Вызваленьне Аляксандра Зьдзьвіжкова, перамовы Сяргея Мартынава ў Бэрліне, сьмерць Ірыны Казулінай і справа Аляксандра Казуліна, заявы Аляксандра Лукашэнкі ў інтэрвію расейскаму інфармацыйнаму агенцтву РІА-Новості - гэтыя падзеі аналізуюць у "Праскім акцэнце" карэспандэнт часопісу "Русский репортер" Віктар Дзятліковіч, шэф-рэдактар "Народнай волі" Сьвятлана Калінкіна і аглядальнік нашага радыё Валер Карбалевіч
Дракахруст: “На “заходнім фронце” зьнешняй палітыкі Беларусі – відавочныя перамены. Працягваецца шэраг сэнсацыйных вызваленьняў палітвязьняў, з-за кратаў выйшаў Аляксандар Зьдзьвіжкоў. Яшчэ адна сэнсацыя сьведчыць пра тое, што беспрэцэдэнтныя крокі робіць ня толькі Менск, як стала вядома, 9-10 лютага ў Бэрліне адбыліся перамовы міністра замежных спраў Беларусі Сяргея Мартынава з кіраўніцтвам нямецкага МЗС. Такім чынам дыялёг ідзе, і здаецца, што бакі як ніколі блізкія да заключэньня нейкай зьдзелкі. Чаму гэтая зьдзелка спатрэбілася Менску цяпер як ніколі раней?
Калінкіна: "Я ня думаю, што мы можам гаварыць пра тое, што ўжо зараз вядуцца нейкія перамовы аб заключэньні зьдзелкі паміж Беларусьсю і Эўропай, але відавочна, што нейкія кропкі паразуменьня шукаюцца. Пазыцыя Эўропы,мне здаецца, вызначаная больш-менш дакладна, эўрапейцы кажуць пра пакрокавую стратэгію, пра тое, што вызваленьне палітвязьняў – гэта "нулявая" кропка адліку, зь якой могуць пачацца перамовы. Наколькі я разумею з інтэрвію шматлікіх эўрапейскіх палітыкаў, першай умовай, якая абмяркоўваецца, зьяўляюцца парлямэнцкія выбары і тое, як яны пройдуць.
Тут нічога дзіўнага няма. Эўропа сапраўды зацікаўленая ў Беларусі, якая стала "чорнай дзіркай" на мапе Эўропы.
Больш цікава навошта ж Беларусі гэтыя крокі, тым больш што наш кіраўнік успрымае іх надзвычай хваравіта. Тут ёсьць некалькі прычын.
Вызваленьне палітвязьняў - гэта "нулявая" кропка адліку, зь якой могуць пачацца перамовы.
С. Калінкіна
С. Калінкіна
Па-другое, мы разумеем, што зараз актывізаваліся перамовы з Расеяй, перамовы аб умовах нашага далейшага суіснаваньня. І Эўропа –дадатковы козыр беларускага кіраўніцтва ў перамовах з Крамлём.
Я б яшчэ хацела зьвярнуць увагу на тое, што ў нас пачалі гучаць галасы, што 12 умоваў Эўразьвязу – гэта не найлепшая стратэгія, што гэта, як кажуць некаторыя нашы аналітыкі, усё тая ж "жалезная заслона", якая не дазваляе інтэграваць Беларусь у Эўропу і распаўсюджваць на нашу краіну эўрапейскія каштоўнасьці. Такія ж галасы гучаць і ў Эўропе, у Нямеччыне, вельмі шмат іх у балтыйскіх краінах. Мне здаецца, што гэты пункт гледжаньня вельмі небясьпечны, што "нулявы" крок – вызваленьне палітвязьняў, можа застацца і апошнім, калі перавагу атрымаюць менавіта такія меркаваньні".
