Госьці “Начной Свабоды” – цяпер ужо былыя палітвязьні Андрэй Кім і Сяргей Парсюкевіч, якія выйшлі на волю ў сераду.
Знаткевіч: Андрэй, нашыя віншаваньні з вызваленьнем. Ці было гэта для вас нечаканым?
Кім: Так, гэта было адносна нечакана. У прынцыпе, канечне, калі я даведаўся, што Аляксандра Казуліна вызвалілі, зьявілася вялікая надзея, але з кожным днём былі пэўныя цяжкасьці, пачаліся пэўныя правакацыі, і я ўжо думаў, што могуць ня толькі ня вызваліць цяпер, у жніўні, а могуць дадаць яшчэ які-небдзь артыкул.
Знаткевіч: А што былі за правакацыі?
Кім: Пакуль у падрабязнасьці ня буду ўдавацца, але правакавалі і на бойку, і спрабавалі падкінуць розныя рэчы... Проста стваралася такая напружаная атмасфэра. Я ня ведаю, дзеля чаго гэта рабілася, кім гэта рабілася, але было такое адчуваньне, што можа здарыцца нешта благое. Дзякуй Богу, усё абыйшлося.
Знаткевіч: З намі на сувязі і Сяргей Парсюкевіч, які цяпер у дарозе дадому. Нашы віншаваньні з вызваленьнем і тое ж самае пытаньне: наколькі нечакана гэта было, ці вы таксама чакалі вызваленьня, даведаўшыся пра Казуліна?
Парсюкевіч: Так, я даведаўся ў нядзелю, што Казуліна адпусьцілі. З майго гледзішча было ясна, што нас з Кімам таксама наўрад-ці будуць трымаць у гэтай сытуацыі. Відаць, спадару Лукашэнку адназначна проста неабходна, каб парлямэнцкія выбары былі прызнаныя Эўропай і Злучанымі Штатамі, таму я вырашыў, што мяне адпусьцяць. У прынцыпе, ніякіх асаблівых правакацый не было, усё было ціха і спакойна, але ніхто і не казаў, што пусьцяць. Пра гэта я даведаўся літаральна сёньня пасьля абеда.
Знаткевіч: Сяргей, што было для вас самым цяжкім падчас гэтага зьняволеньня?
Парсюкевіч: Бадай, тое, што ўсё адбывалася, што называецца, “по беспределу”: я ніякага злачынства не рабіў, а апынуўся ў турме. Гэта маральны крыж, перадусім. Пабытовыя нейкія пытаньні – гэта на другім-трэцім пляне. Ну і час сыходзіць. А час цяпер дарагі. Трэба працаваць, а прыходзілася займацца тым, што сядзіш у турме. Гэта няправільна.
Знаткевіч: Андрэй, а для вас?
Кім: Я атрымліваў газэты, лісты ад сваіх знаёмых, дзе казалі, што адбываецца, і самым цяжкім было адчуваньне, што я нічога не магу зрабіць, таму што я мушу сядзець у турме, хаця б на волі я, канечне, дзейнічаў. Была вялікая прага да дзеяньня. Насамрэч, тое, што мяне трымалі на ланцугу – гэта было цяжэй за ўсё. Астатняе ўсё ня мела ніякага значаньня. Больш скажу: для мяне тое, што мяне пасадзілі без прычын, за тое, што я нічога не рабіў, гэта было нават лепш, бо я не адчуваў ніякай віны, таму я меў гэтае зьняволеньне як Божую волю і давяраўся ёй.
Знаткевіч: Вы казалі пра немагчымасьць дзеяньня – а што цяпер вы зьбіраецеся рабіць у найбліжэйшым часе?
Кім: Шмат плянаў, насамрэч. Пляны рознага кшталту, але самае галоўнае, што зараз я мушу быць больш актыўным, чым раней. Мая мэта не зьмянілася. Я жадаю, каб наша Беларусь стала на ўсе сто адсоткаў хрысьціянскай, каб яна стала праз гэта шчасьлівай, але я лічу, што паколькі я не сьвятар, то мая мэта ў тым, як сказана ў Бібліі, выкрываць зло – не маўчаць, а выкрываць яго і працаваць над тым, каб яго было менш.
