Урыўкі з рамана
9.
Каб неяк разьвеяцца, я прайшоўся па цэнтры. Ад ГУМа ў бок помніка Леніна… Прамінуў будынак КДБ. Паглядзеў з павагай на ягоныя калёны. Прыгожы, ладны… На знакамітую гэтак званую “жоўтую вежу Лаўрэнція Цанавы”. Кажуць, што калісьці Цанава, стаўленік Берыі на Беларусі, зацэмэнтаваў тут сваю папаху… Ягоны нэрвовы жэст нагадаў узмах шабляй. Разануў і моцна крэкнуў. Каб быў будынак моцным і трывалым. Каб установа КДБ была непахіснай. Гэтая думка змусіла мяне зірнуць на другі бок вуліцы. Там сярод дрэваў цямнеў жалезны Фэлікс. Помнік Фэліксу Эдмундавічу Дзяржынскаму. І няважна, што ў Расеі яго з плошчаў прыбралі!.. Тут, у Менску, жыве павага да савецкіх дзеячаў у сэрцах многіх чыноўнікаў… Традыцыя! Я згадаў сваю любоў да цацачных салдацікаў. Было ў дзяцінстве ў мяне іх многа. І плястмасавыя, і алавяныя, і нейкія мо сталёвыя!.. Самых лепшых мы з хлопцамі выраблялі самі. Знаходзілі старыя аўтамабільныя акумулятары, разьбіралі іх… А там — багацьце! Колькі сьвінцу!.. Сьвінец разагравалі на вогнішчы ў бляшанцы і залівалі ў гіпсавыя формы… Вось гэта былі сапраўдныя вайскоўцы. Я ўявіў выплаўленага белага будзёнаўца на кані і з шашкай… Вось яна, традыцыя жалезных фэліксаў!.. І захад нам ня ўказ! “Чорт, — падумаў я. — Пра які такі гандаль радзімай казаў той плюгавы? Я ж патрыёт!”
51.
Калі трапляеш у краіну, дзе ўсе размаўляюць на незразумелай для цябе мове, адчуваеш не сябе невукам… а іншых!.. Азіраесься вакол: “Ну што, недабітыя абарыгены? Рабінзон Круза прыехаў да вас у госьці! Стаўце стол, прыносьце віна!” Вядома ж. Носьбіт лепшых культурных традыцыяў стаіць. Спэцыяліст па драніках і салёнай рыбіне. Куды яму губляць свой час на розныя “Гутэн таг! Гуд монінг! Арыведэрчы! Пшэпрашам”? Ён стаіць нібы помнік. Зьнешне ён нагадвае Хрыстафора Калюмба, але сэрца трымціць, як у зьедзенага калісьці Кука. Ягоная душа памерам з выспу гатовая прытуліць племя тубыльцаў. Ён стаіць і абвяшчае: “Тое налева, тое направа, а гэтае пасярэдзіне”. Ці не траплялі вы ў гэткія сытуацыі, сябры? І хіба грукат бубна вашай галавы не сьцьвярджаў пра таемныя дзеяньні гэтага сусьвету?
53.
Мова для мяне — гэта тарпэда! Так, пэўна яна. Нездарма кажуць, што словам можна забіць. Я адношуся да беларусаў, якія маюць у сваім арсэнале толькі тры тарпэды: беларускую, расейскую і трасянку. У жыцьці я карыстаюся беларускай, але пры нагодзе выкарыстоўваю і тарпэдную запаску. Дарэчы, што датычыцца гэтак званай трэцяй тарпэды — трасянкі. Гэта выключная зброя. У акадэмічных установах яе не вывучаюць — яе прыгажосьць, дасканаласьць, моц можна зразумець толькі ў пэўных аддаленых беларускіх мястэчках і з экранаў дзяржаўнага тэлебачаньня. Гэтая трэцяя тарпэда — самае лепшае, што ёсьць у беларуса! Можна сказаць, што яна — сумесь расейскай і беларускай мовы, але гэта будзе няправільна. У гэтай трэцяй аб’ядналіся калгасьнік і шахцёр, чыноўнік і бухгальтар, гандлярка і сантэхнік! Калі гэта і сумесь, дык ейная квінтэсэнцыя ўнікальная! Бо гэтую тарпэду напампавалі звадкаваным газам хлебных палёў і гарадзкіх праспэктаў!
58.