Дракахруст: “Валер Карбалевіч, а які Ваш адказ на гэтае пытаньне – чаму Менску цяпер гэта спатрэбілася як ніколі? Такога ланцугу вызваленьняў палітвязьняў, я прынамсі ня памятаю”.
Карбалевіч: "Ну, такога ланцугу вызваленьняў раней не было таму, што ніколі раней не было такой колькасьці палітзьняволеных, як цяпер.
Я мяркую. што існуюць тры прычыны, паводле якіх Лукашэнка пайшоў на выкананьне некаторых умоваў Захаду.
Першае – гэта моцны ціск з боку Масквы. Сьнежаньскі візыт Пуціна ў Менск, доўгія двухдзённыя перамовы, якія скончыліся нечаканымі вялікімі эканамічнымі льготамі для Беларусі, потым была паездка ў Сочы, дзе Пуцін ужо не адзін, а разам зь Мядзьведзевым і Зубковым гуртам "білі бацьку". Відавочна, што Масква нечага вельмі жорстка патрабуе ад Менску, хутчэй за ўсё – працягу інтэграцыі. Ня будзем нават гадаць, чаго менавіта, а толькі канстатуем факт – адбываецца моцны ціск з Масквы. І магчыма Лукашэнка лічыць, што пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у Расеі ён узмоцніцца.
Д
Захад нарэшце пачаў размаўляць з Лукашэнкам на той мове, якую ён добра разумее
В. Карбалевіч
В. Карбалевіч
І нарэшце, трэцяя прычына – кіраўніцтва Беларусі зразумела, што краіне патрэбныя замежныя інвэстыцыі, што гэта стратэгічнае пытаньне выжываньня беларускай эканомікі. А гэта ў сваю чаргу залежыць ад стасункаў Беларусі з Захадам.
Што тычыцца таго, як далёка Лукашэнка гатовы пайсьці ў лібэралізацыі, то мяркую, што ў эканамічнай сфэры – даволі далёка, рыхтуецца шэраг праўных актаў у гэтым кірунку. А вось што да палітычнай лібэралізацыі, то мяркую, што справа абмяжуецца вызваленьнем палітвязьняў. Магчыма, Лукашэнка прапусьціць некалькі бяскрыўдных апазыцыянэраў у палату прадстаўнікоў падчас восеньскіх выбараў, каб паказаць іх дэмакратычнасьць. Досьвед паказвае, што знаходжаньне там, напрыклад, Абрамавай ці Навасяда нічым не пагражае.
Але ня больш за тое. На большую палітычную лібэралізацыю Лукашэнка ня пойдзе, бо баіцца страціць уладу".
Дракахруст: “Вы, Сьвятлана, назвалі “нулявой” умовай паляпшэньня адносінаў вызваленьне ўсіх палітвязьняў. Цяпер выкананьне гэтай умовы фактычна зьвялося да вызваленьня Аляксандра Казуліна. Ці будзе зроблены гэты крок, ці выйдзе на волю былы кандыдат на прэзыдэнта?
У гэтую суботу на 49-м годзе жыцьця памерла ягоная жонка Ірына. На фоне гэтай сьмерці тыднёвай даўніны расповеды Аляксандра Лукашэнкі пра тое, як Казулін ня хоча выходзіць з-за кратаў, каб везьці жонку на лячэньне ў Нямеччыну, выглядаюць асабліва сумнеўнымі з маральнага пункту гледжаньня. На Ваш погляд, ці ня могуць улады зрабіць гэтую трагічную падзею нагодай, каб усё ж вызваліць Казуліна?”
Калінкіна: "Я думаю. што для беларускіх уладаў гэта апошняя магчымасьць хоць нейкім чынам зрабіць выгляд маральнасьці ў гэтай сытуацыі. На фоне сьмерці Ірыны Казулінай умовы, якія прапаноўваліся Казуліну для ягонага вызваленьня, выглядаюць цынічнымі і амаральнымі. Я спадзяюся, што Аляксандра Казуліна ўсё ж такі выпусьцяць, і ня толькі на пахаваньне. Тым больш што ён, пазваніўшы дадому, зрабіў вельмі рэзкую заяву, што ён абвесьціць сухую галадоўку у выпадку, калі яго ня выпусьцяць".