Знаткевіч: Сяргей, вы сказалі, што зьбіраецеся пайсьці ў палітыку, бо прадпрымальніцкай дзейнасьцю ня зможаце цяпер займацца, і таксама сказалі, што вас, відаць, вызвалілі ў сувязі з выбарамі ў Палату прадстаўнікоў. Як вы лічыце, мае сэнс удзельнічаць у гэтых выбарах?
Парсюкевіч: Я думаю, што выбары, адназначна – гэта падстава пайсьці ў народ і паразмаўляць, расказаць праўду. Я лічу, што апанэнтам сёньняшняй улады не хапае менавіта зносінаў з народам. Выбары – гэта падстава прыбраць гэты недахоп, трэба іх скарыстаць. А там паглядзім – усё ж такі нейкія зрухі нібыта адбываюцца, дасьць бог, што-небудзь зрушыцца зь мёртвай кропкі, можа быць, нешта і атрымаецца, хаця і цяжка верыцца... Але я думаю, што таго, што цяпер, быць ня можа. Калі ня сёньня-заўтра, то праз год-два адназначна пойдуць нейкія пазытывы ў нашым жыцьці. Мы на гэта будзем працаваць. Я пабыў у турме – самі разумееце, калі ўжо такім чынам улада цябе адзначыла, то адступаць ніяк не выпадае. Я і раней не зьбіраўся адступаць, але цяпер барацьба будзе нашмат больш жорсткай.
Знаткевіч: У часе зьняволеньня – наколькі можна было атрымоўваць інфармацыю з волі?
Парсюкевіч: Тэлебачаньне можна было паглядзець без асаблівых праблем, газэты – безумоўна, афіцыйныя – даходзілі зь цяжкасьцю. Але гэтыя пытаньні ў зоне вырашаюцца, тут асаблівых праблем няма – ня так дык іначай прэса ўсё адно паступала. Практычна ўсе газэты, якія ў нас у краіне выходзяць, у тым ліку апазыцыйныя, незалежныя – яны ў мяне былі.
Кім: З гэтым было дастаткова нармальна, праблем не было. Раз-пораз нейкі ліст не прыходзіў, вяртаўся да адрасата, але гэта не зьяўлялася праблемай. Наадварот, чым больш даведваўся інфармацыі, тым большай была прага дзейнічаць, і нават уганяла ў нейкі смутак, бо нельга было.
Знаткевіч: Андрэй, вы казалі сёньня нашаму карэспандэнту, што гутарылі там зь людзьмі, і што 70 адсоткаў, на вашую думку, сядзяць абсалютна без віны. На вашую думку, што могуць зрабіць людзі на волі, каб дапамагчы бязьвінна асуджаным?
Кім: Каб гэтым людзям дапамагчы, трэба працаваць і мяняць саму сыстэму. Як не давучаны гісторык, я чытаў у разумных кніжках і чуў ад разумных людзей, што з савецкіх часоў гэтая сыстэма пабудавана на гвалце, на гэткай каруселі – спачатку сядзяць адны людзі, потым тыя, хто іх пасадзіў, потым тыя, хто пасадзіў гэтых другіх, і так да бясконцасьці. Гэтая сыстэма ўхваляе беззаконьне, ухваляе гвалт. Каб гэтыя людзі выйшлі і перасталі баяцца, што іх пасадзяць зноў, трэба мяняць саму сыстэму, яе падмурак. Пакуль я даваў ім, наколькі мог, юрыдычныя парады і раіў усім, хто вызваліцца, зьяжджаць з краіны, бо я лічу, што людзі, якія ня маюць любові да краіны, ня маюць сур’ёзных прычын, каб застацца, лепш ім зьехаць. Бо я ўбачыў, што любы чалавек, ад спэцназаўца, амапаўца, – да выдатных бізнэсоўцаў, да самых высокіх людзей, яны ня маюць тут ніякай абароны і могуць сесьці, таксама як сядзяць цяпер людзі ў Бабруйску. Мы зь Сяргеем сядзелі ў адной камэры ў СІЗА, я рады чуць яго голас, і ён таксама бачыў усё гэта, як і я.
