Лінкі ўнівэрсальнага доступу

С+M+B = Касьпер, Мархель і Бальцар. Беларускія народныя імёны Трох Каралёў


Тры магі. Італьяна-бізантыйская мазаіка. Базыліка Sant'Apollinare Nuovo, Равэнна. 526 год
Тры магі. Італьяна-бізантыйская мазаіка. Базыліка Sant'Apollinare Nuovo, Равэнна. 526 год

6 студзеня — сьвята Трох Каралёў у заходнехрысьціянскай традыцыі. Тры Каралі (або магі, вешчуны) першыя пакланіліся немаўлятку Хрысту. А надпіс крэйдай С+M+B на дзьвярах дамоў азначае і Christus mansionem benedicat ‘Няхай Хрыстос дабраславіць жытло’, і імёны тых Каралёў (апошняе зусім відавочна, калі пішуць K+M+B).

Тры Каралі ў Вэлтаве, Прага. 6 студзеня 2017
Тры Каралі ў Вэлтаве, Прага. 6 студзеня 2017

У кожнай мове хрысьціянскае прасторы, у тым ліку беларускай, яны ўвайшлі ў іменаслоў і фанэтычна адаптаваліся.

Casper / Kasper — этымалягічна арамэйскае імя з прыблізным значэньнем ‘скарбнік’.

Анатоль Кашапараў, 2014
Анатоль Кашапараў, 2014

У нашай народнай традыцыі мае некалькі гукавых варыянтаў, найчасьцейшыя — Касьпер і Кашпар. Пра гэта сьведчаць шматлікія прозьвішчы — Касьпяровіч, Кашпіроўскі, Кашапараў (вакаліст мулявінскіх „Песьняроў“; прозьвішча ад Кашпара, ніякага „кашапара“ ніколі не было — ані ў гісторыі, ані ў мове).

Melchior — габрэйскае, магчыма, ад каранёў מֶלֶכְ (melekh, ‘кароль’) і אוֹר ('or, ‘сьвятло’). Мэльхіёр. Жывая беларуская мова спрасьціла складаную фанэтыку: Мальхер, Майхер (адсюль прозьвішча Майхровіч), Мархель(ёсьць прозьвішча, напр, вядомы гісторык літаратуры і перакладнік Уладзімер Мархель). Цікава, што літоўская народная форма — Merkelis (а гэты кароль паводле аднаго з паданьняў „адказвае“ за Эўропу).

Стопак (сплаў) медзі зь нікелем таксама мэльхіёр, але гэта проста нямецкае скажэньне арыгінальнай назвы ад прозьвішчаў тых, хто яго запатэнтаваў, — французаў Maillot і Chorier.

Balthazar — бабілёнскае імя, ад акадзкага Bel-shar-uzur ‘Бог бароніць караля’. Бальтазар, беларуская народная форма Бальцар. Усходнехрысьціянскі варыянт — Валтасар.

(Імя насіў і вядомы бабілёнскі валадар, які ў ноч нападу пэрсаў наладзіў шумную бяседу, адкуль і выраз Бальтазараў банкет.)

Вось жа Касьпер, Мархель і Бальцар — беларускія народныя імёны гэтых важных і калярытных пэрсанажаў.

  • 16x9 Image

    Вінцук Вячорка

    Нарадзіўся ў Берасьці ў 1961. Як мовазнаўца вывучаў мову выданьняў Заходняй Беларусі міжваеннага часу, ініцыяваў сучаснае ўпарадкаваньне беларускага клясычнага правапісу, укладаў беларускія праграмы і чытанкі для дашкольных установаў. Актыўны ўдзельнік нацыянальнага руху, пачынаючы з "Майстроўні" і "Талакі" 1980-х. Аўтар і ўкладальнік навукова-папулярных тэкстаў і кніг, у тым ліку пра нацыянальную сымболіку.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG