Марс і Юпітэр. Дзяржынскі раён. Эфір 26 лютага 2009
Гэтых вёсак амаль немагчыма знайсьці на беларускіх мапах. Настолькі яны малыя. Але толькі з-за сваіх назваў яны вартыя таго, каб быць занесенымі ва ўсе атлясы. Марс і Юпітэр. Калі я праяжджаў па алімпійскай трасе ў раёне Койданава, мой позірк выхапіў указальнік на суседняй прасёлкавай дарозе. На знаку было напісана “Марс”. Але калі я ўехаў у вёску з процілеглага боку, шыльда паведамляла, што я знаходжуся на Юпітэры. Заінтрыгаваны гэтай тапанімічнай загадкай, я вырашыў прагуляцца па плянэце. Тым больш што пэйзаж вакол сапраўды быў касьмічнай прыгажосьці. З аднаго боку — засьнежанае поле з палоскай лесу на даляглядзе, з другога — шэраг маўклівых хат, за якімі шумела галоўная беларуская магістраль.
Я пагрукаў у першую ж упадабаную хату. І быў сустрэты як самы дарагі госьць. Журналістам тут ня дзівяцца. Гаспадыня, 80-гадовая невысокая пані, шляхцянка ў кожным жэсьце, правяла мяне ў пакой, застаўлены кніжнымі шафамі. Галіна Паладзьеўна Лапкоўская нават размову пачала на нейкай асаблівай, юпітэрскай мове. Гэта чыстая літаратурная беларушчына, толькі рытмізаваная, як верш.
Галіна: “Наша вёска невялічка, але назвы мае дзьве. А па назвах мы, браточкі, іншаплянэтныя ужо. А цяпер на іх дзяржава не зважае аніяк. Бо Лукашэнка не завітае ў госьці да састарэлых нас. У суседнюю, брат, вёску, калі мусіў наведаць ён, дык за адну вось толькі ночку аднавілі там забор. Вось такога, браце, цуду не было і у вайну. Працавалі да зьмярканьня, але ноччу нікалі”.
Галіна жыве тут пасьля вайны разам са сваім старым мужам. Дзеці і ўнукі паразьехаліся па краіне. Але, мяркуючы па стосах кніг, старыя не сумуюць.
Карэспандэнт: “Колькі ж вы разам жывяце?”
Галіна: “Будзе пяцьдзясят пяць год. Але ў жыцьці трэба ведаць такую формулу. Ён у атаку ідзе — ты маўчы. Я іду — хай ён маўчыць. А як дзьве адразу атакі — ня будзе нічога”.
На сёньняшняе жыцьцё ў спадарыні Галіны вельмі цьвярозы, не адарваны ад зямлі, позірк.
Галіна: “У калгасе я рабіла працу, на якой цяпер сядзяць тры. І я сядзела з машынкай «ВК», а яны з трыма кампутарамі. І не спраўляюцца. Дык дзе ж будуць у дзяржавы грошы? Вось уяві, на маёй шыі вісіць адна «манюня». На тым пасёлку яна ні храна ні рабіла, а сацыялку атрымлівае. А на сёньняшні дзень колькі будзе такіх «манюнь»? Адкуль ты зажывеш лепей?”
Мой наступны суразмоўца, сусед пані Галіны, Іван Данільчанка — былы партызан. Здаравяк, што разьмяняў колькі гадоў таму дзявяты дзясятак, сядзеў абкладзены стосамі апазыцыйных газэт. На фоне фоташпалераў, на якіх красаваліся горныя вяршыні. Стары юпітэрскі арол.
Іван: “Наша ўлада, яна не гадзіцца. Яна карумпаваная ад пачатку да канца. Я не баюся, гавару адкрыта. Я верыў яму першы раз, калі ён абяцаў залатыя горы. Але ён сваіх абяцаньняў ня выканаў”.
Карэспандэнт: “А вы даўно жывяце на Юпітэры?”
Іван: “Я жыву на Юпітэры з 54-га году”.
Карэспандэнт: “А я бачу, у вас «Свободные новості» ляжаць”.
