||
Усё насельніцтва | 10045 | 81,9 | 36,7 | 62,8 | 0,5 | |
| Зь іх: | ||||||
| Беларусы | 8159 | 85,6 | 41,3 | 58,6 | 0, 1 | |
| Расейцы | 1142 | 90,7 | 4,3 | 95,7 | - | |
| Палякі | 396 | 16,5 | 57,6 | 37,7 | 4,7 | |
| Украінцы | 237 | 42,9 | 10,2 | 83,6 | 6,2 | |
| Габрэі | 28 | 5,4 | 3,8 | 95,7 | 0,5 | |
Чым яшчэ будзе адрозьнівацца гэты перапіс, якія праходзіць падчас фінансава-эканамічнага крызісу, ад мінулага? Сьвятлана Навасёлава сказала, што вялікая ўвага аддаецца міграцыі насельніцтва. У пытаньні 17.2, да прыкладу, удакладняецца месца жыхарства і месца працы грамадзяніна. Новае пытаньне № 7 — ці пражывалі вы больш за адзін год у якой-небудзь іншай краіне ў пэрыяд ад 2005 году. Новае і пытаньне 17.1 — дзе знаходзілася месца вашай працы. Таксама будзе вывучацца кампутарная пісьменнасьць насельніцтва — таму будуць пытацца, ці ёсьць у доме кампутар і ці падключаны ён да інтэрнэту.