Знаткевіч: Сяргей, ці пагодзіцеся вы з гэтым?
Парсюкевіч: Я адназначна падтрымліваю гэтае меркаваньне, апрача ўсяго, я хацеў бы дадаць. Рэч у тым, што ва ўсіх выпраўленчых установах, тых жа СІЗА, парушаецца нават тое заканадаўства, якое ёсьць на цяперашні момант у Рэспубліцы Беларусь. Арыштаваныя і асуджаныя як мінімум маюць права на ветлівае, тактоўнае абыходжаньне, на паважлівае стаўленьне. Гэтага адназначна няма. Першае, што робяць са зьняволеным – гэта спрабуюць прынізіць яго, зьняважыць, зламаць ягоную волю і гэтак далей, ажно да зьдзекаў. Гэта адбываецца паўсюль, практычна ўвесь час у пэнітэнцыйнай сыстэме. Пры гэтым, паводле заканадаўства, супрацоўнікі, якія гэтым займаюцца, павінны несьці крымінальную адказнасьць, але гэтага няма, на гэта заплюшчваюць вочы. Тая ж пракуратура, якая павінна з гэтым змагацца – я так разумею, яны даюць указаньні гэтым займацца.
Знаткевіч: Сяргей, вы самі служылі ў міліцыі – ці было гэта для вас нечаканым?
Парсюкевіч: Гэта было поўнасьцю нечаканым. Ня ведаю, можа быць я асабліва не сутыкаўся з турмамі і з калёніямі, паводле роду заняткаў мне не выпадала туды наведвацца, але майго асабістага досьведу было мала, каб расплюшчыць вочы – можа быць, тады было ўсё іначай. Наколькі я ведаю, пэўнае пагаршэньне абыходжаньня з затрыманымі і асуджанымі надышло менавіта ў апошні час. Хаця афіцыйна кажуць якраз іншае.
Знаткевіч: Андрэй, сьведчаньні людзей на судзе супраць вас вы лічыце хлусьлівымі. На вашую думку, ці трэба, каб у будучым гэтыя міліцыянты, якія даюць хлусьлівыя паказаньні, несьлі нейкую адказнасьць?
Кім: Біблія кажа, што ўсім трэба дараваць, я таксама так лічу, але ёсьць пэўная розьніца між “дараваць” і “забываць”. Нельга забываць беззаконьні мінулага – ні Курапаты, ні таго, што зараз робіцца, каб не паўтарылася тое самае. Тыя, хто робяць беззаконьне, безумоўна мусяць несьці адказнасьць – як мінімум, адказнасьць галоснасьцю.
Знаткевіч: Сяргей, а як вы лічыце?
Парсюкевіч: Я на гэты конт хачу сказаць наступнае: людзі, якія ўдзельнічаюць у гэтых працэсах, фальсыфікуюць крымінальныя справы, доказы; тыя судзьдзі, якія прызначаюць немалыя тэрміны невінаватым людзям – яны зьдзяйсьняюць учынкі, якія адназначна кадыфікуюцца Крымінальным кодэксам. Ёсьць маса артыкулаў, якія яны парушаюць. За гэтыя дзеяньні прадугледжаная крымінальная адказнасьць. Ня думаю, што калі зьменіцца сытуацыя ў краіне, то ў гэтым кірунку будзе зьмяняцца заканадаўства. Гэтыя людзі будуць проста прыцягнутыя да крымінальнай адказнасьці. Больш зь імі нічога рабіць ня трэба. Я хацеў бы, каб яны гэта ведалі на гэты момант.
Знаткевіч: Андрэй, што вам найбольш дапамагала ў зьняволеньні? Я чуў, што ў вас там была вялікая бібліятэка...
