Пасьля заканчэньня Другой Сусьветнай вайны міжнародная грамадзкасьць адчула, што насьпела патрэба пацьвердзіць фундамэнтальныя правы чалавека ў адным міжнародным дакумэнце.
На той час некаторыя краіны, такія як Францыя і ЗША, ужо мелі свае нацыянальныя хартыі правоў чалавека. Але першым дакумэнтам, які перакрочыў дзяржаўныя межы і ахапіў усе дзяржавы, што належалі да ААН, сталася Ўсеагульная дэклярацыя правоў чалавека, прынятая на паседжаньні Генэральнай Асамблеі ААН у Парыжы 60 гадоў таму.
Беларуская ССР, якая зьяўлялася паўнапраўным членам ААН у той час, устрымалася ў галасаваньні над дэклярацыяй.
Сам дакумэнт складаецца з 30 артыкулаў, у якіх выкладзены такія асноўныя правы і свабоды чалавека, як свабода выказваньня і рэлігіі ці права на адукацыю, працу і жыцьцё бяз рабства і эксплюатацыі.
Ўсеагульная дэклярацыя правоў чалавека не зьяўляецца юрыдычным актам — гэта значыць, дакумэнтам абавязковым для выкананьня — а ўсяго толькі дэклярацыяй. Кажучы канкрэтна, ніякі суд на сьвеце ня прыме справы, у якой чалавек скардзіцца, што яго краіна не забясьпечвае яму права на працу.
Аднак дэклярацыя дае вызначэньні такіх паняцьцяў як "асноўныя свабоды" і "правы чалавека", якія згадваюцца ў Хартыі ААН — дакумэнце, які абавязвае ўсіх членаў ААН. Таму дэклярацыю звычайна трактуюць як неаддзельную частку міжнароднага права.
Гэткага погляду прытрымліваецца і брытанскі юрыст-экспэрт у пытаньнях правоў чалавека Біл Боўрынг, які сказаў нашаму радыё:
"Хоць гэта і не абавязковае для выкананьня пагадненьне, тым ня менш яно лічыцца адлюстраваньнем міжнароднага звычаёвага права, якое абавязвае ўсе дзяржавы. Усе пагадненьні аб правах чалавека, што ўзьніклі з таго часу — аб выкараненьні дыскрымінацыі жанчын і расавай дыскрымінацыі ці аб правах дзяцей — абапіраліся на Ўсеагульнай дэклярацыі. Яна — аснова".
Але аказваецца — што не для ўсіх. Вось некаторыя мусульманскія краіны, такія як Саудаўская Арабія, Іран, Пакістан і Аўганістан, штораз больш увагі надаюць шарыяту — мусульманскаму звычаёваму праву, якое ў некаторых пытаньнях ідзе ўразрэз з Усеагульнай дэклярацыяй.
Нашаму радыё распавяла сваю гісторыю Сабаціна (псэўданім), жанчына з Пакістану, якая выйшла замуж у Аўстрыі і перайшла ў хрысьціянства. Яе бацька прыгразіў ёй, што калі яна ня вернецца ў іслам, яе заб’юць.
Цяпер жанчына хаваецца пад іншым прозьвішчам у Нямеччыне, таму што аўстрыйскія ўлады, замест каб дапамагчы ёй, параілі ёй вярнуцца назад у іслам. Дык вось аказваецца, што ў эўрапейскай краіне ў ХХІ стагодзьдзі ўлады ня ў змозе абараніць права чалавека на свабоднае вызнаваньне рэлігіі і на зьмену рэлігіі.
Канфлікты паміж эўрапейскім бачаньнем правоў чалавека і мусульманскім звычаёвым правам узьнікаюць у Эўропе штораз часьцей, асабліва ў краінах, дзе мусульманскія супольнасьці складаюць заўважны адсотак насельніцтва, як напрыклад у Францыі, Нямеччыне і Вялікабрытаніі.
Сабаціна кажа:
"Нам трэба казаць мусульманам, калі яны прыяжджаюць у эўрапейскія краіны: "Мы задаволеныя, што вы тут, мы вас любім, але мы маем свае правілы і вам лепш выконваць гэтыя правілы, калі ня хочаце вярнуцца назад". Гэта не расізм. Гэта абарона правоў чалавека".