Іван: “«Советская Белоруссія» — брахня. Навошта хлусіць? У нас усё закрыта, як гэта было ў 57-м годзе ў Албаніі. Там таксама было ўсё закрыта, пакуль не памёр Ходжа. Так і ў нас, усё закрыта. Усё нас абдурваюць. Калі гэту ўладу ня зьменім, калі ён застанецца яшчэ на пяць гадоў, будзем мы з вамі мучыцца. У нас ёсьць Канстытуцыя. Чаму мы яе парушаем? Лукашэнка бярэ ў Расеі, становіцца на калені. Ён здасьць Беларусь, папомніце маё слова. Вы думаеце, яму даюць крэдыты за так? Яго заставяць прызнаць Асэтыю і Абхазію”.
Вядома, што гэтыя касьмічныя назвы цалкам штучныя. Узьніклі яны пасьля рэвалюцыі, калі сялян расьсялялі з суседніх перанаселеных Кукшавічаў на хутары і пасёлкі. Спадарыня Галіна ласкава пагадзілася прагуляцца са мной на Марс.
Галіна: “Мы заходзім у Марс. На новую плянэту”.
Карэспандэнт: “Павінен сказаць, што зімой Марс выглядае даволі рамантычна”.
Галіна: “У нас і так харашо”.
Карэспандэнт: “А да Марса дабраўся крызіс глябальны?”
Галіна: “Мы як сядзелі, нас гэта ня тычыцца”
Мы прайшлі ў госьці да Лідзіі Бірылы, старой калгасьніцы, згодна прапісцы, марсіянцы.
Карэспандэнт: “Над вамі падтруньвалі, што ў вёскі такая назва незвычайная?”
Лідзія: “Толькі як пайшла на флюараграфію, дык у мяне пытаюцца: “Адкуль вы?” Я кажу: “З Марса”. — “Во! А як вы спусьціліся?” — “На верталёце”.
Усё сваё працоўнае жыцьцё спадарыня Лідзія аддала калгасу, дзе, пакуль было здароўе, рабіла паляводам.
Лідзія: “Да сямідзесяці працавала”.
Галіна: “Дык вось крыўдна. Некаторыя па пятнаццаць гадоў стажу, і ім уся павага. А гэтая паўвека аддала калгасу, а ёй з трох пальцаў магарыч”.
За паўстагодзьдзя працоўнага стажу Лідзія зарабіла пэнсію 400 тысяч. Два месяцы таму Лідзія страціла мужа. І абставіны гэтай бяды, на жаль, становяцца для беларускіх вёсак усё больш звыклымі.
Лідзія: “Яшчэ абакралі мяне. Цыганы ў хату прыйшлі. Я вось тут сядзела, і дзьве цыганкі са мной. Адна падышла і посьцілку ўсё падымала. Роўна зь дзьвярыма. А другая там працавала. Яна дзеду, напэўна, нешта пусьціла. Ня бачыў ён. Залезла ў шафу. Вось і дзед праз тыдзень памёр. Ён так расхваляваўся”.
Карэспандэнт: “Колькі скралі?”
Лідзія: “Мільён шэсьцьсот. Усё. Прыйшлося ў дзяцей адбіраць. Капейкі на пахаваньне”.
Галіна: “І як дажываць старым? Гэта страшна”.
З Марса на Юпіцер мы з Галінай Лапкоўскай вярталіся ўжо ў цемры. Калі з аднаго боку сіняе засьнежанае поле зьлівалася зь небам, а зь іншага, за юпіцерскімі хатамі праляталі агні дарагіх аўто і вялізарных аўтацягнікоў. Фантастычная карціна двух сьветаў, якія існуюць побач, але аніяк не перакрыжоўваюцца.
Карэспандэнт: “Хто даў такія назвы?”
Галіна: “Каморнікам-землямерам быў чалавек, які служыў у арміі. Хацеў паказаць сваю навуковасьць, што ён пісьменны, даў назвы “Марс” і “Юпітэр”.
Карэспандэнт: “Чалавек быў не бяз гумару”.