Кім: Так, самае вялікае багацьце, што я там забыў – кнігі, людзі. Найбольш мне дапамагала вера, Бог, – і духоўна, калі я маліўся, і фізычна. Ёсьць такія сьведчаньні цудаў Божых у гэтай адсідцы, што сапраўды гэта маю веру вельмі ўмацавала. Можа, іншы б сказаў, што гэта немагчыма... Гэта першае. Другое, канечне – падтрымка сяброў, тыя лісты, якія яны мне пісалі. Калі ў мяне быў дзень народзінаў, быў найцяжэйшы час – прыйшло каля 300 лістоў зь віншаваньнямі, гэта было вельмі прыемна. Падтрымлівала ліставаньне зь сябрамі і тыя людзі, якія там былі, бо насамрэч я перастаў адчуваць сябе ахвярай, бо я бачыў людзей, якім была патрэбная дапамога яшчэ больш чым мне. Бо я выходзіў самае вялікае праз паўтары гады, а гэтым людзям яшчэ сядзець восем, дзесяць гадоў... У іх і стан здароўя, і справы на волі значна горшыя чым у мяне. Шмат зь іх – гэта вельмі добрыя, проста цудоўныя людзі. Хацелася ім дапамагчы, і гэтае жаданьне дапамагчы таксама падтрымлівала.
Знаткевіч: Сяргей, а што вам дапамагала найбольш?
Парсюкевіч: Натуральна, перадусім – гэта стаўленьне людзей, найперш на волі. Мне таксама шмат пісалі лістоў, імкнуліся падтрымаць як маральна, так у пэўным сэнсе і матэрыяльна, падтрымаць маю сям’ю, бо там таксама былі фінансавыя праблемы. А таксама – падтрымка людзей, зь якімі я “адбываў пакараньне”, калі гэта можна так назваць. Людзі ў зоне, у сьледчых ізалятарах адназначна добра да мяне ставіліся, імкнуліся падтрымаць і дапамагчы. Сваё там знаходжаньне я імкнуўся разглядаць як часовую камандзіроўку з мэтай зірнуць на жыцьцё зь іншага боку дроту, хаця я лічу, што нашу Беларусь можна ахарактарызаваць як адзіную зону. Па вялікім рахунку, розьніца жыцьця ў выпраўленчай калёніі і на волі – не такая ўжо вялікая. У мяне быў час падумаць і прыняць пэўнае рашэньне. Цяпер, мне здаецца, я ведаю, што трэба рабіць, каб выйсьці са становішча, у якое трапіла наша краіна.
Кім: Так, гэта было адносна нечакана. У прынцыпе, канечне, калі я даведаўся, што Аляксандра Казуліна вызвалілі, зьявілася вялікая надзея, але з кожным днём былі пэўныя цяжкасьці, пачаліся пэўныя правакацыі, і я ўжо думаў, што могуць ня толькі ня вызваліць цяпер, у жніўні, а могуць дадаць яшчэ які-небдзь артыкул.
Знаткевіч: А што былі за правакацыі?
Кім: Пакуль у падрабязнасьці ня буду ўдавацца, але правакавалі і на бойку, і спрабавалі падкінуць розныя рэчы... Проста стваралася такая напружаная атмасфэра. Я ня ведаю, дзеля чаго гэта рабілася, кім гэта рабілася, але было такое адчуваньне, што можа здарыцца нешта благое. Дзякуй Богу, усё абыйшлося.
Знаткевіч: З намі на сувязі і Сяргей Парсюкевіч, які цяпер у дарозе дадому. Нашы віншаваньні з вызваленьнем і тое ж самае пытаньне: наколькі нечакана гэта было, ці вы таксама чакалі вызваленьня, даведаўшыся пра Казуліна?
Парсюкевіч: Так, я даведаўся ў нядзелю, што Казуліна адпусьцілі. З майго гледзішча было ясна, што нас з Кімам таксама наўрад-ці будуць трымаць у гэтай сытуацыі. Відаць, спадару Лукашэнку адназначна проста неабходна, каб парлямэнцкія выбары былі прызнаныя Эўропай і Злучанымі Штатамі, таму я вырашыў, што мяне адпусьцяць. У прынцыпе, ніякіх асаблівых правакацый не было, усё было ціха і спакойна, але ніхто і не казаў, што пусьцяць. Пра гэта я даведаўся літаральна сёньня пасьля абеда.