На Беларусі пасьля 35 гадоў, калі ты не ажаніўся — стары конь, якога хочуць пусьціць на кілбасу. Ты шукаеш выратаваньня. Капытамі стукаеш, бегаеш вакол цэнтральнага саркафага. Іржэш. Вока ператвараеш у ваўчок. Але ўсё марна — тут ты ўжо анікому не патрэбны… Хаця не — хлушу. Патрэбны. Бачыш, на лапіку ля маўзалея стаіць засохлая кашчавая бабулька з нажом?.. Вось яна і хоча, каб ты пабраўся зь ёй шлюбам. У 35 гадоў на Беларусі трэба мець ужо ўсё, бо калі не цяпер — тады ніколі… У Нямеччыне, наколькі я разумею, сытуацыя кардынальна іншая… Там на кілбасу пускаюць або зусім маладых, якія толькі вылузаліся са шкарлупіньня, альбо нямоглых афіцэраў запасу Першай сусьветнай, у якіх ужо капыты пачынаюць адвальвацца (калі такія засталіся). Адзін састарэлы беларускі хлопец, апрануты ў маскарадны гарнітур нямецкага бровара, казаў мне, гледзячы ў вочы: “Сафа, ты яшчэ ня конь і ня певень… Зелена, молада… Табе яшчэ расьці і расьці!.. Я вось нядаўна ажаніўся… І мяне толькі ўчора пачалі называць на “вы”, бо ўчора быў мой дзень народзінаў і мне споўнілася трыццаць пяць гадоў!” Ён ганарліва выталупліваў бульбяны чырвоны нос і ўсьміхаўся, быццам сьвежанароджанае дзіцятка.
Я глядзеў на эмігранта і думаў пра маладзільныя яблычкі, што ляжалі на ягонай залатой талерцы. Яны пузаціліся сокам вэтэранаў і сьмехам інвалідаў, пускалі водар сьветлых бабулек і сьвяціліся луской мёртвых рыбаў…
127.
Перакладчыца кажа, што ў маіх творах многа алькаголю. Яна папярэджвае: “Цыроз пячонкі!” Яна лямантуе: “Ну колькі можна?!” Яна скарачае мае творы; выразае п’яныя сцэны, ператварае водку — у апэльсінавы сок, піва — у квас, віно — у кефір, ром — у сочыва… І вось ужо і самі бутэлькі ператварыліся ў серабрыстых матылькоў. Я пазіраю на гэты працэс з апрычонасьцю пацыента. Думаю, што трэба купіць сачок. І таму я — у паласатай піжаме. І таму я — у кедах. І таму я сяджу ў Кракаве на бальконе і п’ю піва “Zlaty hrad”, разважаючы аб тым, што, можа, раблюся цьвярозьнікам. Хаця б на паперы…
224.
Старыя цягнікі — гэта песьня! Грукат колаў — што можа быць лепей? Вельмі добра засынаць! Быццам цябе, маленькага, паклалі ў каляску і калыхаюць. Ляжыш, пасопваеш. На твары — кніга; нібы спрабаваў рабіць інтэлектуальную справу.
Старыя цягнікі мне нагадваюць гармонікі — песьні, танцы, чачотка. Часам піва, брэндзі, бутэрброд, вэнджанае кураня. Абдымкі з правадніцамі. Салодкія пацалункі ў тамбурах.
Новыя хуткасныя цягнікі — ужо ня тое. Яны нагадваюць мне гламурныя клязэты. Націснуў на кнопачку — атрымайце соевае мышаня! Выйшаў у вагон для курцоў — быццам з пыласосам прайшоў. Аніякай рамантыкі. Правадніцу тут не зацісьнеш. На вушах не пастаіш. Не захочаш. Купэ нагадваюць прасавальныя дошкі.
Не — старыя гармонікі лепей. Музыка аўтэнтычная.
9.
Каб неяк разьвеяцца, я прайшоўся па цэнтры. Ад ГУМа ў бок помніка Леніна… Прамінуў будынак КДБ. Паглядзеў з павагай на ягоныя калёны. Прыгожы, ладны… На знакамітую гэтак званую “жоўтую вежу Лаўрэнція Цанавы”. Кажуць, што калісьці Цанава, стаўленік Берыі на Беларусі, зацэмэнтаваў тут сваю папаху… Ягоны нэрвовы жэст нагадаў узмах шабляй. Разануў і моцна крэкнуў. Каб быў будынак моцным і трывалым. Каб установа КДБ была непахіснай. Гэтая думка змусіла мяне зірнуць на другі бок вуліцы. Там сярод дрэваў цямнеў жалезны Фэлікс. Помнік Фэліксу Эдмундавічу Дзяржынскаму. І няважна, што ў Расеі яго з плошчаў прыбралі!.. Тут, у Менску, жыве павага да савецкіх дзеячаў у сэрцах многіх чыноўнікаў… Традыцыя! Я згадаў сваю любоў да цацачных салдацікаў. Было ў дзяцінстве ў мяне іх многа. І плястмасавыя, і алавяныя, і нейкія мо сталёвыя!.. Самых лепшых мы з хлопцамі выраблялі самі. Знаходзілі старыя аўтамабільныя акумулятары, разьбіралі іх… А там — багацьце! Колькі сьвінцу!.. Сьвінец разагравалі на вогнішчы ў бляшанцы і залівалі ў гіпсавыя формы… Вось гэта былі сапраўдныя вайскоўцы. Я ўявіў выплаўленага белага будзёнаўца на кані і з шашкай… Вось яна, традыцыя жалезных фэліксаў!.. І захад нам ня ўказ! “Чорт, — падумаў я. — Пра які такі гандаль радзімай казаў той плюгавы? Я ж патрыёт!”