Дракахруст: “Валер, а як Вы мяркуеце – ці вызваляць Казуліна і ці можа адбыцца гэта менавіта цяпер, пасьля сьмерці Ірыны Казулінай?
Карбалевіч: "Гэта цалкам можа адбыцца, прычым сьмерць жонкі можа стаць для гэтага добрай нагодай, як ні цынічна гэта гучыць. Пры гэтым улады могуць ня толькі захаваць твар, але і набыць палітычныя пункты, падаць вызваленьне як акт гуманізму, маўляў, не пад ціскам Захаду, а паводле меркаваньняў міласэрнасьці ўлада выпускае на волю свайго галоўнага ворага".
Дракахруст: “Віктар Дзятліковіч, зразумела, што цяпер палітычнай Маскве не да Беларусі. Але ў той ступені, у якой беларускія сюжэты там кагосьці ўсё ж цікавяць, як палітычная Масква глядзіць на спробы Менску палепшыць стасункі з Захадам? Чаго чакаюць і, магчыма, перасьцерагаюцца ад гэтага дыялёгу і спробаў збліжэньня, які прагназуюць вынік?”
Расейцы вельмі мала інфармаваныя пра ўнутраную палітыку Лукашэнкі, яны ня ведаюць пра палітвязьняў і таму не зьвяртаюць увагі на крокі беларускіх уладаў па іх вызваленьні.
В. Дзятліковіч
В. Дзятліковіч
Наколькі я разумею, апошнія перамовы з Пуціным і Мядзьведзевым не далі Лукашэнку ўпэўненасьці, што такая гульня можа працягвацца. І менавіта пасьля гэтага ён пачаў мяняць сваю зьнешнюю палітыку.
У Расеі пакуль што за гэтым сочаць ня надта пільна. Тут яшчэ варта дадаць, што расейскае грамадзтва вельмі мала інфармаванае пра праблему палітвязьняў у Беларусі. Калі я распавядаў сваім знаёмым, за што сядзеў за кратамі Зьдзьвіжкоў, яны спачатку проста ня верылі, а потым, калі я паказваў ім гэтую інфармацыю ў Інтэрнэце, вельмі зьдзіўляліся. Расейцы вельмі мала інфармаваныя пра ўнутраную палітыку Лукашэнкі, яны ня ведаюць пра палітвязьняў і таму не зьвяртаюць увагі на крокі беларускіх уладаў па іх вызваленьні".
Дракахруст: "Некаторыя беларускія палітыкі і публіцысты неаднаразова падкрэсьлівалі прарасейскую скіраванасьць Аляксандра Казуліна, яго называлі нават праектам Лубянкі ці Крамля. А наколькі ў расейскай палітычнай і аналітычнай эліце існуе асаблівае стаўленьне да Казуліна?"
Пакуль што расейскія палітыкі бачаць у Лукашэнку адзінага чалавека, зь якім можна весьці нейкія сур'ёзныя справы і аб нечым дамаўляцца.