Знаткевіч: Сяргей, што было для вас самым цяжкім падчас гэтага зьняволеньня?
Парсюкевіч: Бадай, тое, што ўсё адбывалася, што называецца, “по беспределу”: я ніякага злачынства не рабіў, а апынуўся ў турме. Гэта маральны крыж, перадусім. Пабытовыя нейкія пытаньні – гэта на другім-трэцім пляне. Ну і час сыходзіць. А час цяпер дарагі. Трэба працаваць, а прыходзілася займацца тым, што сядзіш у турме. Гэта няправільна.
Знаткевіч: Андрэй, а для вас?
Кім: Я атрымліваў газэты, лісты ад сваіх знаёмых, дзе казалі, што адбываецца, і самым цяжкім было адчуваньне, што я нічога не магу зрабіць, таму што я мушу сядзець у турме, хаця б на волі я, канечне, дзейнічаў. Была вялікая прага да дзеяньня. Насамрэч, тое, што мяне трымалі на ланцугу – гэта было цяжэй за ўсё. Астатняе ўсё ня мела ніякага значаньня. Больш скажу: для мяне тое, што мяне пасадзілі без прычын, за тое, што я нічога не рабіў, гэта было нават лепш, бо я не адчуваў ніякай віны, таму я меў гэтае зьняволеньне як Божую волю і давяраўся ёй.
Знаткевіч: Вы казалі пра немагчымасьць дзеяньня – а што цяпер вы зьбіраецеся рабіць у найбліжэйшым часе?
Кім: Шмат плянаў, насамрэч. Пляны рознага кшталту, але самае галоўнае, што зараз я мушу быць больш актыўным, чым раней. Мая мэта не зьмянілася. Я жадаю, каб наша Беларусь стала на ўсе сто адсоткаў хрысьціянскай, каб яна стала праз гэта шчасьлівай, але я лічу, што паколькі я не сьвятар, то мая мэта ў тым, як сказана ў Бібліі, выкрываць зло – не маўчаць, а выкрываць яго і працаваць над тым, каб яго было менш.
Знаткевіч: Сяргей, вы сказалі, што зьбіраецеся пайсьці ў палітыку, бо прадпрымальніцкай дзейнасьцю ня зможаце цяпер займацца, і таксама сказалі, што вас, відаць, вызвалілі ў сувязі з выбарамі ў Палату прадстаўнікоў. Як вы лічыце, мае сэнс удзельнічаць у гэтых выбарах?
Парсюкевіч: Я думаю, што выбары, адназначна – гэта падстава пайсьці ў народ і паразмаўляць, расказаць праўду. Я лічу, што апанэнтам сёньняшняй улады не хапае менавіта зносінаў з народам. Выбары – гэта падстава прыбраць гэты недахоп, трэба іх скарыстаць. А там паглядзім – усё ж такі нейкія зрухі нібыта адбываюцца, дасьць бог, што-небудзь зрушыцца зь мёртвай кропкі, можа быць, нешта і атрымаецца, хаця і цяжка верыцца... Але я думаю, што таго, што цяпер, быць ня можа. Калі ня сёньня-заўтра, то праз год-два адназначна пойдуць нейкія пазытывы ў нашым жыцьці. Мы на гэта будзем працаваць. Я пабыў у турме – самі разумееце, калі ўжо такім чынам улада цябе адзначыла, то адступаць ніяк не выпадае. Я і раней не зьбіраўся адступаць, але цяпер барацьба будзе нашмат больш жорсткай.
Знаткевіч: У часе зьняволеньня – наколькі можна было атрымоўваць інфармацыю з волі?
Парсюкевіч: Тэлебачаньне можна было паглядзець без асаблівых праблем, газэты – безумоўна, афіцыйныя – даходзілі зь цяжкасьцю. Але гэтыя пытаньні ў зоне вырашаюцца, тут асаблівых праблем няма – ня так дык іначай прэса ўсё адно паступала. Практычна ўсе газэты, якія ў нас у краіне выходзяць, у тым ліку апазыцыйныя, незалежныя – яны ў мяне былі.