Галіна: “Адукаваны, калі ў той час ведаў назвы плянэт. І вось бяда ў чым. Побач ідзе траса. Можна на гэтых назвах зарабляць грошы. А наша дзяржава не аддае ніякай увагі нам, іншаплянэцянам. Гэта цяпер ужо электрычнасьць на вуліцы. Патрабавала я. Вакол нашае плянэты ўсюды зьзяюць аганькі. Толькі мы чагосьці, браце, ў цемры патанаем мы”.
Я пагрукаў у першую ж упадабаную хату. І быў сустрэты як самы дарагі госьць. Журналістам тут ня дзівяцца. Гаспадыня, 80-гадовая невысокая пані, шляхцянка ў кожным жэсьце, правяла мяне ў пакой, застаўлены кніжнымі шафамі. Галіна Паладзьеўна Лапкоўская нават размову пачала на нейкай асаблівай, юпітэрскай мове. Гэта чыстая літаратурная беларушчына, толькі рытмізаваная, як верш.
Галіна: “Наша вёска невялічка, але назвы мае дзьве. А па назвах мы, браточкі, іншаплянэтныя ужо. А цяпер на іх дзяржава не зважае аніяк. Бо Лукашэнка не завітае ў госьці да састарэлых нас. У суседнюю, брат, вёску, калі мусіў наведаць ён, дык за адну вось толькі ночку аднавілі там забор. Вось такога, браце, цуду не было і у вайну. Працавалі да зьмярканьня, але ноччу нікалі”.
Галіна жыве тут пасьля вайны разам са сваім старым мужам. Дзеці і ўнукі паразьехаліся па краіне. Але, мяркуючы па стосах кніг, старыя не сумуюць.
Карэспандэнт: “Колькі ж вы разам жывяце?”
Галіна: “Будзе пяцьдзясят пяць год. Але ў жыцьці трэба ведаць такую формулу. Ён у атаку ідзе — ты маўчы. Я іду — хай ён маўчыць. А як дзьве адразу атакі — ня будзе нічога”.
На сёньняшняе жыцьцё ў спадарыні Галіны вельмі цьвярозы, не адарваны ад зямлі, позірк.
Галіна: “У калгасе я рабіла працу, на якой цяпер сядзяць тры. І я сядзела з машынкай «ВК», а яны з трыма кампутарамі. І не спраўляюцца. Дык дзе ж будуць у дзяржавы грошы? Вось уяві, на маёй шыі вісіць адна «манюня». На тым пасёлку яна ні храна ні рабіла, а сацыялку атрымлівае. А на сёньняшні дзень колькі будзе такіх «манюнь»? Адкуль ты зажывеш лепей?”
Мой наступны суразмоўца, сусед пані Галіны, Іван Данільчанка — былы партызан. Здаравяк, што разьмяняў колькі гадоў таму дзявяты дзясятак, сядзеў абкладзены стосамі апазыцыйных газэт. На фоне фоташпалераў, на якіх красаваліся горныя вяршыні. Стары юпітэрскі арол.
Іван: “Наша ўлада, яна не гадзіцца. Яна карумпаваная ад пачатку да канца. Я не баюся, гавару адкрыта. Я верыў яму першы раз, калі ён абяцаў залатыя горы. Але ён сваіх абяцаньняў ня выканаў”.
Карэспандэнт: “А вы даўно жывяце на Юпітэры?”
Іван: “Я жыву на Юпітэры з 54-га году”.
Карэспандэнт: “А я бачу, у вас «Свободные новості» ляжаць”.
Іван: “«Советская Белоруссія» — брахня. Навошта хлусіць? У нас усё закрыта, як гэта было ў 57-м годзе ў Албаніі. Там таксама было ўсё закрыта, пакуль не памёр Ходжа. Так і ў нас, усё закрыта. Усё нас абдурваюць. Калі гэту ўладу ня зьменім, калі ён застанецца яшчэ на пяць гадоў, будзем мы з вамі мучыцца. У нас ёсьць Канстытуцыя. Чаму мы яе парушаем? Лукашэнка бярэ ў Расеі, становіцца на калені. Ён здасьць Беларусь, папомніце маё слова. Вы думаеце, яму даюць крэдыты за так? Яго заставяць прызнаць Асэтыю і Абхазію”.