В. Дзятліковіч
В. Дзятліковіч
Дракахруст: “А зараз – пра яшчэ адну тэму тыдня, ускосна зьвязаную з папярэдняй. На гэтым тыдні Аляксандар Лукашэнка даў інтэрвію тэлеканалу Russia Today і інфармацыйнаму агенцтву РИА-Новости. Пасьля леташніх сьнежаньскіх перамоваў паміж Лукашэнкам і Пуціным здавалася, што паміж Менскам і Масквой наступіў новы палітычны і эканамічны “мядовы месяц”. Аднак у прыгаданым інтэрвію кіраўнік Беларусі выказваўся наконт расейскай палітыкі адносна ягонай краіны надзвычай рэзка, амаль гэтак жа рэзка, як у памятных інтэрвію Reiters і Die Welt летась, адразу пасьля вострага канфлікту з Расеяй. У сёлетнім інтэрвію прагучала абвінавачваньне-крыўда, што Расея зьбіраецца, як і летась, удвая падвысіць цану на газ для Беларусі. З гэтым, дарэчы, атрымалася сытуацыя нават камічная: “Газпром” адразу ж абверг заяву Лукашэнкі патлумачыўшы, што цана падвышацца будзе, але зусім не ўдвая. Але ўласны прэм'ер-міністар Лукашэнкі Сяргей Сідорскі абверг боса кардынальна, заявіўшы, што цана падвышацца наагул ня будзе, пры гэтым ён спаслаўся на асабістую дамоўленасьць паміж Лукашэнкам і Пуціным?
Тут у мяне два пытаньні.Які сэнс мае гэты клубок супярэчлівых заяваў? Чаму Лукашэнка выступіў з такімі рэзкімі абвінавачваньнямі на адрас Расеі? Віктар, якія Вашы адказы?”
Дзятліковіч: "Які сэнс мае клубок супярэчлівых заяваў – мне цяжка сказаць, бо я не чытаю думкі спадароў Лукашэнкі і Сідорскага. Што тычыцца таго, чаму Лукашэнка выступіў з такімі рэзкімі заявамі – я думаю, што гэта збольшага папулісцкая заява, такая гіпэрбалізацыя праблемы. Лукашэнка ведаў, што "Газпром" падвысіць кошт на газ у любым выпадку і проста перабольшваў гэтую праблему, каб потым сказаць: "Глядзіце, яны хацелі падвысіць удвая, але толькі дзякуючы мне, дзякуючы маім намаганьням падвысілі толькі на 10-20%".
У рэшце рэшт пытаньне ў тым, ці трэба нам больш гастарбайтэраў, ці патрэбная сацыяльна-эканамічная нестабільнасьць у Беларусі, ці патрэбнае зьяўленьне новых палітычных сілаў, пры тым, што невядома, ці будуць яны лепшымі за Лукашэнку.
Расейскі палітоляг
Расейскі палітоляг
У Маскве мяркуюць, што нестабільнасьць у Беларусі для Расеі непатрэбная. І таму ў тым ці іншым выглядзе Расея застанецца спонсарам рэжыму Лукашэнкі, а падвышэньне коштаў на газ ніколі ня будзе радыкальным".
Дракахруст: "Сьвятлана, ці не палягае прычына крыўдаў, агучаных Лукашэнкам, у тых сакрэтных умовах , якія былі агучаныя падчас візыту Пуціна ў Менск у сьнежні 2007 году і падчас паездкі Лукашэнкі ў Сочы сёлета?"
Калінкіна: "Тут варта адзначыць, што інтэрвію было дадзенае расейскім журналістам, і ў ім Лукашэнка зьвяртаўся найперш да расейскай аўдыторыі. Ён сказаў у гэтым інтэрвію, што некаторыя людзі ў Крамлі баяцца яго як палітыка надзвычай папулярнага ў Расеі. Гаворачы пра "Газпром", ён арыентаваўся на расейскага гледача, чытача і слухача.
Чаму такі тон? Па-першае, зьмена ўлады ў Расеі. Усё ж такі і нашы, і расейскія, і іншыя экспэрты не разумеюць, як будзе рэалізаваная гэтая схема двоеўладзьдзя ў Расеі і да чаго яна можа прывесьці. Для такіх палітыкаў, як Аляксандар Лукашэнка, гэта сытуацыя досыць спрыяльная. Мне здаецца, што беларускія ўлады паспрабуюць згуляць на той супярэчлівасьці, якая будзе на вяршыні расейскай улады пасьля 2 сакавіка.