Кім: З гэтым было дастаткова нармальна, праблем не было. Раз-пораз нейкі ліст не прыходзіў, вяртаўся да адрасата, але гэта не зьяўлялася праблемай. Наадварот, чым больш даведваўся інфармацыі, тым большай была прага дзейнічаць, і нават уганяла ў нейкі смутак, бо нельга было.
Знаткевіч: Андрэй, вы казалі сёньня нашаму карэспандэнту, што гутарылі там зь людзьмі, і што 70 адсоткаў, на вашую думку, сядзяць абсалютна без віны. На вашую думку, што могуць зрабіць людзі на волі, каб дапамагчы бязьвінна асуджаным?
Кім: Каб гэтым людзям дапамагчы, трэба працаваць і мяняць саму сыстэму. Як не давучаны гісторык, я чытаў у разумных кніжках і чуў ад разумных людзей, што з савецкіх часоў гэтая сыстэма пабудавана на гвалце, на гэткай каруселі – спачатку сядзяць адны людзі, потым тыя, хто іх пасадзіў, потым тыя, хто пасадзіў гэтых другіх, і так да бясконцасьці. Гэтая сыстэма ўхваляе беззаконьне, ухваляе гвалт. Каб гэтыя людзі выйшлі і перасталі баяцца, што іх пасадзяць зноў, трэба мяняць саму сыстэму, яе падмурак. Пакуль я даваў ім, наколькі мог, юрыдычныя парады і раіў усім, хто вызваліцца, зьяжджаць з краіны, бо я лічу, што людзі, якія ня маюць любові да краіны, ня маюць сур’ёзных прычын, каб застацца, лепш ім зьехаць. Бо я ўбачыў, што любы чалавек, ад спэцназаўца, амапаўца, – да выдатных бізнэсоўцаў, да самых высокіх людзей, яны ня маюць тут ніякай абароны і могуць сесьці, таксама як сядзяць цяпер людзі ў Бабруйску. Мы зь Сяргеем сядзелі ў адной камэры ў СІЗА, я рады чуць яго голас, і ён таксама бачыў усё гэта, як і я.
Знаткевіч: Сяргей, ці пагодзіцеся вы з гэтым?
Парсюкевіч: Я адназначна падтрымліваю гэтае меркаваньне, апрача ўсяго, я хацеў бы дадаць. Рэч у тым, што ва ўсіх выпраўленчых установах, тых жа СІЗА, парушаецца нават тое заканадаўства, якое ёсьць на цяперашні момант у Рэспубліцы Беларусь. Арыштаваныя і асуджаныя як мінімум маюць права на ветлівае, тактоўнае абыходжаньне, на паважлівае стаўленьне. Гэтага адназначна няма. Першае, што робяць са зьняволеным – гэта спрабуюць прынізіць яго, зьняважыць, зламаць ягоную волю і гэтак далей, ажно да зьдзекаў. Гэта адбываецца паўсюль, практычна ўвесь час у пэнітэнцыйнай сыстэме. Пры гэтым, паводле заканадаўства, супрацоўнікі, якія гэтым займаюцца, павінны несьці крымінальную адказнасьць, але гэтага няма, на гэта заплюшчваюць вочы. Тая ж пракуратура, якая павінна з гэтым змагацца – я так разумею, яны даюць указаньні гэтым займацца.
Знаткевіч: Сяргей, вы самі служылі ў міліцыі – ці было гэта для вас нечаканым?
Парсюкевіч: Гэта было поўнасьцю нечаканым. Ня ведаю, можа быць я асабліва не сутыкаўся з турмамі і з калёніямі, паводле роду заняткаў мне не выпадала туды наведвацца, але майго асабістага досьведу было мала, каб расплюшчыць вочы – можа быць, тады было ўсё іначай. Наколькі я ведаю, пэўнае пагаршэньне абыходжаньня з затрыманымі і асуджанымі надышло менавіта ў апошні час. Хаця афіцыйна кажуць якраз іншае.
Знаткевіч: Андрэй, сьведчаньні людзей на судзе супраць вас вы лічыце хлусьлівымі. На вашую думку, ці трэба, каб у будучым гэтыя міліцыянты, якія даюць хлусьлівыя паказаньні, несьлі нейкую адказнасьць?