51.
Калі трапляеш у краіну, дзе ўсе размаўляюць на незразумелай для цябе мове, адчуваеш не сябе невукам… а іншых!.. Азіраесься вакол: “Ну што, недабітыя абарыгены? Рабінзон Круза прыехаў да вас у госьці! Стаўце стол, прыносьце віна!” Вядома ж. Носьбіт лепшых культурных традыцыяў стаіць. Спэцыяліст па драніках і салёнай рыбіне. Куды яму губляць свой час на розныя “Гутэн таг! Гуд монінг! Арыведэрчы! Пшэпрашам”? Ён стаіць нібы помнік. Зьнешне ён нагадвае Хрыстафора Калюмба, але сэрца трымціць, як у зьедзенага калісьці Кука. Ягоная душа памерам з выспу гатовая прытуліць племя тубыльцаў. Ён стаіць і абвяшчае: “Тое налева, тое направа, а гэтае пасярэдзіне”. Ці не траплялі вы ў гэткія сытуацыі, сябры? І хіба грукат бубна вашай галавы не сьцьвярджаў пра таемныя дзеяньні гэтага сусьвету?
53.
Мова для мяне — гэта тарпэда! Так, пэўна яна. Нездарма кажуць, што словам можна забіць. Я адношуся да беларусаў, якія маюць у сваім арсэнале толькі тры тарпэды: беларускую, расейскую і трасянку. У жыцьці я карыстаюся беларускай, але пры нагодзе выкарыстоўваю і тарпэдную запаску. Дарэчы, што датычыцца гэтак званай трэцяй тарпэды — трасянкі. Гэта выключная зброя. У акадэмічных установах яе не вывучаюць — яе прыгажосьць, дасканаласьць, моц можна зразумець толькі ў пэўных аддаленых беларускіх мястэчках і з экранаў дзяржаўнага тэлебачаньня. Гэтая трэцяя тарпэда — самае лепшае, што ёсьць у беларуса! Можна сказаць, што яна — сумесь расейскай і беларускай мовы, але гэта будзе няправільна. У гэтай трэцяй аб’ядналіся калгасьнік і шахцёр, чыноўнік і бухгальтар, гандлярка і сантэхнік! Калі гэта і сумесь, дык ейная квінтэсэнцыя ўнікальная! Бо гэтую тарпэду напампавалі звадкаваным газам хлебных палёў і гарадзкіх праспэктаў!
58.
На Беларусі пасьля 35 гадоў, калі ты не ажаніўся — стары конь, якога хочуць пусьціць на кілбасу. Ты шукаеш выратаваньня. Капытамі стукаеш, бегаеш вакол цэнтральнага саркафага. Іржэш. Вока ператвараеш у ваўчок. Але ўсё марна — тут ты ўжо анікому не патрэбны… Хаця не — хлушу. Патрэбны. Бачыш, на лапіку ля маўзалея стаіць засохлая кашчавая бабулька з нажом?.. Вось яна і хоча, каб ты пабраўся зь ёй шлюбам. У 35 гадоў на Беларусі трэба мець ужо ўсё, бо калі не цяпер — тады ніколі… У Нямеччыне, наколькі я разумею, сытуацыя кардынальна іншая… Там на кілбасу пускаюць або зусім маладых, якія толькі вылузаліся са шкарлупіньня, альбо нямоглых афіцэраў запасу Першай сусьветнай, у якіх ужо капыты пачынаюць адвальвацца (калі такія засталіся). Адзін састарэлы беларускі хлопец, апрануты ў маскарадны гарнітур нямецкага бровара, казаў мне, гледзячы ў вочы: “Сафа, ты яшчэ ня конь і ня певень… Зелена, молада… Табе яшчэ расьці і расьці!.. Я вось нядаўна ажаніўся… І мяне толькі ўчора пачалі называць на “вы”, бо ўчора быў мой дзень народзінаў і мне споўнілася трыццаць пяць гадоў!” Ён ганарліва выталупліваў бульбяны чырвоны нос і ўсьміхаўся, быццам сьвежанароджанае дзіцятка.
Я глядзеў на эмігранта і думаў пра маладзільныя яблычкі, што ляжалі на ягонай залатой талерцы. Яны пузаціліся сокам вэтэранаў і сьмехам інвалідаў, пускалі водар сьветлых бабулек і сьвяціліся луской мёртвых рыбаў…
127.