Па-другое, на новы ўзровень выходзяць перамовы наконт далейшага лёсу беларуска-расейскага саюзу, і магчыма нават
Мне здаецца, што беларускія ўлады паспрабуюць згуляць на той супярэчлівасьці, якая будзе на вяршыні расейскай улады пасьля 2 сакавіка.
С. Калінкіна
С. Калінкіна
Карбалевіч: "Большая частка гэтага інтэрвію была паказаная па БТ. Так што яшчэ адзін яго адрасат – гэта беларуская аўдыторыя.
Што тычыцца цаны на газ, то калі Лукашэнка кажа пра нейкія лічбы, дык да ягоных словаў трэба ставіцца вельмі крытычна, бо тут перамешваюцца і імправізацыя, і піяр і шмат іншых рэчаў. Але з гэтай заявы пра падвышэньне цаны на газ удвая вынікае вельмі важная выснова. Цана на газ зьяўляецца вельмі важным інструмэнтам палітычнага ціску.
Насамрэч абодва бакі выйшлі з кантракту ад 31 сьнежня 2006 году, дзе была зафіксаваная дынаміка зьмены формулы цаны на газ. І цяпер цана на газ для Беларусі – цалкам палітычная. А калі так, то тут магчымыя любыя спэкуляцыі, апэляцыі да грамадзкай думкі Расеі і г.д.
Насамрэч абодва бакі выйшлі з кантракту ад 31 сьнежня 2006 году, дзе была зафіксаваная дынаміка зьмены формулы цаны на газ.
В. Карбалевіч
В. Карбалевіч
Дракахруст: "Валер прыгадаў тактыку Лукашэнкі ў ельцынскія часы. У прыгаданым інтэрвію прагучала яшчэ адна сэнтэнцыя, якая таксама нагадала інтэграцыйныя баталіі тых часоў.
Праект саюзнай дзяржавы, канстытуцыйны акт ужо шмат гадоў выглядалі рэчамі пасьпяхова пахаванымі. Чуткі пра іх рэанімацыю часам зьяўляліся, але так і заставаліся чуткамі. І вось раптам у прыгаданым інтэрвію Russia Today і РИА-Новости кіраўнік Беларусі, адказваючы на адпаведнае пытаньне, загаварыў у дастаткова канкрэтным пляне, заявіўшы пра свае прэтэнзіі на вышэйшую пасаду ў гіпатэтычнай саюзнай дзяржаве, маўляў, а чаму толькі Пуцін ці Мядзьведзеў могуць на гэта прэтэндаваць, а мне што – нельга? Калі мне ня здраджвае памяць, апошні раз такія шчыраваньні прагучалі годзе ў 98-м, у разгар тагачасных інтэграцыйных гульняў, калі на думку некаторых Лукашэнка і насамрэч меў пэўны шанец атрымаць саюзную “шапку Манамаха”.
Што азначаюць гэтыя словы цяпер: сапраўдныя прэтэнзіі, як тое было 10 гадоў таму, форму гандлю вакол цаны аднаўленьня саюзнага праекту, наадварот, спробу пахаваць яго, адбіць небясьпечныя для яго інтэграцыйныя прапановы Масквы? Што гэта? Сьвятлана”.
Былі падпісаныя адпаведныя пагадненьні і, акрамя паперак, Беларусьсю былі атрыманыя досыць канкрэтныя крэдыты. І калі мы расейскі рубель ня ўводзім, мы павінны іх вярнуць.
С. Калінкіна
С. Калінкіна
Шчырае прызнаньне Аляксандра Рыгоравіча, што ён, як Пуцін ці Мядзьведзеў, хацеў бы займаць нейкія высокія пасады ў наддзяржаўным органе – гэта менавіта тое, пра што ён думае, што ён абмяркоўвае і што для яго, напэўна, галоўнае ў гэтым саюзе.