Кім: Біблія кажа, што ўсім трэба дараваць, я таксама так лічу, але ёсьць пэўная розьніца між “дараваць” і “забываць”. Нельга забываць беззаконьні мінулага – ні Курапаты, ні таго, што зараз робіцца, каб не паўтарылася тое самае. Тыя, хто робяць беззаконьне, безумоўна мусяць несьці адказнасьць – як мінімум, адказнасьць галоснасьцю.
Знаткевіч: Сяргей, а як вы лічыце?
Парсюкевіч: Я на гэты конт хачу сказаць наступнае: людзі, якія ўдзельнічаюць у гэтых працэсах, фальсыфікуюць крымінальныя справы, доказы; тыя судзьдзі, якія прызначаюць немалыя тэрміны невінаватым людзям – яны зьдзяйсьняюць учынкі, якія адназначна кадыфікуюцца Крымінальным кодэксам. Ёсьць маса артыкулаў, якія яны парушаюць. За гэтыя дзеяньні прадугледжаная крымінальная адказнасьць. Ня думаю, што калі зьменіцца сытуацыя ў краіне, то ў гэтым кірунку будзе зьмяняцца заканадаўства. Гэтыя людзі будуць проста прыцягнутыя да крымінальнай адказнасьці. Больш зь імі нічога рабіць ня трэба. Я хацеў бы, каб яны гэта ведалі на гэты момант.
Знаткевіч: Андрэй, што вам найбольш дапамагала ў зьняволеньні? Я чуў, што ў вас там была вялікая бібліятэка...
Кім: Так, самае вялікае багацьце, што я там забыў – кнігі, людзі. Найбольш мне дапамагала вера, Бог, – і духоўна, калі я маліўся, і фізычна. Ёсьць такія сьведчаньні цудаў Божых у гэтай адсідцы, што сапраўды гэта маю веру вельмі ўмацавала. Можа, іншы б сказаў, што гэта немагчыма... Гэта першае. Другое, канечне – падтрымка сяброў, тыя лісты, якія яны мне пісалі. Калі ў мяне быў дзень народзінаў, быў найцяжэйшы час – прыйшло каля 300 лістоў зь віншаваньнямі, гэта было вельмі прыемна. Падтрымлівала ліставаньне зь сябрамі і тыя людзі, якія там былі, бо насамрэч я перастаў адчуваць сябе ахвярай, бо я бачыў людзей, якім была патрэбная дапамога яшчэ больш чым мне. Бо я выходзіў самае вялікае праз паўтары гады, а гэтым людзям яшчэ сядзець восем, дзесяць гадоў... У іх і стан здароўя, і справы на волі значна горшыя чым у мяне. Шмат зь іх – гэта вельмі добрыя, проста цудоўныя людзі. Хацелася ім дапамагчы, і гэтае жаданьне дапамагчы таксама падтрымлівала.
Знаткевіч: Сяргей, а што вам дапамагала найбольш?
Парсюкевіч: Натуральна, перадусім – гэта стаўленьне людзей, найперш на волі. Мне таксама шмат пісалі лістоў, імкнуліся падтрымаць як маральна, так у пэўным сэнсе і матэрыяльна, падтрымаць маю сям’ю, бо там таксама былі фінансавыя праблемы. А таксама – падтрымка людзей, зь якімі я “адбываў пакараньне”, калі гэта можна так назваць. Людзі ў зоне, у сьледчых ізалятарах адназначна добра да мяне ставіліся, імкнуліся падтрымаць і дапамагчы. Сваё там знаходжаньне я імкнуўся разглядаць як часовую камандзіроўку з мэтай зірнуць на жыцьцё зь іншага боку дроту, хаця я лічу, што нашу Беларусь можна ахарактарызаваць як адзіную зону. Па вялікім рахунку, розьніца жыцьця ў выпраўленчай калёніі і на волі – не такая ўжо вялікая. У мяне быў час падумаць і прыняць пэўнае рашэньне. Цяпер, мне здаецца, я ведаю, што трэба рабіць, каб выйсьці са становішча, у якое трапіла наша краіна.