Перакладчыца кажа, што ў маіх творах многа алькаголю. Яна папярэджвае: “Цыроз пячонкі!” Яна лямантуе: “Ну колькі можна?!” Яна скарачае мае творы; выразае п’яныя сцэны, ператварае водку — у апэльсінавы сок, піва — у квас, віно — у кефір, ром — у сочыва… І вось ужо і самі бутэлькі ператварыліся ў серабрыстых матылькоў. Я пазіраю на гэты працэс з апрычонасьцю пацыента. Думаю, што трэба купіць сачок. І таму я — у паласатай піжаме. І таму я — у кедах. І таму я сяджу ў Кракаве на бальконе і п’ю піва “Zlaty hrad”, разважаючы аб тым, што, можа, раблюся цьвярозьнікам. Хаця б на паперы…
224.
Старыя цягнікі — гэта песьня! Грукат колаў — што можа быць лепей? Вельмі добра засынаць! Быццам цябе, маленькага, паклалі ў каляску і калыхаюць. Ляжыш, пасопваеш. На твары — кніга; нібы спрабаваў рабіць інтэлектуальную справу.
Старыя цягнікі мне нагадваюць гармонікі — песьні, танцы, чачотка. Часам піва, брэндзі, бутэрброд, вэнджанае кураня. Абдымкі з правадніцамі. Салодкія пацалункі ў тамбурах.
Новыя хуткасныя цягнікі — ужо ня тое. Яны нагадваюць мне гламурныя клязэты. Націснуў на кнопачку — атрымайце соевае мышаня! Выйшаў у вагон для курцоў — быццам з пыласосам прайшоў. Аніякай рамантыкі. Правадніцу тут не зацісьнеш. На вушах не пастаіш. Не захочаш. Купэ нагадваюць прасавальныя дошкі.
Не — старыя гармонікі лепей. Музыка аўтэнтычная.
Зьміцер Вішнёў
Зьміцер Вішнёў, zmij-vish.livejournal.com
Нарадзіўся ў 1973 г. у Дэбрэцэне (Вугоршчына), вывучаў філялёгію і журналістыку ў Менску і Маскве. Піша вершы, прозу, крытыку, займаецца жывапісам і пэрформансам. Аўтар кніг: “Штабкавы тамтам” (1998), “Тамбурны маскіт” (2001), “Трап для сусліка, альбо Нэкрафілічнае дасьледаванне аднаго віду грызуноў” (2002), “Вэрыфікацыя нараджэньня” (2005), “Фараон у заапарку” (2007). У Бэрліне выйшла кніга па-нямецку “Ich sitze im Koffer” (2006). У 2006 годзе атрымаў стыпэндыю Literarisches Colloquium (Берлін, Нямеччына). У 2008 годзе атрымаў стыпэндыю Homines Urbani (Villa Decius, Кракаў, Польшча). Удзельнік шматлікіх міжнародных літаратурных фэстываляў і кангрэсаў. Перакладзены больш чым на дваццаць моваў.
1. Навошта я пішу блог
Блог — гэта магчымасьць кантактаваць са сваім патэнцыйным чытачом. Больш за тое, дзякуючы блогу я знаходжу новых сяброў.
2. Што я больш за ўсё люблю ў блогах
Люблю чытаць сьвежыя думкі. Я рады, што сярод маіх фрэндоў шмат неардынарных асобаў са сваім светапаглядам на жыцьцё.
3. Што я больш за ўсё не люблю ў блогах
Не люблю пошласьць і тупасьць… Не пераношу побытавыя соплі. Не цярплю вычварэнцаў, фашыкаў. Тым ня менш сярод маіх фрэндоў ёсьць і неадэкватныя людзі — для мяне яны накшталт досьледных пацукоў — я вывучаю іх.
4. Пяць блогаў, якія я раю наведаць
bacharevic, anka_upala, kanaj, molatau, arbogast
1. Навошта я пішу блог
Блог — гэта магчымасьць кантактаваць са сваім патэнцыйным чытачом. Больш за тое, дзякуючы блогу я знаходжу новых сяброў.
2. Што я больш за ўсё люблю ў блогах
Люблю чытаць сьвежыя думкі. Я рады, што сярод маіх фрэндоў шмат неардынарных асобаў са сваім светапаглядам на жыцьцё.
3. Што я больш за ўсё не люблю ў блогах
Не люблю пошласьць і тупасьць… Не пераношу побытавыя соплі. Не цярплю вычварэнцаў, фашыкаў. Тым ня менш сярод маіх фрэндоў ёсьць і неадэкватныя людзі — для мяне яны накшталт досьледных пацукоў — я вывучаю іх.
4. Пяць блогаў, якія я раю наведаць
bacharevic, anka_upala, kanaj, molatau, arbogast