Чаму ж узьнікла гэтая тэма? Узьнікла яна ў сувязі зь неабходнасьцю для Беларусі ўвядзеньня расейскага рубля. Як Вы ведаеце, былі падпісаныя адпаведныя пагадненьні і, акрамя паперак, Беларусьсю былі атрыманыя досыць канкрэтныя крэдыты. І калі мы расейскі рубель ня ўводзім, мы павінны іх вярнуць. А мы іх вярнуць ня можам, мы ўжо новыя крэдыты просім.
У сувязі з рублём і актывізаваліся ўсе перамовы па канстытуцыйным акце. Бо беларускі бок заняў такую пазыцыю – расейскі рубель ня ўводзім, пакуль ня вызначым, якая ў нас саюзная дзяржава, як яна будзе кіравацца і г.д.
Чым могуць скончыцца такія перамовы? Мне здаецца, што сёлета Аляксандру Лукашэнку неабходна будзе прыняць прынцыповае рашэньне, якое можа кардынальна паўплываць на далейшыя адносіны Беларусі і Расеі. Напэўна, адчуваючы гэта, ён і пачаў такія перамовы на заходнім накірунку, бо рашэньне гэта сапраўды вельмі няпростае, бо як мінімум яно тычыцца ўвядзеньня расейскага рубля і так званай эканамічнай інтэграцыі, а як максымум – сапраўды ўтварэньня наддзяржаўных органаў, што без асабістых пэрспэктываў для нашага кіраўніка проста непрымальна."
Дракахруст: "Віктар, а на Ваш погляд. што азначаюць гэтыя шчыраваньні, гэтыя прэтэнзіі на саюзны пасад? І як, дарэчы, яны стасуюцца з тым сюжэтам, на які шмат хто зьвярнуў увагу: як толькі Лукашэнка прыляцеў з Сочы, БЕЛТА апублікавала дадзеныя апытаньня, праведзенага прэзыдэнцкім дасьледным цэнтрам, паводле якіх беларусы зусім не зацікаўленыя ў аб'яднаньні з Расеяй?"
Дзятліковіч: "Людзі, якія прысутнічалі падчас перамоваў паміж Лукашэнкам і Пуціным у Сочы, казалі, што там Лукашэнка высунуў ідэю, каб яго прызначылі віцэ-прэзыдэнтам саюзнай дзяржавы, на што атрымаў ад Пуціна адмову.
Людзі, якія прысутнічалі падчас перамоваў паміж Лукашэнкам і Пуціным у Сочы, казалі, што там Лукашэнка высунуў ідэю, каб яго прызначылі віцэ-прэзыдэнтам саюзнай дзяржавы, на што атрымаў ад Пуціна адмову.
В. Дзятліковіч
В. Дзятліковіч
Карбалевіч: "Я мяркую, што як у любым выказваньні Лукашэнкі, тут ёсьць шмат плянаў, апроч іншага тут і жаданьне захаваць сваё існаваньне на расейскім палітычным полі, усё ж у сярэдзіне 90-х гадоў у яго была такая мара. Ну а ад дзіцячай мары цяжка адмовіцца. Я думаю, што Лукашэнка шчыра верыць у сваю папулярнасьць у Расеі, ён пра гэта шмат разоў казаў, хаця сацыялягічныя апытаньні гэта не пацьвярджаюць. Тут і жаданьне шантажаваць Пуціна і такім чынам адбіць яго атакі. А магчыма, тут проста прысутнічае той псыхалягічны фэномэн, які выдатна паказаны ў стужцы "Чапаеў". Памятаеце, там Пецька пытаецца ў Чапаева: "Васілій Іванавіч, Вы маглі б камандаваць арміяй?" "Мог бы, Пецька", – адказвае Чапаеў. "А ўсімі ўзброенымі сіламі Рэспублікі Саветаў маглі б?" "Мог бы".
Вось, магчыма, нешта падобнае адбываецца і тут".