Вядома, што гэтыя касьмічныя назвы цалкам штучныя. Узьніклі яны пасьля рэвалюцыі, калі сялян расьсялялі з суседніх перанаселеных Кукшавічаў на хутары і пасёлкі. Спадарыня Галіна ласкава пагадзілася прагуляцца са мной на Марс.
Галіна: “Мы заходзім у Марс. На новую плянэту”.
Карэспандэнт: “Павінен сказаць, што зімой Марс выглядае даволі рамантычна”.
Галіна: “У нас і так харашо”.
Карэспандэнт: “А да Марса дабраўся крызіс глябальны?”
Галіна: “Мы як сядзелі, нас гэта ня тычыцца”
Мы прайшлі ў госьці да Лідзіі Бірылы, старой калгасьніцы, згодна прапісцы, марсіянцы.
Карэспандэнт: “Над вамі падтруньвалі, што ў вёскі такая назва незвычайная?”
Лідзія: “Толькі як пайшла на флюараграфію, дык у мяне пытаюцца: “Адкуль вы?” Я кажу: “З Марса”. — “Во! А як вы спусьціліся?” — “На верталёце”.
Усё сваё працоўнае жыцьцё спадарыня Лідзія аддала калгасу, дзе, пакуль было здароўе, рабіла паляводам.
Лідзія: “Да сямідзесяці працавала”.
Галіна: “Дык вось крыўдна. Некаторыя па пятнаццаць гадоў стажу, і ім уся павага. А гэтая паўвека аддала калгасу, а ёй з трох пальцаў магарыч”.
За паўстагодзьдзя працоўнага стажу Лідзія зарабіла пэнсію 400 тысяч. Два месяцы таму Лідзія страціла мужа. І абставіны гэтай бяды, на жаль, становяцца для беларускіх вёсак усё больш звыклымі.
Лідзія: “Яшчэ абакралі мяне. Цыганы ў хату прыйшлі. Я вось тут сядзела, і дзьве цыганкі са мной. Адна падышла і посьцілку ўсё падымала. Роўна зь дзьвярыма. А другая там працавала. Яна дзеду, напэўна, нешта пусьціла. Ня бачыў ён. Залезла ў шафу. Вось і дзед праз тыдзень памёр. Ён так расхваляваўся”.
Карэспандэнт: “Колькі скралі?”
Лідзія: “Мільён шэсьцьсот. Усё. Прыйшлося ў дзяцей адбіраць. Капейкі на пахаваньне”.
Галіна: “І як дажываць старым? Гэта страшна”.
З Марса на Юпіцер мы з Галінай Лапкоўскай вярталіся ўжо ў цемры. Калі з аднаго боку сіняе засьнежанае поле зьлівалася зь небам, а зь іншага, за юпіцерскімі хатамі праляталі агні дарагіх аўто і вялізарных аўтацягнікоў. Фантастычная карціна двух сьветаў, якія існуюць побач, але аніяк не перакрыжоўваюцца.
Карэспандэнт: “Хто даў такія назвы?”
Галіна: “Каморнікам-землямерам быў чалавек, які служыў у арміі. Хацеў паказаць сваю навуковасьць, што ён пісьменны, даў назвы “Марс” і “Юпітэр”.
Карэспандэнт: “Чалавек быў не бяз гумару”.
Галіна: “Адукаваны, калі ў той час ведаў назвы плянэт. І вось бяда ў чым. Побач ідзе траса. Можна на гэтых назвах зарабляць грошы. А наша дзяржава не аддае ніякай увагі нам, іншаплянэцянам. Гэта цяпер ужо электрычнасьць на вуліцы. Патрабавала я. Вакол нашае плянэты ўсюды зьзяюць аганькі. Толькі мы чагосьці, браце, ў цемры патанаем мы”.